دین و زندگی تایباد
اللهم صل علی محمدوآل محمددین و زندگی تایباد
اللهم صل علی محمدوآل محمداهمیت فضای مجازی در کلام رهبری
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا،به نقل از ” صبح رابر”؛ مقام معظم رهبری سال‌ها است که دغدغه فرهنگی و غفلت از آسیب های فضای مجازی را مطالبه کرده اند، ایشان زمانی که مباحث سیاسی و اقتصادی موضوعی مطرح است من به اندازه مسائل فرهنگی نگران نیستم.من به خاطر نگرانی‌های فرهنگی شب ها خواب به چشمم نمی آید. بلند می‌شوم و نگران هستم.و اخیراً همین فرمایشات را دو سه روز پیش با نمایندگان مجلس خبرگان مجدداً تکرار کردند.
مقام معظم رهبری فرموده است اگر من امروز رهبر انقلاب نبودم حتماً رئیس فضای مجازی کشور می‌شدم که این اهمیت فضای مجازی را برای مقام معظم رهبری نشان می‌دهد و دشمن نیز برای هر یک نفر از ۷۰ میلیون نفر جمعیت ایران پرونده درست کرده است و بر تصرف عقول و قلوب برنامه دارند.
دشمنان به‌دنبال عوض کردن باور و اعتقاد هستند و فقط در زمینه فضای مجازی لشکری را به خط کرده‌اند مانند واتس‌اپ و وایبر و ایمیل که پایه و کف کارهایی است که انجام می‌دهند و کارتل‌های بزرگی برای هم‌افزایی‌های اینها برحسب هر کشور و قبیله شکل می‌گیرد.
پیدایش فناوری‌های ارتباطاتی و اطلاعاتی، فرصتها و تهدیدهای انقلاب را چنان برجسته کرده که استمرار و تکامل انقلاب اسلامی منوط به توجه خاص و جدی و سرمایه‌گذاری نظام در این زمینه است. این یکی از جهاتی است که حوزه‌ی فضای مجازی را در نظر رهبری معظم به اندازه‌ی خود انقلاب اسلامی پراهمیت کرده است.
واقعیت آن است که انقلاب اسلامی ایران برخلاف انقلابهای معمول در دنیا، با وجود گذشت بیش از سه دهه از پیروزی آن، همچنان سرزنده و شاداب است و از اسلام و استقلال و ایستادگی ملی و توسعه درون زا و عدالت سخن می گوید و برای این اهداف بزرگ، تلاش می کند.
دستگاه های الکترونیکی قابل حمل امروزه جزء لاینفکی از زندگی انسان شده اند، این وسایل که از آن ها به ابزارهای الکترونیک شخصی نیز تعبیر می شود، به اعتقاد کارشناسان و پژوهشگران، انزوا طلبی، دوری از گروه دوستان و فامیل، خودکشی اینترنتی، سرقت اینترتی، گرایش به سمت فضای تخیلی به صورت افراطی و فاصله گرفتن از واقعیت های جامعه و عدم سازگاری به آنها، پرسه زدن در سایت های بشدت غیر اخلاقی و ضد ارزشی و بویژه به چالش کشیدن هویت جوانان و نوجوانان در ابعاد جنسی، فکری، اخلاقی و دینی از جمله مهمترین آسیب های پدیده اعتیاد به اینترنت است که امروز دیگر آن را بیشتر به عنوان اعتیاد مدرن می شناسند.
امروزه به گونه ای پیش می رود که همه روزه میلیون ها سایت در فضای دهکده جهانی طراحی و تولید می شوند و مردم جهان نیز از آنها بازدید می کنند اما در این میان با پیشرفت تکنولوژی و طراحی صفحات وب شاهد افزایش چراغ خاموش خطرات و مشکلات در دهکده جهانی هستیم از سایت های غیر اخلاقی گرفته تا سایت های کلاهبرداری که امروزه شیوع پیدا کرده است امروزه مهمترین دغدغه های مردم و خانواده ها و متخصصان استفاده نادرست و آثار مخرب وسایل ارتباط جمعی بر روح و روان و شخصیت افراد است.
به عقیده کارشناسان، خطر کنونی فضای مجازی یا اینترنت از خطراتی که در
بیرون از خانه فرزندان ما را تهدید می کند بیشتر است ، اینترنت فقط یک
سرگرمی نیست، بلکه به ما این امکان را می دهد که با دوستان و خانواده در
تماس باشیم. اطلاعات بی شماری را به دست بیاوریم.
بازخوانی بیانات مقام معظم رهبری در خصوص فضای مجازی
*شأن نسل جوان کنونی انقلاب، بالاتر از جوان نسل اول انقلاب است زیرا جوان امروز با وجود آنکه پیروزی انقلاب و مسائل بعد از آن را ندیده و در معرض انواع آسیب های ناشی از فضای مجازی و ماهواره ها نیز قرار دارد اما متدین است و پای انقلاب ایستاده است.
* من هم از مسائل فرهنگی نگرانم و در این نگرانی نمایندگان محترم خبرگان سهیم هستم. دولت محترم باید به این موضوع توجه کند و مسئولان فرهنگی نیز باید توجه داشته باشند که چه می کنند، زیرا در مسائل فرهنگی نمیتوان بی ملاحظه‌گی کرد.
*مسئله فرهنگ مهم است زیرا اساس ایستادگی و حرکت نظام اسلامی، مبتنی بر حفظ فرهنگ اسلامی و انقلابی و تقویت جریان فرهنگی مۆمن و انقلابی است. واقعاً همه باید قدر جوانان مۆمن و انقلابی را بدانند زیرا همین جوانان هستند که در روز خطر، سینه سپر می کنند.
*کسانیکه به این جوانان با بدبینی نگاه می کنند و تلاش دارند آنها را منزوی کنند، به انقلاب و کشور خدمت نمی کنند.البته این جوانان مۆمن و انقلابی هیچگاه منزوی نخواهند شد. مطالبی که گفته شد باید بصورت گفتمان و باور عمومی درآید که لازمه آن هم تبیین منطقی و عالمانه این مسائل، به دور از زیاده روی های گوناگون و با زبان خوش است.
* همان گونه که امروزه زندگی علمی در جهان بدون اینترنت، امکان پذیر نیست، نوجوانان و جوانان نیز به گوشی‌های هوشمند وابسته شده‌اند و کنار گذاشتن این دستگاهها برای آنان بسیار دشوار است و باید در این زمینه کار فرهنگی و آموزشی از سوی نهادهای عمومی و نیز خانوادهها انجام شود اما در این میان رسالت «شورای عالی فضای مجازی» از همه سنگین‌تر است.
روز گذشته حضرت آیت الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی(مد ظله العالی )در دیدار رئیس‌جمهور و اعضای شورای عالی فضای مجازی، این شورا را مرکز اصلی سیاستگذاری آگاهانه، مسئولانه و مقتدرانه در خصوص فضای مجازی خواندند و با اشاره به گسترش روزافزون و پرسرعت پدیده عظیم و بی‌نظیر فضای مجازی تأکید کردند: باید با استفاده از تواناییها و استعدادهای جوان کشور و با سیاستگذاری صحیح و اقدامات سنجیده و هماهنگ و بدون از دست دادن زمان به سمت خروج از حالت انفعال در عرصه فضای مجازی، و حضور فعال و تأثیرگذار و تولید محتوای اسلامی متقن و جذاب حرکت کنیم.
ایشان با اشاره به تأثیرگذاری گسترده فضای مجازی به عنوان یک قدرت نرم فوق‌العاده در عرصه‌های مختلف از جمله فرهنگ، سیاست، اقتصاد، سبک زندگی، ایمان، اعتقادات دینی و اخلاقیات، بر لزوم طراحی مناسب و دقیق برای حفظ حریم امنیت فکری و اخلاقی جامعه در این عرصه تأکید کردند و افزودند: لازمه حضور فعال و تأثیرگذار در فضای مجازی، «تمرکز در تصمیم‌گیری»، «جدیت در اجرا بدون از دست دادن زمان»، «هماهنگی میان دستگاهها» و «پرهیز از موازی‌کاری و تعارض» است.
رهبر انقلاب همچنین برنامه‌ریزی و حمایت دولت به‌ویژه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برای گسترش صنایع مرتبط با فناوری ارتباطات را بسیار ضروری خواندند و تأکید کردند: گسترش این صنایع از طریق شرکتهای دانش‌بنیان، تأثیر بالایی در اشتغال‌زایی و تحول در اقتصاد کشور خواهد داشت.
مقام معظم رهبری در ۱۴ شهریورماه سال جاری فرمودند: بیش از سه سال از تشکیل شورای عالی فضای مجازی می‌گذرد؛ شورائی که با مرکز ملی فضای مجازی وابسته به آن، به عنوان نقطه کانونی مواجهه‌ی هوشمندانه و مقتدرانه با تحولات پرشتاب این عرصه، برای استفاده از فرصتها و ظرفیت‌ها و مقابله با آسیب‌ها و تهدیدات آن شناخته شده است.
ایشان به ۱۰وظیفه مأموریت شورای عالی فضای مجازی در دوره جدید اشاره کردند:
۱- انحلال شوراهای عالی مصوب در گذشته که موازی این شورا هستند، به‌منظور تحکیم جایگاه فراقوه‌ای و موقعیت‌محوری و کانونی شورای عالی و نیز انتقال وظایف آن شوراها به شورای عالی فضای مجازی.
۲- تثبیت و تقویت جایگاه مرکز ملی فضای مجازی به عنوان بازوی شورای عالی فضای مجازی در جهت تحقق تصمیمات آن شورا با وظایف: رصد وضعیت جاری فضای مجازی و پیش‌بینی و آینده‌نگری تحولات دراین فضا در سطح ملی و بین‌المللی، ایجاد هماهنگی و هم‌افزایی میان وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و نهادهای مختلف ذی‌ربط در ابعاد علمی، فنی، اقتصادی، بازرگانی، حقوقی، انتظامی، امنیتی و دفاعی مرتبط با فضای مجازی و نظارت مستمر بر عملکرد دستگاهها و بخش‌های ذی‌ربط در چارچوب مصوبات شورای عالی.
۳- ارتقای جمهوری اسلامی ایران به قدرت سایبری در طراز قدرتهای تأثیرگذار جهانی و برخورداری از ابتکار عمل و قدرت تعامل با دیگر کشورها در جهت شکل‌دهی به قواعد و قوانین مرتبط با فضای مجازی در عرصه جهانی با رویکرد اخلاق‌مدار و عادلانه.
۴- اهتمام ملی و همه‌جانبه و سرمایه‌گذاری جدی در امر ایجاد و توسعه انواع فناوری‌ها و صنایع کاملاً پیشرفته و رقابتی خصوصاً با استفاده و ایجاد رشته‌های نوین دانشگاهی و تربیت سرمایه‌های انسانی متعهد، متخصص و کارآمد مورد نیاز در بخش‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، محتوایی و خدماتی در تمامی ابعاد فضای مجازی به‌ویژه در برنامه ششم توسعه و برنامه‌ریزی سالانه کشور.
۵- تسریع در راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات پس از تصویب طرح آن در شورای عالی و نظارت مستمر و مؤثر مرکز ملی بر مراحل راه‌اندازی و بهره‌برداری از آن.
۶- اهتمام ویژه به سالم‌سازی و حفظ امنیت همه‌جانبه فضای مجازی کشور و نیز حفظ حریم خصوصی آحاد جامعه و مقابله مؤثر با نفوذ و دست‌اندازی بیگانگان دراین عرصه.
۷- ترویج هنجارها، ارزشها و سبک زندگی اسلامی ایرانی و ممانعت از رخنه‌ها و آسیبهای فرهنگی و اجتماعی در این عرصه و مقابله مؤثر با تهاجم همه‌جانبه فرهنگی و نیز ارتقای فرهنگ کاربری و سواد فضای مجازی جامعه.
۸- احراز جایگاه و سهم مناسب برای اقتصاد دانش‌بنیان در فضای مجازی در چارچوب سیاست‌های اقتصاد مقاومتی کشور و برنامه‌ریزی همه‌جانبه برای بهبود شرایط کسب وکار مرتبط با فناوری‌های مجازی و بهره‌گیری از فرصت‌های اشتغال‌زایی ونیز رونق محتوا، خدمات و تجارت در این عرصه.
۹- توسعه محتوا و خدمات کارآمد و رقابتی منطبق بر ارزشها و فرهنگ اسلامی – ایرانی در تمامی قلمروهای مورد نیاز جامعه و جلب مشارکت‌های مردمی و بکارگیری ظرفیت‌های بخش خصوصی در این زمینه.
۱۰- تدوین و تصویب نظام‌های امنیتی، حقوقی، قضایی و انتظامی مورد نیاز در فضای مجازی.
همانطور که می دانید غفلت از آسیب های فضای مجازی تبعات سنگینی می تواند به بار بیاورد؛ برای اینکه بتوانیم دغدغه های رهبر معظم انقلاب در حوزه فضای مجازی را رفع کنیم دستگاه ها مسئول در این عرصه باید به اجرای قوانین پایبند باشند.
پی نوشت :
پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری
خبرگزاری سایت بسیج
فضای مجازی مهمتر از موشک و بمب اتمعلیرضا معاف
«اهمیت فضای مجازی به اندازه اهمیت انقلاب اسلامی است»؛ این جمله و تعبیر راهبردی رهبر حکیم انقلاب اسلامی در تبیین اهمیت فضای مجازی و سایبری، بی شک یکی از اولویتها و ارجحیت های مدیریت اجرایی و فرهنگی کشور را به روشنی بیان می کند. خطر بی توجهی دولت یازدهم به مدیریت عالمانه و هوشمند مسائل مرتبط با فضای مجازی در کشور که حتی منجر به عدم تشکیل جلسات شورای عالی فضای مجازی شده است کمتر از خطر بی توجی دولتمردان به خط قرمزها و راهبردهای اعلامی رهبری معظم در موضوعاتی نظیر «عدم خوش بینی به آمریکا» و «جدی گرفتن اقتصاد مقاومتی» نیست و چه بسا بر اساس استدلالات ذیل از آنها مهمتر و بیشتر است.
رهبر حکیم انقلاب اسلامی در حکم خود به اعضای شورای عالی فضای مجازی که در آخرین روزهای سال 90 انتشار یافت پیوستی را ضمیمه فرموده بودند که هنوز در رسانه ها و به شکل تفصیلی انتشار نیافته است و حاوی نکات راهبردی- عملیاتی ویژه ای در این زمینه بود. این یادداشت علاوه بر آنکه 13 بند پیوست را بازخوانی می کند به تحلیل محتوا و فحوای کلی پیوست ابلاغی پرداخته و تلاش می کند بخشی از مبادی تئوریک و مقاصد عملیاتی آن را واکاوی کند.
فضای مجازی: اکسیژن فردای دنیا
نفس تشکیل «شورای عالی مجازی» از سوی رهبر معظم انقلاب و ضریب دهی به آن در حد یک شورای «عالی» با حضور ذی نفوذترین مسئولین حقوقی به اضافه جمعی از صاحب نظران حقیقی، نشان از بصیرت فوق العاده و دوراندیشی جامعه شناسانه دارد. اصولاً دنیای امروز و چشم انداز آینده آن با مسئله نقش روزافزون ساحت «مجازی» در زندگی انسان ها گره خورده است. اگر روزگاری اینترنت و سایر مصادیق فضای مجازی تنها به طبقه اصطلاحاً نخبه و خاص تعلق داشت امروزه به یکی از ابعاد انکارنشدنی زندگی عامه مردم تبدیل شده است. ساحت «فضای مجازی» در کنار ساحت «اقتصاد»، «امنیت» و «فرهنگ» قرار گرفته و فراتر از آن، اصولاً به تمامی ساحت های یادشده دست اندازی کرده و به نوعی آنها را «سایبری» کرده است. امروزه چهره مفهوم امنیت با مفهوم فضای مجازی و تهدیدات مجازی متحول شده و به طور مشابه سیاستگذاری فرهنگی و اقتصادی نیز بدون توجه به «فضای مجازی» ممکن نخواهد بود. به تعبیری «اینترنت» و مسائل پیرامونی آن روح معادلات سیاسی، فرهنگی آینده دنیا خواهد بود و زندگی بدون اکسیژن «فضای مجازی» ناممکن خواهد شد. از این رو در عرض مراکزی چون «شورای عالی امنیت ملی» و «شورای عالی انقلاب فرهنگی» با تدبیر رهبر معظم انقلاب «شورای عالی فضای مجازی» تشکیل شده است. واضح است که سرمایه داری متهاجم غربی با اتکا به قدرت تکنولوژیک خود در این زمینه استراتژی هدفمندی برای آینده جهان مجازی دارد و اگر نظام جمهوری اسلامی با پیشتازی و ابتکار برای آینده برنامه ریزی نکند با چالش های نامتقارن و چندلایه فرهنگی- امنیتی روبرو خواهد شد و البته در صورت هوشمندی و تلاش می توانیم ابتکار عمل را به دست بگیریم و از نیروی دشمن در جهت ضربه زدن به خودش استفاده کنیم. اینترنت به تعبیر رهبر هوشمند انقلاب می تواند به جای آنکه بزرگراه ضلالت و جهل باشد بزرگراه هدایت و نور باشد.
لزوم حرکت جهادی پژوهشی برای این 13 سرفصل
پیوست ارسالی مقام معظم رهبری به اعضای شورای عالی مجازی به خوبی فضای ذهنی و نقشه راه مورد نظر رهبر انقلاب را ترسیم می کند. این پیوست که شامل بندهای کلی، «سیاست ها»، «وظایف»، «بحث بودجه» و «پروژه های حائز اولویت» بوده است، در حقیقت، مانیفست کلان این شورا را با اعلام سیاست ها و وظایف تبیین کرده و هم با برشمردن شماری از پروژه های حائز اولویت، نقطه شروع مسیر عملیاتی شورا را تعریف کرده است.
سیاست های ابلاغی رهبر انقلاب به شورای فضای مجازی
13 سرفصل ابلاغی رهبر معظم انقلاب مشتمل بر همه دعدعه های محتوایی و قالبی است که به شکل جامع و عالمانه بیان شده است.
1ـ مواجهه فعال و مبتکرانه با فضای مجازی در سطح ملی و جهانی و توسعه آن به میزان آمادگی قطعی نظام (از نظر فنی و محتوایی) برای استفاده از فرصتها و مقابله با تهدیدات آن.
2 ـ به حداقل رساندن اتکای کشور به کشورهای دیگر در استفاده از فضای مجازی و توابع آن در عرصه‌های فنی.
3ـ کاهش مراجعه کاربران ایرانی به اینترنت جهانی از طریق غنی و جذاب‌سازی اینترنت ملی و در نظر گرفتن مشوقهای لازم.
4ـ آموزش عمومی و فرهنگسازی در جهت بالا بردن سواد اینترنتی، هوشیارسازی مردم در مورد مخاطرات فضای مجازی و انگیزه دادن به مردم برای مقابله با مخاطرات آن در زندگی فردی و اجتماعی.
5 ـ مقدم داشتن محتوا نسبت به زیرساختها، قالبها و خدمات اینترنتی و سرمایه‌گذاری بالا و مستمر در زمینه تولید وسیع و زاینده محتوای جذاب براساس اسلام ناب محمدی و گفتمان انقلاب اسلامی.
6 ـ استفاده حداکثری از نیروها و تشکلهای مردمی حزب‌الهی برای استفاده از فرصتها در یک فضای رقابتی و مقابله با تهدیدات.
7 ـ حضور خلاقانه جمهوری اسلامی ایران در فضای مجازی در دو عرصه سخت‌افزاری و نرم‌افزاری خصوصاً در جهت ابداع خدمات نو، قوی و جذاب.
8ـ مسلط ساختن کامل کشور بر دروازه‌های ورودی و خروجی فضای مجازی و پیشگیری و مقابله با ورود تجهیزات دریافت ماهواره‌ای اینترنت جهانی در کشور.
9ـ فراهم آوردن شرایط لازم برای دستیابی فضای مجازی کشور به بالاترین سطح از امنیت و سلامت برای آحاد مردم، نظام و کلیه نقش‌آفرینان در فضای مجازی.
10ـ در نظر گرفتن شرایط جنگ فرهنگی و به تبع آن حاکم کردن روحیه جهادی و گسترش تعامل و هم‌افزایی بین کلیه دستگاهها و نیروهای مردمی در عالی‌ترین سطح از هماهنگی و انسجام.
11ـ ایجاد آمادگی لازم درعالی‌ترین سطح به منظور صیانت از زیرساختهای حیاتی در برابر حملات اینترنتی و دفاع مناسب در برابر هرگونه حمله.
12ـ استفاده حداکثری از فضای مجازی به منظور ارتباط و همکاری وسیع و هدفمند با ملتها خصوصاً ملل مسلمان درجهت ترویج و تحقق گفتمان انقلاب اسلامی.
13ـ حضور قوی و هدفمند نظام در مجامع و سازمانهای جهانی و ایجاد ائتلافهای قوی مرکب از ملتها و دولتها در جهت کاهش حاکمیت قدرتهای بزرگ در عرصه اینترنت و بوجود آمدن بستر عادلانه و اخلاقی برای استفاده از این ابزار توسط همه ملتها و دولتها و همچنین تأمین حقوق ملت ایران در این عرصه.
این گستردگی و دقت در موارد ابلاغی نشان می دهد که اگر کماکان کارکرد این شورا تنها در ابعاد کلیات و مقدمات برنامه ریزی و سیاستگذاری محدود بماند، به هیچ وجه پذیرفته نیست و حداقل انتظار آن است که این شورا «پروژه های اولویت دار» را با عملیاتی جهادی- پژوهشی به سرانجام برساند. تکرار وضعیت رکود حاکم بر دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی که بارها مورد اعتراض اساتید و حتی اعضای شورا قرار گرفته است در کمین شورای عالی فضای مجازی نیز هست و راهکار حل این نگرانی دقت در همه ابعاد حکم رهبر انقلاب و جدی گرفتن عملیاتی آنها است.
سنگرهای شبکه ای و خاکریزهای بدون مرز
ولی امر مسلمین در بخش سیاست ها به مواردی اشاره کرده اند که از آن جمله می توان به لزوم افزایش سواد رسانه ای مردم، تقدم محتوا بر زیرساخت، کنترل و توازن در دروازه های ورودی و خروجی اطلاعات و انسجام کافی سیاست کلان فضای مجازی اشاره نمود. از این رو به نظر می رسد دولت و رسانه ها باید مادامی که شبکه ملی اطلاعات توسط شورای عالی مجازی طراحی و عملیاتی نشده است؛ از دامن زدن به بحث «افزایش شدید سرعت اینترنت خانگی» و «افزایش جهشی پهنای باند» اجتناب کنند و بی دلیل تقاضای کاذب در مردم ایجاد نکنند؛ هرچند نهادهای مسئول زیرساختهای مجازی کشور موظفند نیاز ضروری مردم و پژوهشگران را پاسخ گویند. زمانی که محتوای مفید و موثر تولیدات داخلی به سطح قابل قبولی نرسیده باشد افزایش شدید سرعت، نتیجه اش خراب کردن سدی است که تا حدی جلو محتواهای مخرب و مضر شبکه اینترنت جهانی را گرفته است. در این جنگ معرفتی – تکنولوژیکی، موقعیت فعلی ما «حداقل نمودن تهدیدات» است و برای رسیدن به موقعیت «حداکثر نمودن دستاوردها» و «تهاجم گسترده به مواضع مجازی دشمن » باید مقدماتی فراهم شود که جایگاه آن تدابیر در شورای عالی مجازی است. بحث های دیگر مطرح شده در بند سیاست ها مواردی چون امنیت، سلامت، لزوم و ضرورت روحیه جهادی و درک شرایط جنگ نرم، توجه به حملات سایبری، توجه به پتانسیل ملل مسلمان و سازمان های بین المللی است. از این رو نکته حساس و کلیدی، درک عمیق شرایط جنگی کارزار نوین مجازی است که در این عرصه باید روحیه جهادی و انقلابی احیا و به کار گرفته شود. ظرفیت ملت های مسلمان به پاخاسته و بیداری آزادی خواهان در سطح جهانی، پتانسیلی است که می تواند با سیاستگذاری شورا، مقدمات پی ریزی «سنگرهای شبکه ای» و «خاکریزهای بدون مرز» را فراهم کند؛ البته توجه به پتانسیل سازمان های بین المللی موجود هم می تواند راهگشا باشد چراکه از لحاظ استراتژیک، چالش آینده نظام جمهوری اسلامی با نظام سلطه گر سرمایه داری باید در هر دو سطح؛ 1- درون ساختاری (سازمان های بین المللی موجود) و 2- فراساختاری (استفاده از ظرفیت ملت های به پاخاسته) ادامه یابد. نقد منطقی انقلاب اسلامی درباره مناسبات سیاسی- فرهنگی امروز جهان باید هم از تریبون سازمان های بین المللی موجود و هم از مردم به خیابان آمده در آمریکا و اروپا و کشورهای اسلامی (معترضان قطع امید کرده از نظم شبه موجود)، به گوش رسد.
اطلاعات زدگی و بی معناشدن داده ها
در بند وظایف به نکاتی چون تقسیم کار ملی، پایش و رصد عالمانه تحولات تکنولوژیکی- معرفتی، حضور در مجامع جهانی، تولید ظرفیت های قدرت نرم، ارتباط با ملل مسلمان، بازبینی و ساماندهی شبکه های اطلاعات و تصمیم گیری سریع راجع به بحث هایی نظیر IP Media و IPTV (تلویزیون تعاملی) اشاره شده است. در این راستا یکی از مباحث استراتژیک فناوری اطلاعات، بحث قدرت مبتکر و پیشتاز است. در عرصه فضای مجازی، ابتکارات ارتباطاتی- هنری و تولید نسل های جدید خدمات فنی، قدرت خاصی به مبتکر می بخشد و دست برتر او را در معادلات بعدی تضمین می کند. از این رو در عرصه خدمات فنی و توانایی های تکنولوژیک باید چاره ای اندیشیده شود تا از مصرف تولیدات و ابتکارات غربی خارج شویم و بتوانیم نسل های جدید را ابتدائاً خودمان ارائه نماییم. به عنوان مثال امروزه که آسیب «انبوهی تناقض آمیز» (Paradox of Plenty) اطلاعات در شبکه اینترنت مشخص شده است، هر کس بتواند تکنیک و ابتکاری فراتر از سیستم های پردازش داده و موتورهای جستجوگر فعلی ارائه دهد که در کوتاه ترین زمان باکیفیت ترین اطلاعات را ارائه دهد، دست برتر این حوزه را خواهد داشت.
در مباحث جامعه شناسی مجازی، بحث «اطلاعات زدگی» و «بی معناشدن داده ها» یکی از بحث های اصلی است که علاوه بر دلایل معرفتی با اقتضائات تکنولوژیک هم درآمیخته است. مشکل دنیای امروز «کمبود توجه» است (همانطوری که مشکل سابق دنیا «کمبود اطلاعات» بود) در این زمینه سیاست، راهکار و حتی نرم افزار فنی دست یابی به اطلاعات بااهمیت تر و ارتقاء قدرت تشخیص مخاطب، میدانی ناگشوده برای فعالیت است.طراحی های آینده دنیای مجازی باید بر مبنای ارائه اطلاعات آگاهی ساز و داده های تحلیلی قرار گیرد. باید توجه کنیم سرمایه داری غربی هوشمندانه با پدیده های نوین مجازی برخورد می کند و متناسب با منافع خود فریم ها و فرمت های خاصی طراحی می کند؛ مثلاً طراحی «شبکه های اجتماعی مجازی» که منشأ تولید برخی شایعات و امواج کاذب در کشور شده است، در پاسخ به نیاز انسان غربی که ارتباطات سنتی خود را در حال فرسایش می دید طراحی شده و با منافع اقتصادی آنها همخوان است. در همین راستا، امروز اینترنت را می توان چون «تاجر بی رحمی» دانست که اهمیتی به تلف شدن وقت و سرمایه های انسانی ندارد؛ معضلاتی چون «اعتیاد اینترنتی» و «روان پریشی اینترنتی» آسیب های جدی دنیای امروز غرب است که ضرورت سیاستگذاری جدی اسلامی- ملی را در این حوزه ها نشان می دهد. از این رو سیاست غالب وب سایت های رایج که اهمیتی برای قیمت «تیک تاک های» ساعت عمر مخاطبشان قائل نیستند و صرفاً طالب «کلیک» بیشتر هستند، با آموزه های اسلامی ما سازگار نیست و باید فکر جدیدی در این زمینه ها ارائه شود که تعادل (جذابیت- فرصت) را به خوبی مدیریت کند.
مزیت معرفتی و پروژه های اولویت دار
در پیوست شورای عالی فضای مجازی نقطه شروع کار عملیاتی شورا که باید از طریق مرکز عالی فضای مجازی صورت گیرد مشخص شده است، مباحثی نظیر شبکه های علم و فناوری، کتابخانه های الکترونیکی، موتور جستجوی ملی، ایمیل ملی، وب سایت های آموزشی، آنتی ویروس ملی، توجه به بحث بازی های شبکه ای و مسائل امنیتی در اولویت کاری قرار داده شده است.
در این زمینه برای رسیدن به یک «جامعه معرفتی مجازی» برآمده از آرمان های اسلامی و انقلابی باید ساز و کارهای تکنولوژیک و ایده های معرفتی آن فراهم شود. شورای عالی فضای مجازی از یک طرف با بحث های پرشتاب پیشرفت تکنولوژیک در ارتباط است و از طرف دیگر با مبانی جامعه سازی اسلامی و ماهیت ارتباطات اسلامی پیوند می خورد. از این رو سر و کار این شورا هم با متخصصان فنی است هم با صاحب نظران فرهنگی – ارتباطاتی و هم با اندیشمندان نظریه پرداز و کل این مجموعه باید توسط یک تیم چابک و جسور همگن شوند.البته چشم انداز آینده تحولات روشن است چرا که این نبرد معرفتی به صورت شبکه ای فراتر از مرزها حمایت خواهد شد.گستردگی روزافزون جریان های اطلاعاتی، شرایطی را فراهم آورده که فراتر از کنترل غرب، موقعیت درخشش «مزیت معرفتی» جمهوری اسلامی وجود دارد. اما نکته مهم آن است که در درجه اول باید استحکامات مجازی خودی را پایه ریزی کنیم.نقشه غرب ساده و سرراست است؛ آنها می خواهند فرهنگ غربی (با قرائت سرمایه داری آمریکایی آن) با استفاده از شبکه تنومند و پرحجم اینترنت به فرهنگ دوم هر فرد در دنیا تبدیل شود و در آن صورت دوگانگی فرهنگی موقعیت تحرک و مقاومت را از جوامع خواهد گرفت. شبکه سرمایه داری صهیونیستی- آمریکایی می خواهد در دنیای شبکه ای شده آینده، ملت ها، «شهروند سر به راه بین المللی» (Docile International Citizen) برای دهکده مجازی آنها باشند. از این رو همانطور که در حوزه سیاست و فرهنگ، انقلاب اسلامی به یک خط شکن و پیشتاز در مقابل موج باطل جهانی تبدیل شده، باید الگو و راهگشایی برای دنیای شبکه ای- مجازی فردا هم باشد.
در برابر جهانی سازی آمریکایی
«جهانی شدن» و شاید دقیق تر بگوییم «جهانی سازی» مفهوم عام و تقریبا ابهام انگیزی است که شامل مباحث گسترده ای می شود . از سبک زندگی و تغییرات ذائقه فکری و سیاسی مردم تا پدیده ای چون « اینترنت» همگی ذیل عنوان جهانی سازی قرار می گیرد. اما اگر بخواهیم عام ترین و در عین حال موثر ترین پدیده جهانی سازی را مورد کاوش قرار دهیم باید به همان پدیده شگرف «اینترنت» بپردازیم.(اینترنت پدیده شگرفی است که هم مدل ارتباطاتی دقیق «سنت مکتوب» را تا حدّی در خود جای داده، هم هیجان و ارتباط دوطرفه «ارتباطات شفاهی و تصویری» را و هم به دنیای بی منتهای «خیال» نقبی زده است) از یک طرف اینترنت می تواند ابزاری برای جهانی سازی آمریکایی، غربی سازی و تسهیل گر منافع سرمایه داری نئولیبرال قرار گیرد و از طرف دیگر می تواند به بزرگراهی برای گسترش معارف ناب، عدالت علمی و دسترسی آزاد به اطلاعات آگاهی ساز و آسمانی، تبدیل شود. اینترنت همان شمشیر دودمی است که الزاماً در خدمت اهداف و نیات به وجودآورندگان آن عمل نمی کند و در موارد بسیاری علیه اهداف اولیه سرمایه داری غربی عصیان می کند. «آرپانت» و « مینتل» (نسل های قبلی شبکه جهان گستر اینترنت) عموما در جهت اهداف نظامی آمریکا و یا تجارت سکس تصویری قرار داشت اما به مرور و با گسترده تر شدن استفاده از آن، جریان سازی علیه نظام سرمایه داری(جنبش تسخیر وال استریت، جنبش جهانی ضد صهیونیستی، جمعیت های مختلف حامیان صلح جهانی، بیداری اسلامی مسلمانان و ... ) به وجود آوردن نوعی «جهانی شدن مقاومت» علیه سرمایه داری و یا همان «جهانی سازی مطالبات مستضعفین جهان» را ممکن جلوه داده است. البته نباید از نظر دور داشت که کماکان جنگ نرم نوین غربی و تهاجم فرهنگی آمریکایی هم از همین کانال اینترنت دنبال می شود. اما نکته مهمی در تاثیرگذاری و تأثیرپذیری معادلات جهانی از فضای مجازی اینترنت وجود دارد و آن این است که جریان باطل جهانی که در حال سوء استفاده از نعمت اینترنت است از دو منظر کلیدی با چالش مواجه شده است: 1- محتوا و 2- اقبال مردم. مزیت اصلی جریان سوء استفاده گر سرمایه داری جهانی در فضای مجازی صرفا امکانات گسترده مالی و قدرت فرمی و تکنولوژیک آنها است که می خواهند با استفاده از این نقطه قوت ارزش های مورد خواست خود را به عنوان « ارزش برتر» و «محتوای باکیفیت تر» جا بزنند و ادعا کنند اکثریت جهان به آنها اقبال دارند. اما گسترش آگاهی جهانی و ارتقاء قدرت تحلیل مردم دنیا (که بخشی از آن محصول ناخودآگاه گسترش اینترنت است)، «فقر مفرط محتوایی و اندیشه ای» آنها را عیان ساخته و فضا به گونه ای شده است که حرف منطقی و اندیشه عمیق و فطرتگرا در این دنیای گرفتار ماتریالیسم، طالب دارد. اکنون محتوای پیام های نظام سرمایه داری از تکنیک آن عقب افتاده و حرف های آنها چیزی جز بازتولید اباطیل و افسانه های قبلی نیست. اینترنت از انگاره ها و محتواهای جهانی شدن با قرائت سرمایه داری اشباع شده است و فضا برای شنیدن سخن متفاوت و حرف جدید از منظره پنجره ای نو، مهیا شده است.دقیقا به همین دلیل است که با فضا سازی های مجازی دیگر نمی توانند ادعا کنند در «اکثریت» قرار دارند و با همان ساز و کارهای نواستعماری نظیر « توییتر و فیس بوک»، جنبش ضد سرمایه داری شکل می گیرد و 99 درصد علیه 1 درصد می شورد.
تأثیر اینترنت از موشک و بمب اتم بیشتر است
البته همه موارد فوق در صورتی به وقوع می پیوندد که هوشمندانه و آگاهانه با پدیده فضای مجازی تعامل شود و آرایش این کارزار فکری به خوبی چیده شود. رهبر انقلاب اسلامی در این مورد فرموده اند:« . امروز اینترنت و ماهواره و وسایل ارتباطىِ بسیار متنوع وجود دارد و حرف، آسان به همه جاى دنیا مىرسد. میدان افکار مردم و مؤمنین، عرصه کارزار تفکرات گوناگون است. امروز ما در یک میدان جنگ و کارزار حقیقىِ فکرى قرار داریم. این کارزار فکرى بههیچوجه به زیان ما نیست؛ به سود ماست. اگر وارد این میدان بشویم و آنچه را که نیاز ماست - از مهمات تفکر اسلامى و انبارهاى معارف الهى و اسلامى- بیرون بکشیم و صرف کنیم، قطعاً بُرد با ماست؛ لیکن مسأله این است که ما باید این کار را بکنیم.» (بیانات رهبر انقلاب اسلامى 11/2/1384)
شورای عالی فضای مجازی وظیفه ای بسیار سنگین بر عهده دارد. این جملات رهبر انقلاب باید مستمراً در ذهن و برنامه سیاستگذاران و برنامه ریزان کشور مرور شود: «امروز تأثیر رسانه ها و تلویزیون و هنرها و این شبکه های عظیم اطلاع رسانی و اینترنتی و .... از سلاح و از موشک و از بمب اتم بیشتر است. روز بروز هم دارند این میدان را گسترش می دهند، در جنگ روانی و جنگ نرم، دشمن به دنبال انهدام سنگرهای معنوی است. سیاست دشمن در تهاجم فرهنگی، اندلسی کردن کشورهای اسلامی است. تسلط فرهنگی از تسلط اقتصادی و سیاسی خطرناک تر است.»
منبع : رجانیوز
اهمیت بالای فضای مجازی از دیدگاه رهبر معظم انقلاب
سید مرتضی موسویان گفت: اهمیت شبکه‌های اجتماعی به قدری بالاست که وقتی رهبر معظم انقلاب، حکم رئیس مرکز ملی فضای مجازی را صادر کردند، فرمودند اگر فرصت داشتم شخصا مسئولیت این مرکز را عهده دار می شدمبه گزارش خبرنگار خبرگزاری حیات، سیدمرتضی موسویان، رییس مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در آیین رونمایی دیجیتال‌سازی کتابخانه تخصصی ایثار و شهادت که در ساختمان اداره کل پژوهش بنیاد شهید و امور ایثارگران برگزار شد، گفت: زمانی که از نشر دیجیتال سخن به میان می آید، شاید به نظر عده ای پدیده ای جدید به شمار آید و در واقع نشر دیجیتال یک پدیده جدید در هزاره سوم است.
وی افزود: تکنولوژی امروزه موجب شده در آستانه جهانی شدن قرار گیریم و وقتی از زندگی دوم "فضای مجازی" صحبت می شود می توان پیش بینی کرد که در سال های آینده حضور مردم در فضای مجازی فراگیرتر شود.
وی در پایان خاطرنشان کرد: شبکه‌های اجتماعی ابزار سلطه گران شده‌اند، این موضوع به قدری حیاتی است که زمانی که رهبری حکم رئیس مرکز ملی فضای مجازی را صادر کردند، فرمودند اگر فرصت داشتم خودم مسئولیت این مرکز را بر عهده می گرفتم.
تاکید رهبر به حضور فعال و تأثیرگذار و تولید محتوای اسلامی در فضای مجازی
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری، حضرت آیت الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی صبح امروز (دوشنبه) در دیدار رئیس‌جمهور و اعضای شورای عالی فضای مجازی، این شورا را مرکز اصلی سیاستگذاری آگاهانه، مسئولانه و مقتدرانه در خصوص فضای مجازی خواندند و با اشاره به گسترش روزافزون و پرسرعت پدیده عظیم و بی‌نظیر فضای مجازی تأکید کردند: باید با استفاده از توانایی ها و استعدادهای جوان کشور و با سیاستگذاری صحیح و اقدامات سنجیده و هماهنگ و بدون از دست دادن زمان به سمت خروج از حالت انفعال در عرصه فضای مجازی، و حضور فعال و تأثیرگذار و تولید محتوای اسلامی متقن و جذاب حرکت کنیم.
ایشان با اشاره به تأثیرگذاری گسترده فضای مجازی به عنوان یک قدرت نرم فوق‌العاده در عرصه‌های مختلف از جمله فرهنگ، سیاست، اقتصاد، سبک زندگی، ایمان، اعتقادات دینی و اخلاقیات، بر لزوم طراحی مناسب و دقیق برای حفظ حریم امنیت فکری و اخلاقی جامعه در این عرصه تأکید کردند و افزودند: لازمه حضور فعال و تأثیرگذار در فضای مجازی، «تمرکز در تصمیم‌گیری»، «جدیت در اجرا بدون از دست دادن زمان»، «هماهنگی میان دستگاهها» و «پرهیز از موازی‌کاری و تعارض» است.
رهبر انقلاب همچنین برنامه‌ریزی و حمایت دولت به‌ویژه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برای گسترش صنایع مرتبط با فناوری ارتباطات را بسیار ضروری خواندند و تأکید کردند: گسترش این صنایع از طریق شرکتهای دانش‌بنیان، تأثیر بالایی در اشتغال‌زایی و تحول در اقتصاد کشور خواهد داشت.
اگر رهبر انقلاب نبودم، رئیس فضای مجازی می شدم!
بسم الله الرحمن الرحیم
با عرض ادب و احترام به محضر استاد گرامی و کاربران محترم
مدتها پیش حقیر مطلبی را به نقل از جناب حاج حسین یکتا خواندم که فرموده بودند:
"مقام معظم رهبری فرموده است اگر من امروز رهبر انقلاب نبودم حتماً رئیس فضای مجازی کشور می‌شدم که این اهمیت فضای مجازی را برای مقام معظم رهبری نشان می‌دهد "
بنده حقیر مایل بودم کامل صحبت رهبری روحی فداه را در این خصوص مطالعه کنم اما هرچه گشتم نتوانستم اصل مطلب را پیدا کنم،یعنی سخرانی که رهبری روحی فداه در آن این جمله بیان فرمودند را متاسفانه ندیدم
اکنون با توجه به این جمله امام خامنه ای روحی فداه چند سوال از محضرتان دارم:
1- لطف بفرمایید کامل این جمله ایشان را برای حقیر تبیین بفرمایید،و بفرمایید اگر ایشان مدیر فضای مجازی میشدند چکارهایی انجام میدادند؟ دغدغه هایشان چه بوده است؟ فرض کنید ایشان میخواستند این مدیریت را به تک تک ماها بسپارند انتظار داشتند چه مواردی در نظر بگیریم؟ اگر ایشان مدیر بودند برای آسیبهای فضای مجازی چه تدابیری می اندیشیدند؟ مثلا اگر میخواستند مدیریت فضاهایی مثل تلگرام و واتس آپ و غیره را در ست بگیرند از افراد مذهبی چه انتظاراتی داشتند؟ چگونه در این فضاها فعالیت کنند؟
2- اگر رهبری روحی فداه مدیر فضای مجازی بودند و قرار بود به خانم ها در فضای مجازی امر به تکلیف کنند چه مواردی را بر عهده آنان میگذاشتند،؟دقیقا میخواستند خانمها در چه زمینه هایی از فضای مجازی وارد شوند،؟ چگونه فعالیت کنند؟ در کدام فضا ها وارد شوند و در کدام فضاها وارد نشوند؟ (سایت ها ،واتس آپ ،تلگرام و غیره...) تا چه حد در فضای مجازی باشند؟ و دقیقا بفرمایید یک حانم باید چگونه در فضای مجازی باشد که به تکلیفش نسبت به امر مولایش عمل نموه باشد
به گزارش خبرگزاری بسیج از ملایر، سرهنگ مصطفی رستمی در رزمایش شباب با اشاره به بیانات مقام معظم رهبری که فرمودند «فضای مجازی به اندازه انقلاب اسلامی اهمیت دارد»، اظهار داشت: ورود به فضای مجازی با توجه اهمیت آن از ضروریات سپاه و بسیج است.
وی افزود: فراهم کردن زیرساختهای شبکه شباب در تمام نقاط ایران اسلامی می‌تواند به استحکام لایه‌های درونی نظام کمک کند.
فرمانده سپاه ناحیه ملایر تصرح کرد: در صورت آگاه شدن بسیجیان به اهمیت این شبکه، در آینده شبکه شباب به یکی از شبکه‌های اثرگذار برای نظام تبدیل خواهد شد.
وی با اشاره به رصد شبکه در سطح شهرستان گفت: وضعیت ملایر نسبت به استان مناسب بوده و عملکرد بهتری دارد اما راضی‌کننده نیست.
رستمی خاطرنشان کرد: باید تمام رده‌های بسیج در آینده نزدیک از شبکه شباب بهره‌مند شوند واین مهم مستلزم آماده‌سازی زیرساختهای لازم است.
وی با بیان اینکه در حال حاضر شباب در بین بسیجیان کمرنگ است و باید در راستای معرفی این شبکه بیشتر تلاش شود، گفت: اگر کسی بخواهد از شباب بهره‌برداری کند منابع آن خوب بوده و جوابگوی نیاز پایگاه است.
فرمانده سپاه ناحیه ملایر با بیان اینکه باید در راستای غنی‌سازی این شبکه نظرات کاربران لحاظ شود، افزود: عدم توجیه کارکنان به اهمیت شباب، فراهم نبودن زیرساختها و حجم بالای ماموریت‌ها که امکان استفاده از شباب را از کاربران گرفته از جمله مشکلات موجود در این زمینه است.
وی با اشاره به ورود شبکه‌های اجتماعی و ترویج آن در بین مردم خاطرنشان کرد: باید برای این معضل فکری اساسی کرد.
انتهای پیام/مقام معظم رهبری فرموده است اگر من امروز رهبر انقلاب نبودم حتماً رئیس فضای مجازی کشور می‌شدم که این اهمیت فضای مجازی را برای مقام معظم رهبری نشان می‌دهد.
به گزارش "حرف لر " به نقل از وبگاه "سنگر مجازی بصیرت":
اگر رهبر نبودم رئیس فضای مجازی می‌شدم
مقام معظم رهبری فرموده است اگر من امروز رهبر انقلاب نبودم حتماً رئیس فضای مجازی کشور می‌شدم که این اهمیت فضای مجازی را برای مقام معظم رهبری نشان می‌دهد.
به گزارش خبرگزاری فارس به نقل از پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری، حضرت آیت الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در حکمی اعضای جدید شورای عالی فضای مجازی را برای یک دوره چهار ساله منصوب کردند.
حضرت آیت الله خامنه‌ای در این حکم، با اشاره به اهمیت شورای عالی فضای مجازی در «مواجهه هوشمندانه و مقتدرانه با تحولات این عرصه»، و همچنین وظیفه اصلی این تشکیلات یعنی «سیاستگذاری، مدیریت کلان و برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری‌های لازم و به‌هنگام و نظارت و رصد کارآمد و روزآمد در فضای مجازی»، 10 محور مهم وظایف و مأموریتهای شورای عالی فضای مجازی را ابلاغ کردند.
متن حکم رهبر انقلاب اسلامی به این شرح است:
بسم اللّه الرّحمن الرّحیم
پیدایش فضای مجازی در چند دهه‌ی اخیر یکی از بزرگترین نمادهای تحول جهانی است. رخدادی که تأثیرات شگرف آن هر روز در ابعاد فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، امنیتی و دفاعی در عرصه‌ی ملی و بین‌المللی نمود بیشتری پیدا می‌کند.
اکنون بیش از سه سال از تشکیل شورای عالی فضای مجازی می‌گذرد: شورائی که با مرکز ملی فضای مجازی وابسته به آن، به عنوان نقطه کانونی مواجهه‌ی هوشمندانه و مقتدرانه با تحولات پرشتاب این عرصه، برای استفاده از فرصتها و ظرفیت‌ها و مقابله با آسیب‌ها و تهدیدات آن شناخته شده است.
وظیفه اصلی این تشکیلات سیاستگذاری، مدیریت کلان و برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری‌های لازم و به‌هنگام و همچنین نظارت و رصد کارآمد و روزآمد در این عرصه میباشد. لذا لازم است با توجه به تحولات سریع و پیچیده در این میدان از یک طرف و نیازهای واقعی و متراکم کشور از طرف دیگر، خود را برای انجام رسالتی سنگین در یک دوره چهار ساله آماده کند.
اینجانب ضمن تأکید بر مفاد حکم اولیه تشکیل شورا و پیوست آن، ضروری می دانم که نکات و موارد زیر، مورد اهتمام و توجه جدی رئیس و اعضای محترم شورای عالی فضای مجازی قرار گیرد.
1- انحلال شوراهای عالی مصوب در گذشته که موازی این شورا هستند، به‌منظور تحکیم جایگاه فراقوه‌ای و موقعیت‌محوری و کانونی شورای عالی و نیز انتقال وظایف آن شوراها به شورای عالی فضای مجازی.
2- تثبیت و تقویت جایگاه مرکز ملی فضای مجازی به عنوان بازوی شورای عالی فضای مجازی در جهت تحقق تصمیمات آن شورا با وظایف: رصد وضعیت جاری فضای مجازی و پیش‌بینی و آینده‌نگری تحولات دراین فضا در سطح ملی و بین‌المللی، ایجاد هماهنگی و هم‌افزایی میان وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و نهادهای مختلف ذی‌ربط در ابعاد علمی، فنی، اقتصادی، بازرگانی، حقوقی، انتظامی، امنیتی و دفاعی مرتبط با فضای مجازی و نظارت مستمر بر عملکرد دستگاهها و بخش‌های ذی‌ربط در چارچوب مصوبات شورای عالی.
3- ارتقای جمهوری اسلامی ایران به قدرت سایبری در طراز قدرتهای تأثیرگذار جهانی و برخورداری از ابتکار عمل و قدرت تعامل با دیگر کشورها در جهت شکل‌دهی به قواعد و قوانین مرتبط با فضای مجازی در عرصه جهانی با رویکرد اخلاق‌مدار و عادلانه.
4- اهتمام ملی و همه‌جانبه و سرمایه‌گذاری جدی در امر ایجاد و توسعه انواع فناوری‌ها و صنایع کاملاً پیشرفته و رقابتی خصوصاً با استفاده و ایجاد رشته‌های نوین دانشگاهی و تربیت سرمایه‌های انسانی متعهد، متخصص و کارآمد مورد نیاز در بخش‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، محتوایی و خدماتی در تمامی ابعاد فضای مجازی به‌ویژه در برنامه ششم توسعه و برنامه‌ریزی سالانه کشور.
5- تسریع در راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات پس از تصویب طرح آن در شورای عالی و نظارت مستمر و مؤثر مرکز ملی بر مراحل راه‌اندازی و بهره‌برداری از آن.
6- اهتمام ویژه به سالم‌سازی و حفظ امنیت همه‌جانبه فضای مجازی کشور و نیز حفظ حریم خصوصی آحاد جامعه و مقابله مؤثر با نفوذ و دست‌اندازی بیگانگان دراین عرصه.
7- ترویج هنجارها، ارزشها و سبک زندگی اسلامی ایرانی و ممانعت از رخنه‌ها و آسیبهای فرهنگی و اجتماعی در این عرصه و مقابله مؤثر با تهاجم همه‌جانبه فرهنگی و نیز ارتقای فرهنگ کاربری و سواد فضای مجازی جامعه.
8- احراز جایگاه و سهم مناسب برای اقتصاد دانش‌بنیان در فضای مجازی در چارچوب سیاست‌های اقتصاد مقاومتی کشور و برنامه‌ریزی همه‌جانبه برای بهبود شرایط کسب وکار مرتبط با فناوری‌های مجازی و بهره‌گیری از فرصت‌های اشتغال‌زایی ونیز رونق محتوا، خدمات و تجارت در این عرصه.
9- توسعه محتوا و خدمات کارآمد و رقابتی منطبق بر ارزشها و فرهنگ اسلامی – ایرانی در تمامی قلمروهای مورد نیاز جامعه و جلب مشارکت‌های مردمی و بکارگیری ظرفیت‌های بخش خصوصی در این زمینه.
10- تدوین و تصویب نظام‌های امنیتی، حقوقی، قضایی و انتظامی مورد نیاز در فضای مجازی.
ترکیب اعضای حقوقی و حقیقی شورای عالی فضای مجازی برای دوره جدید به شرح زیر اعلام می شود:
اعضای حقوقی این شورا عبارتند از: رئیس‌جمهور (رئیس شورای عالی)، رئیس مجلس شورای اسلامی، رئیس قوه قضائیه، رئیس سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، دبیر شورای عالی و رئیس مرکز، دادستان کل کشور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، وزیر اطلاعات، وزیر آموزش و پرورش، وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح کشور، معاون علمی و فن‌آوری رئیس‌جمهور، رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، فرمانده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران و همچنین اعضای حقیقی: حجج اسلام و آقایان دکتر سیدسعیدرضا عاملی، دکتر حمید شهریاری، دکتر رضا تقی‌پور، دکتر مهدی اخوان بهابادی، مهندس مسعود ابوطالبی، دکتر کامیار ثقفی، دکتر رسول جلیلی و مهندس سیدعزت‌الله ضرغامی.
از خداوند متعال توفیق خدمتگزاری روزافزون برای همه‌ی حضرات مسألت می‌کنم.
سید علی خامنه‌ای
14/ شهریور/ 1394
انتهای پیام/
ابلاغ حکم تشکیل شورایعالی فضای مجازی در اسفندماه 1390 همزمان با جریان به‌روزرسانی مداوم اخبار ریز و درشت داخلی و بین‌المللی، توجه اهالی حوزه فناوری و شهروندان فعال در فضای مجازی را به خود جلب کرد. این شورا به دستور مقام معظم رهبری و به‌منظور راه‌اندازی مرکز ملی فضای مجازی در اسرع وقت تشکیل شد و رئیس‌جمهور، ریاست آن را برعهده دارد.
حضور رؤسای نهادهای فرهنگی، قضایی، نظامی و انتظامی در شورا علاوه بر رؤسای سه قوه، تحلیل کاربران از آینده فضای مجازی را با سؤالات جدی مواجه می‌کند. آیا این فضا رو به هر چه امنیتی‌تر کردن فضای مجازی خواهد رفت؟ آیا اینترنت داخلی، جایگزین دسترسی به اینترنت خارجی خواهد شد؟ چه نیازی به ایجاد شورا داشتیم؟ آیا وزارت فناوری اطلاعات و ارتباطات و دیگر نهادهای مسؤول، قادر به ساماندهی فضای مجازی نیستند؟
در بیست‌وپنجمین شماره ماهنامه مدیریت ارتباطات، زینب کوهیار در گفت‌وگو با دکتر علیرضا طالب‌پور، شرایط کنونی فضای مجازی، چرایی نیاز به شورایعالی فضای مجازی و راهکارها و آسیبهای آن را بررسی کرده است. دکتر طالب‌پور از پیشگامان فناوری اطلاعات کشور بوده و از سال 1366 درگیر فعالیتهای فرهنگی و فناورانه است. وی درجه کارشناسی ارشد و دکترای هوش مصنوعی و پردازش تصویر را از دانشگاه سوری انگلستان دریافت کرده و در حال حاضر، مدیریت مؤسسه فرهنگی و اطلاع‌رسانی تبیان را برعهده دارد.
وی در بخشی از این مصاحبه در پاسخ به پرسشی پیرامون ضرورت تشکیل این شورا می‌گوید: در بحث فرهنگی راه‌اندازی چنین شورایی بسیار مؤثر خواهد بود. ببینید، فضای مجازی ظرفیت‌های بسیاری دارد. متأسفانه فاصله بین استفاده های ما از این فضا و ظرفیتهایش بسیار زیاد است. این فاصله زیاد، ناشی از ناهماهنگی در عملکرد نهادهای درگیر و تصمیم گیر در بعد فرهنگی فضای مجازی است.
شورای عالی اطلاع رسانی، وزارت آی‌سی‌تی، وزارت ارشاد و دیگر نهادها، همه نیت خیر داشتند و تلاش کردند اما دستاوردهای چشمگیری نداشتند. من میدانم که رهبری حتی پیش از مطرح شدن فضای مجازی و از همان سالهای اول ورود رایانه به ایران، به فناوری اطلاعات و ارتباطات توجه داشتند که همین توجه منجر به راه‌اندازی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی شد.
تأکید ایشان بر استفاده از این فضا و استفاده از فرصتها همیشگی بوده و همیشه میخواستند یک تحول جدی در این زمینه صورت بگیرد. من خاطرهای عرض می‌کنم که به درک این توجه کمک کند. سال 1368 به واسطه مدیرعاملی مرکز تحقیقات کامپیوتر علوم اسلامی، خدمت ایشان بودم. برای جلسهای به دلیلی که دست ما نبود، دیرتر از موعد تعیین شده رفتیم. وقتی رسیدیم به ما عتاب کردند و گفتند هر روز که بگذرد و ما از این فناوری در منابع اسلامی استفاده نکرده باشیم، ضایعه جبرانناپذیر است. این توجه ایشان از سال 1368 مطرح بود و حالا هم که سال 91 است، متأسفانه مسؤولان متناسب با توجه ایشان کار نکردند وگرنه خیلی بیشتر از اینها میتوانستیم از فرصت‌های فضای مجازی و فناوری استفاده کنیم. درحال حاضر حوزه فضای مجازی چندین متولی دارد که هر کس، هر طور که میخواهد کار را پیش میبرد.
این مسأله به ناهماهنگیها دامن میزند. درباره یک‌سری مسائل ابتدایی معطلی ایجاد می‌شود و کار جلو نمی رود در حالی‌که با یک امعان نظر و تصمیم جمعی خوب، می‌توان قدم‌های ارزشمندی در این زمینه برداشت. این شورا می‌تواند معضل ناهماهنگی در این زمینه را حل کند. به علاوه برخی تحولات سیاسی اجتماعی در سالهای اخیر، مثلاً فتنه 88، جنبههای منفی که بحث فضای مجازی می‌تواند داشته باشد را نشان داد و اینکه اگر ما از فرصت‌های فضای مجازی استفاده نکنیم، دیگران طور دیگری استفاده می‌کنند.
در این گفت‌وگو دکتر طالب‌پور به پرسش‌های ذیل نیز پاسخ داده است:
چگونگی عملکرد شورا، به دیدگاهی که پشت راه‌اندازی این نهاد وجود داشته بستگی دارد. این دیدگاهها را چطور میبینید؟
در بحث فیلترینگ چه آیندهای خواهیم داشت؟
چقدر باید امیدوار باشیم این ایدهها در شورا دیده شود و اعضا دنبال عملی کردن آن باشند؟
انتخاب
چرایی شکل گیری مطالبات رهبری در حوزه فضای مجازی/ نقش شبکه های مجازی در هویت سازی نسل جوانامروز فضای مجازی نقش اصلی را در شکل دهی هویت جوانان و نوجوانان بر عهده گرفته و شرایط موجود نشان دهنده تاثیرگذاری مستقیم این فضا بر آینده جامعه و نسل امروزی دارد و قطعا همین امر باعث تاکید رهبری بر توجه بیشتر مسئولین به مقوله فضای مجازی شده است. |
|
به گزارش بسیج رسانه، دیگر در دنیای امروز نمی توان منکر نقش مستقیم فضای مجازی در بهبود یا مسموم سازی فضای جامعه و به خصوص در میان نسل جوان اجتماع شد. تاثیری که هرچند با سرعت ماورای احساس در حال گسترش بوده ولی به راحتی قابل کنترل و البته رسیدگی توسط متولیان امر است.
ایجاد شبکه های مجازی ارتباط جمعی، گسترش فضای ارتباطی میان افراد و گروه های مختلف اجتماعی، زمینه سازی برای در دست گرفتن محیط خانواده و نیز ترویج فرهنگ مدنظر تولیدکننده این شبکه ها جزو اصلی ترین و بزرگترین مخاطراتی است که در وهله اول واکاوی و بررسی سطحی فضای مجازی در دسترس عموم مردم، می تواند مورد بررسی قرار گرفته و زمینه دقت نظر در تاثیرات عمقی و درونی این محیط را به وجود آورد.
این امر تا جایی مهم و قابل تکیه بوده که روز گذشته و در جریان دیدار رهبر معظم انقلاب اسلامی با معلمین و مربیان آموزش و پرورش بخضی از فرمایشات ایشان را به خود اختصاص داد.
تاکید ویژه مقام معظم رهبری در بیانات خویش بر این نکته که آموزش و پرورش باید با طراحی برنامه های ویژه اقشار مختلف کودک، نوجوان، جوان و بزرگسال در صدد برنامه ریزی برای آینده کشور باشد، عمق مخاطرات و تهدیدات فضای مجازی موجود را نشان می دهد و ضرورت آمادگی مسئولین در کنار جوانان برای مقابله با این خطرات احتمالی را گوشزد می کند.
اشاره رهبری به نادرست بودن مقابله چکشی با شبکه های مجازی که چند مدتی است تکیه کلام مسئولین شده خود نشانگر توجه و تسلط کافی ایشان به مسئله فضای مجازی و اهمیت وافر این مقوله در آینده سازی برای جامعه است.
آنچه مبرهن و واضح است، لزوم استفاده درست و عقلانی از شبکه های مورد استفاده جوانان و نوجوانان امری است که از چندی پیش توسط کارشناسان حوزه فضای مجازی به مسئولین گوشزد شده بود ولی شاید کم توجهی و شاید بی توجهی به حل مسئله و نیز آزادسازی اطلاعات عمومی در فضای مجازی در دسترس عموم توسط برخی نهادها در بازه های زمانی مختلف است که یقینا همین نکته موجب تذکر جدی رهبری به نهادهای متولی امر فضای مجازی در کنار آموزش و پرورش شده است.
قطعا یکی از وظایف آموزش و پرورش بر اساس بیانات رهبری تشکیل هویت دینی و ملی مستقل در جوانان و نوجوانان و نیز آینده سازی و تربیت نیروی مفید برای آینده کشور است. نکته ای که بیش از هر محیطی در فضای مجازی قابل لمس و درک است چراکه امروز بیشترین زمان خانواده ها را به طور یقین فضای مجازی و شبکه های ارتباطی در این فضا به خود اختصاص داده اند.
حال باید دید آیا واقعا نهادهای متولی امر فضای مجازی و البته فرهنگسازی به خود این جرات و شهامت را خواهند داد که پس از بیانات صریح رهبری در راستای بهبود وضعیت شبکه های ارتباطی گام بردارند و نسبت به بهبود وضعیت ارتباطی در این فضا اقدام کنند؟
به هر حال توصیه ها و تاکیدات معظم له مبنی بر اصلاح روند رسیدگی به فضای مجازی باید نصب العین بخش های مختلف به خصوص نهادهایی که ایشان به صراحت نام بردند قرار گرفته و در آینده نظاره گر تغییرات محسوس در نحوه ارتباط عموم در فضای مجازی باشیم چراکه رسیدگی به این امور در کنار تحلیل و بررسی مفاهیم جریان ساز مدنظر رهبری به یقین می تواند زمینه ترویج سبک زندگی اسلامی و استفاده بهینه از فضای مجازی را فراهم سازد.
انهای پیام/
آسیب شناسی فضای مجازی و خانواده ؛ تهدیدها و چالش ها
محمد رحیمی[1]
رادبه پرنده[2]
چکیده
ظهور تکنولوژی های نوین ارتباطی در عصر حاضر به همراه تحولاتی که در فضای مجازی بوجود آمده است، بسیاری از کارکردهای خانواده ها را دچار اختلال کرده است. در مباحث آسیب شناختى نهاد خانواده، یکى از محورهاى مهم، بررسى آسیبهاى ناشى از تحولات خانواده است. تحولاتى که خود منشأ بروز دگرگونىهایى عمیق و اساسى در نوع روابط و ارزشهاى خانوادگى مىباشند. بسیارى از این تحولات و دگرگونىها از بیرون، بر خانواده تحمیل مىشود. از زمانى که اینترنت وارد فضاى زندگى انسان شده تا به امروز، على رغم تمام محاسن و مزایاى آن، یکسرى دغدغهها و نگرانىهایى را بر خانوادهها تحمیل نموده است. موضوعی که در تمام جوامع موضوعیت داشته و محدود به جامعه و یا اقلیتی خاص نمیشود. به دلیل ویژگیهای خاص فضای مجازی و نو بودن این پدیده، بسیاری از والدین فرصت، امکان و یا توان کافی برای شناخت دقیق این فضا و کاربردهای آن را به دست نیاوردهاند و عدم آشنایی مناسب آنها با این فضا و در مقابل استفاده روزمره نوجوانان و جوانان و حتی کودکان از این فضا باعث شده است که یک فضای محرمانه و خصوصی در داخل خانه برای فرزندان ایجاد شود و آنها بدون دغدغه و بدون احساس وجود ناظر بیرونی به سایت های مختلف در این فضا دسترسی یافته و بعضاً به دلیل ویژگیهای سنی و شخصیتی و کنجکاویهای خود متأثر از فضاهای ناسالم موجود در اینترنت گردند. در این پژوهش نگارندگان به بررسی مهمترین آسیب های فضای مجازی و تأثیرات آن بر خانواده ها پرداخته و راهکارهایی جهت مقابله و کاهش تهدیدات اینترنتی در ابعاد اجتماعی، فرهنگی، آموزشی و ... ارایه می شود.
کلید واژه ها: آسیب اجتماعی، خانواده، فضای مجازی، روابط اجتماعی، تأثیرات اجتماعی.
1- دانشجوی دکتری بررسی مسائل اجتماعی ایران و مدرس دانشگاه آزاد و پیام نور واحد خلخال
2- کارشناس ارشد پژوهش علوم اجتماعی
مقدمه و طرح مسأله
فضای مجازی نسل جدیدی از فضای روابط اجتماعی هستند که با اینکه عمر خیلی زیادی ندارند، توانسته اند به خوبی در زندگی مردم جا باز کنند. مردم بسیاری در سنین مختلف و از گروه های اجتماعی متفاوت در فضای مجازی کنار هم آمده اند و از فاصله های بسیار دور در دنیای واقعی، از این طریق با هم ارتباط برقرار می کنند. امروزه روش های ارتباطی با دیگران از طریق اینترنت افزایش یافته است. پست الکترونیک، پیام های کوتاه، چت روم ها، وب پایگاه ها و بازی ها، روش هایی برای گسترش و حفظ روابط اجتماعی شده اند. روزانه نزدیک به چهارصد میلیون نفر در سراسر دنیا از اینترنت استفاده می کنند و یکی از کاربردهای اصلی اینترنت، برقراری ارتباط اجتماعی با دیگران است. شاید عیب اصلی ارتباط های اینترنتی آن است که ارتباط در فضای مجازی، اساساً بر متن استوار است و بنابراین، از نشانه های بصری و شنیداری در تعامل های رو در رو بی بهره است.
امروزه خانواده ایرانی در سبد فرهنگی خود مواجه با شبکه‌های ماهواره‌ای، فضای مجازی، رسانه‌های مدرن و ... است که هر کدام به نوبه خود بخشی از فرآیند تأثیرگذاری در خانواده را هدف گرفته‌اند. بعضی از شبکه‌های ماهواره‌ای که به طور تخصصی تمام تمرکز خود را بر مقوله خانواده نهاده است و پیام مشترک برنامه‌های این شبکه‌ها عبارتند از: "ترویج خانواده‌های بی‌سامان ولجام گسیخته در مقابل ساختار خانواده، عادی سازی خیانت همسران به یکدیگر، عادی جلوه‌دادن روابط جنسی دختر و پسر پیش از ازدواج، ترویج فرهنگ هم‌باشی به جای ازدواج و عادی جلوه‌دادن سقط جنین برای دختران" (شکربیگی،1391).
پیامدهای مواجهه مخاطبان ایرانی با برنامه‌های شبکه‌های ماهواره‌ای دغدغه‌های بسیاری را برای جامعه کارشناسی ایجاد کرده است. بسیاری از کارشناسان خانواده و بهداشت جنسی از برنامه‌ریزی برای تأثیر فرهنگی این سریال‌ها در عادی‌سازی خیانت زوجین به یکدیگر می‌گویند. افزون بر شبکه‌های ماهواره‌ای ما مواجه با سیل عظیم دی‌وی‌دی‌های سریال‌های خارجی هستیم که بخش عمده این سریال‌ها در مقوله زن و خانواده با ترویج فرهنگ بی‌حیایی و بی‌عفتی و عادی‌سازی مقوله خیانت، عشق‌های ضربدری، مثلثی و... قصد همراه کردن مخاطب با خود را دارد و ممکن است مخاطب با دریافت پیام این سریال‌ها، با محتوای ارائه شده آنها احساس هم‌ذات‌پنداری کند.
گسترش فضای مجازی در حوزه رابطه فرزندان و والدین نیز تغییراتی بوجود آورده است که از جمله آن به کاهش نقش خانواده به عنوان مرجع، کاهش ارتباط والدین با فرزند، شکاف نسلی به دلیل رشد تکنولوژی، از بین رفتن حریم بین فرزندان و والدین و ایستادن در برابر یکی از والدین یا هر دو را می‌توان نام برد. در بحث ازدواج‌ها نیز مسائلی چون ناپایداری ازدواج‌ها، تغییر الگوی همسرگزینی، نداشتن مهارت‌هایی برای ازدواج ناتوانی والدین برای آموزش به فرزندان، افزایش روابط دختر و پسر در زمان نامزدی بدون عقد، تمایل به دریافت مهریه‌های سنگین، بالا رفتن سن ازدواج و افزایش تنوع‌طلبی جنسی مردان و … را می‌توان اشاره کرد. تغییراتی که در حوزه دینی در جامعه رخ داده، کاهش آموزه‌های دینی در خانواده، دوری خانواده از شریعت، کم‌رنگ‌شدن حریم‌های دینی در روابط خانوادگی است.
علاوه بر شبکه‌های ماهواره‌ای و مجموعه دی‌وی‌دی‌ها، مخاطب ایرانی با رسانه‌های مدرن از قبیل اینترنت و تلفن همراه که مجهز به امکانات پیامک وبلوتوث است نیز مواجه است، سبد فرهنگی خانواده ایرانی دچار تغییرات فراوانی شده است که همگی به نوعی مروج سبک زندگی مدرن است که خاستگاه این نوع سبک زندگی تمدن غربی است و ترویج این شیوه از زندگی، لاجرم تمام مؤلفه‌های معرفتی تمدن غرب را شایع می‌سازد و موجب می‌گردد بی‌سامانی در فرهنگ مسائل جنسی در کشور افزایش یابد. حال با توجه به مقدمه فوق، این سوال مطرح می شود که تأثیرات اجتماعی فضای مجازی چیست و چگونه می توان از تأثیرات زیانبار آن پیشگیری نمود؟
اهمیت تحقیق
با توجه به اهمیت فضای مجازی در توسعه جوامع، در جامعه ما نیز در سال های اخیر به فن آوری اطلاعات و ارتباطات توجه زیادی شده است. ولی در این رابطه آسیب های جدی وجود دارد که ضروری به ریشه یابی آن پرداخت. "کشور ما از نظر بهره مندی از اینترنت در بین 187 کشور جهان رتبه 87 را دارد که بر اساس طبقه بندی اتحادیه جهانی مخابرات جزء کشورهای متوسط به شمار می رود. 35 درصد استفاده کنندگان اینترنت را قشر جوان تشکیل می دهند و میانگین صرف شده برای اینترنت 52 دقیقه در هفته است" (صادقیان، 1384).
شبکه های دوست یابی در کشور ما به سرعت در میان جوانان ایرانی محبوب شده است و "ایرانی ها رتبه سوم را در این شبکه ها کسب کرده اند" (ستارزاده،1386). فرهنگ رسانه ای اینترنت، فضای ذهنی جوانان را اشغال کرده و از آن مهمتر، نمایانگر نقش خانواده در کنار این ابررسانه است که والدین روی فرزندان خود تا چه حد کنترل تربیتی و نظارت اخلاقی دارند.
بروز آسیب های نوظهور می تواند زمینه ساز نوع جدیدی از آسیب های اجتماعی و روانی باشد. به همین دلیل، برنامه ریزی برای شناسایی، پیشگیری و کاهش آسیب های نوظهور لازم و ضروری می نماید. آسیب های نوظهور، آسیب های مرتبط با فناوری های جدید است که آسیب های ناشی از استفاده از ماهواره، بازی های رایانه ای، تلفن همراه و اینترنت می توانند در این مجموعه قرار گیرد. در این مقاله سعی شده است تا به آسیب های مرتبط با اینترنت به ویژه عضویت در شبکه های اجتماعی مجازی پرداخته و برای رفع این گونه معضلات پیشنهاداتی ارائه شود.
پیشینه تحقیق
- کشتی ارای و اکبریان (1390) با معرفی عصر جدید به عنوان عصر پرشتاب ارتباطات، ورود بسیار ساده و سریع، حداقل محدودیت برای دسترسی، برقراری ارتباط با سراسر دنیا به اشکال مختلف و عدم وجود محدودیت زمانی و مکانی، دسترسی به پایگاه های اطلاعاتی مختلف و شرکت در فعالیت های اقتصادی، علمی، فرهنگی، هنری، مذهبی و ... را از ویژگی های بی بدیل آن بر شمرده اند.
- یاسمی نژاد، آزادی و امویی (1390) در پژوهش خود به این نتیجه دست یافتند که فضای مجازی می تواند امنیت اجتماعی را مورد تهدید قرار دهد، زیرا اینترنت با وجود این که می تواند به عنوان ابزاری قدرتمند در عرصه اطلاع رسانی به کار گرفته شود تا آن جا که گاهی از آن به عنوان انفجار اطلاعات هم نام برده می شود، ولی این فناوری مدرن با تمام فوایدی که دارد، تهدیدها و خطرهایی نیز برای جامعه و بشر داشته است. به طوری که امروزه، بخش عمده ای از جرایم مربوط به حوزه ی کامپیوتر، اینترنت و فضای مجازی است که امنیت اجتماعی را هدف قرار داده اند.
- ابری (1387) نقش مثبت فضای مجازی را در عرصه ی ظهور خلاقیت مورد تأکید قرار داده است، زیرا فناوری دیجیتالی و جامعه ی شبکه ای، افراد را به سوی زندگی ای سوق داده است که در آن می توانند با اتخاذ نقشی فعال و خلاق، به صورت فردی یا جمعی در ساختن چیزی جدید سهیم باشند، در فرایند هم آفرینی شرکت کنند و به خودیابی خویشتن کمک کنند. کیفیت آزادی بخشی اینترنت، کاربران اینترنتی را دعوت می کند تا به تفکر، تجربه، بازی، فعالیت های گروهی و ارتباط بپردازند. اینترنت همواره محیطی را خلق کرده است که همگان می توانند با تکیه بر توانایی ها و استعدادهای خود دست به ابداع و خلاقیت بزنند. از میان رفتن محدودیت مکان، زمان، نبود کنترل و انتقاد، ناشناس ماندن، امکان خیال پردازی و تنوع گوناگون محیط های اینترنتی فرصت مناسبی را برای بروز خلاقیت فراهم می کند.
- دو فضایی شدن آسیب ها و ناهنجاری های فضای مجازی: مطالعه تطبیقی سیاستگذاری های بین المللی عنوان پژوهشی است که عاملی و حسنی (1391) انجام داده اند. در این مقاله تحت پارادایم دو فضایی شدن به به مفهوم سازی عمده ترین آسیب های فضای مجازی پرداخته شده و با مطالعه تطبیق سیاستگذاری ها در برخی کشورهای پیشرو، راهبردهای اتخاذ شده دسته بندی شده اند. نتایج این تحلیل تطبیقی نشان می دهد که سیاست ها و برنامه های فرهنگی و اجتماعی کشورها را می توان به سیاست های سلبی و ایجابی تقسیم کرد. سیاست های سلبی شامل سیاست ها و برنامه های حذف، کنترل و نظارت و سیاست های ایجابی فرهنگی و اجتماعی جوامع، برنامه ها و سیاست هایی معطوف به تولید محتوا، مدیریت محتوا، برنامه های دیجیتال سازی اطلاعات آنالوگ و دسترس پذیر ساختن اطلاعات و محتوا در شبکه اینترنت است.
ارزیابی تأثیرات اجتماعی فضای مجازی:
تاثیر فضای مجازی در نارضایتی های خانوادگی؛
یکی از بزرگترین مسائل اجتماعی که جوامع امروزی به آن مبتلا می باشند ضعف بنیاد خانواده است. از آنجایی که مشکلات خانواده ها به صورت ناهنجاری های اجتماعی بروز می کند خانواده و سلامت آن از اهمیت فوق العاده ای برخوردارمی باشد. آماده کردن فرزندان برای پذیرش مسئولیت های اجتماعی یکی از وظایف مهم و اساسی خانواده ها به شمار می رود. جوانان باید بتوانند به خصوص برای زندگی های مشترک آماده شوند و سعی نمایند روابط خود را با پیرامون شان در حد متعارف و قابل قبولی تنظیم نمایند.
صرف نظر از آمار و ارقام بالا و روز افزونی که در مسایلی مانند بالا رفتن سن ازدواج ، طلاق، فرار از منزل، فحشا و سایر مسایل خانوادگی وجود دارد، سرد شدن ارتباطات عاطفی و نارضایتی ها از زندگی خانوادگی است که باعث ناکامی ها و شکست های بزرگی در زندگی جوانان شده است. اینها نشان از مشکلات عمیقی در سطح خانواده دارد که به نوعی باید ریشه یابی و درمان شوند. یکی از زمینه های اصلی در بروز مشکلات خانوادگی و اصولاً نارضایتی از زندگی مشترک، فضای مجازی است که تحت تأثیر تولیدات رسانه ای بوجود آمده و باعث آن گردیده تا سطح توقع و ارضاء از زندگی های مشترک را به خصوص در میان نسل جوان بالا ببرد. تحت تأثیر این فضا آنچه جوان باید از زندگی مشترک انتظار داشته باشد به نوعی تحریف می شود. لذت و صمیمیتی که از برنامه ها و محتویات رسانه ها مانند فیلم ها و سریال ها در اذهان جوانان نقش می بندد تا حد بسیار زیادی در زندگی طبیعی قابل دست یابی نخواهند بود و این می تواند تبعات زیانباری برای آینده جوانان به همراه داشته باشد.
اعتیاد به اینترنت
یکی از آسیب های اینترنت، اعتیاد به آن است به طوری که "از میان 47 میلیون استفاده کننده از اینترنت در امریکا 2 تا 5 میلیون دچار اعتیاد اینترنتی شده اند و با معضلات زیادی گریبان گیر هستند" (اکبری، 158:1390). در جامعه ما نیز با گسترش روزافزون اینترنت شاهد این مسأله هستیم. نتیجه تحقیقات انجام شده در کشور نشان می دهد که "بیشترین استفاده کنندگان از اینترنت جوانان هستند و 35 درصد از آنها به خاطر حضور در چت روم، 28 درصد برای بازی های اینترنتی، 30 درصد به منظور چک کردن پست الکترونیکی و 25 درصد نیز به دلیل جستجو، در شبکه جهانی هستند" (بیابانگرد،1387).
اعتیاد به اینترنت می تواند مشکلات جدی تحصیلی و خانوادگی برای مخاطبان به وجود آورد. اگر استفاده کنندگان از اینترنت نتوانند به مدت یک ماه دوری از اینترنت را تحمل کنند در معرض خطر اعتیاد به آن قرار دارند. متأسفانه ما شاهد این پدیده در میان جوانان هستیم، به طوری که برخی از جوانان، شب ها را تا صبح با اینترنت می گذرانند و تمام صبح را خواب هستند و این مسأله آغازگر آسیب های متعدد دیگر نیز می شود. از جمله این آسیب ها می توان به آسیب های خانوادگی، ارتباطی، عاطفی، روانی، جسمی و اقتصادی اشاره کرد.
بحران هویت و اختلال در شکل گیری شخصیت؛
عناصر سه گانه هویت، یعنی: شخص، فرهنگ و جامعه، هر یک در تکوین شخصیت فرد نقش مهمى را ایفا مىکنند. هویت شخصى، ویژگى بىهمتاى فرد را تشکیل مىدهد. هویت اجتماعى در پیوند با گروهها و اجتماعات مختلف قرار گرفته و شکل گیری آن، متأثر از ایشان است. و در نهایت، هویت فرهنگی، برگرفته از باورهایی است که در عمق وجود فرد به واسطه تعامل او با محیط پیرامون و آموزه‌های آن، از بدو تولد تا کهنسالی جای گرفته است. از آن جا که فضای سایبری، صحنه ای فرهنگى و اجتماعى است که فرد خود را در موقعیتهاى متنوع، نقشها و سبکهاى زندگى قرار مى دهد، خود زمینه ای است برای آسیب پذیری شخصیت کاربر که در نتیجه، موجب چند شخصیتی شدن کاربر خواهد شد. در فضای سایبر بیش از آن که هویت ظاهری فرد مطرح گردد، درون مایه‌های افراد بروز می‌کند. هر کس در صدد بیان اندیشه‌ها و علاقه مندی‌های خویش است. مطرح نشدن هویت شخصی و مشخصات فردی در اینترنت موجب تقویت شخصیت‌های چندگانه و رشد و استحکام آن می‌گردد. جوانان در این محیط از آسیب پذیری بیشتری برخوردارند و به ویژه در دورانی که هویت آنان شکل می‌گیرد، این خطر پر رنگ تر می‌شود.
با امکانات و گزینههاى فراوانى که رسانههاى عمومى از جمله اینترنت در اختیار جوانان مىگذارند، آنان دائماً با محرکهاى جدید و انواع مختلف رفتار آشنا مىشوند. چنین فضایى هویت نامشخص و پیوسته متحولى را می آفریند، یعنی "اینترنت یک صحنه اجتماعی است که فرد را در موقعیت های متنوع نقش ها و سبک های زندگی، قرار می دهد و از آن تأثیر می پذیرد" (اکبری،162:1390).
واقعیت این است که از نظر صاحبنظران جامعه شناسی، شکل گیری هویت افراد تحت تأثیر منابع گوناگونی است. عمده ترین این منابع خانواده، رسانه های گروهی، مدرسه و گروه همسالان است. "از این میان رسانه های گروهی با توجه به گستره نفوذ و فراگیری آن اهمیت ویژه ای یافته اند. گسترش تلویزیون های ماهواره ای موجب شده است شکل گیری نظام شخصی و هویت افراد تحت تأثیر عوامل متعدد و گاه متعارض قرار گیرد" (صبوری خسروشاهی،1386).
تعارض ارزشها؛
تغییرات تکنولوژیکی ارزشها و هنجارهای اجتماعی را تحت تأثیر خود قرار داده است. یکی از چالش های فرا روی فرهنگ ها برخورد با این پدیده است. چون اساساً ورود اینترنت همراه با ارزش های غربی، چالش های جدیدی را در کشورهای دیگر به وجود آورده است. از آنجایی که برخی از عناصر موجود در این پدیده مغایر با فرهنگ خودی (ارزش های اسلامی- ایرانی) است، پس می توان گفت اینترنت می تواند آسیب های زیادی را به همراه داشته باشد. مثلاً ورود اینترنت در حوزه خانواده موجب تغییر نظام ارزشی در خانواده ها می شود. در یک مطالعه تجربی نشان داده شد که استفاده جوانان از اینترنت موجب کاهش ارزش های خانواده شده است (زنجانی زاده،1384).
گسترش ارتباطات نامتعارف میان جوانان؛
اینترنت به دلیل تسهیل ایجاد روابط دوستانه و عاشقانه، در زمینه های غیر اخلاقی بسیار مورد توجه قرار گرفته، تا جایی که اینترنت موجب سهولت خیانت در روابط زناشویی و ایجاد روابط نامشروع می شود.
شکاف نسلها؛
اینترنت شکاف میان نسل ها را بیشتر کرده است و اکنون شکاف میان نسل دوم و سوم علاقمند به اینترنت نیز آشکار شده، به گونه ای که هیچ یک زبان دیگری را نمی فهمند. امروزه با ورود وسایل و تکنولوژی‌های جدید به عرصه خانوادهها شاهد این هستیم که والدین و فرزندان ساعت‌های متمادی در کنار یکدیگر می‌نشینند، بدون آنکه حرفی برای گفتن داشته باشند. ما دیگر کمتر نشانه‌هایی از آن نوع خانواده‌هایی را داریم که والدین و فرزندان دور هم نشسته و درباره موضوعات مختلف خانوادگی و کاری با هم گفتگو کرده و نظرات همدیگر را راجع به موضوعات مختلف جویا شوند. در شرایط فعلی روابط موجود میان والدین و فرزندان به سردی گرائیده و دو نسل به دلیل داشتن تفاوت‌های اجتماعی و تجربه‌های زیسته مختلف زندگی را از دیدگاه خود نگریسته و مطابق با بینش خود آن را تفسیر می‌کنند. نسل دیروز (والدین) احساس دانایی و با تجربگی می‌کند و نسل امروز (فرزندان) که خواهان تطابق با پیشرفت‌های روز است، در برابر آنها واکنش نشان می‌دهد و چون از پس منطق و نصیحت‌های ریشه‌دار و سرشار از تجربه آنها بر نمی‌آید به لجبازی روی می‌‌آورد (رحیمی،19:1390).
امروزه سرعت تکنولوژی شکاف بین نسل فرزندان و والدینشان را بسط داده است. براساس اظهارات معاون سازمان بهزیستی کشور میزان گفتگو در بین اعضای خانواده در کشور تنها حدود 30 دقیقه است که این می‌تواند آسیب‌زا باشد. فرزندان در مقایسه با والدین با وجود اینکه در یک فضای فرهنگی زندگی می‌کنند اطلاعات، گرایش‌ها و رفتارهای متفاوتی دارند، عوامل متعددی بر این پدیده تأثیرگذارند و این شکاف را روز به روز بیشتر می‌کنند. سرعت تحولات و بسط ارتباطات با جهان توسعه‌یافته، توجه بیشتر جوانان به برنامه‌های جهانی‌شدن فرهنگ، رسانه‌ها، گسترش روزافزون انجمن‌ها و کانون‌هایی غیر از کانون خانواده برای پیوستن و تعلق یافتن جوانان به آنها و غیره از آن جمله است (همان،19).
سوء استفاده جنسی؛
در سال 1999 گردهمایی جهانی تحت عنوان "کارشناسی برای حمایت کودکان در برابر سوء استفاده جنسی از طریق اینترنت" برگزار گردید که منجر به صدور قطعنامه ای شد که در آن آمده است "هرچه اینترنت بیشتر توسعه پیدا کند، کودکان بیشتر در معرض محتویات خطرناک آن قرار خواهند گرفت. فعالیت های محرمانه مربوط به فحشای کودکان و پورنوگرافی که از طریق اینترنت مورد استفاده واقع می شود، اکنون از مسائل حاد به شمار می رود" (اکبری،163:1390).
انزای اجتماعی؛
امروزه اینترنت در زندگی اجتماعی، جای دوستان و نزدیکان را گرفته و در حقیقت جایگزین روابط دوستانه و فامیلی شده است. افرادی که ساعت ها وقت خود را در سایت های اینترنتی می گذرانند بسیاری از ارزش های اجتماعی را زیر پا می نهند. چرا که فرد دیگر فعالیت های اجتماعی خود را کنار گذاشته و به فعالیت های فردی روی می آورد. "نتایج پژوهش شاندرز نشان داد که استفاده زیاد از اینترنت با پیوند ضعیف اجتماعی مرتبط است. برعکس کاربرانی که از اینترنت کمتر استفاده می کنند، به طور قابل ملاحظه ای با والدین و دوستانشان ارتباط بیشتری دارند" (صبوری خسروشاهی،1386).
بررسی محققان نشان می دهد شاید هیچگاه کاربران اینترنت از افسردگی و انزوای اجتماعی خود آگاه نباشند و در صورت آگاهی آنرا تایید نکنند اما ماهیت کار با اینترنت چنان است که فرد را در خود غرق می کند. پژوهش های انجام شده حاکی است دنیای اجتماعی در آینده دنیای منزوی باشد چرا که اینترنت با توجه به رشدی که دارد و جذابیت های کاذبی که برای نوجوانان ایجاد می کند آنها را به خود معتاد ساخته و جانشین والدین می شود.
بحث و نتیجه گیری
ارتباط از طریق فضای مجازی در سال های اخیر جایگاه قابل توجهی در بین نسل جوان جامعه ما پیدا کرده است. شبکه های اجتماعی در ابعاد مختلف زندگی افراد (فردی و اجتماعی) تأثیرگذارند. در شکل دهی به هویت نقش دارند و حتی روی ابعاد اقتصادی و اجتماعی و سیاسی جوامع هم تأثیرگذارند. امروزه با توجه به نقشی که تاکنون در ابعاد مختلف زندگی داشته اند، نمی توان آن ها را نادیده گرفت. در حال حاضر اینترنت ابزاری مناسب برای توسعه ی افکار و اندیشه های بشری محسوب می شود به شرط آن که در راه صحیح استفاده شود. افراد باید برای ورود به دنیای مجازی اطلاعات کافی در اختیار داشته باشند تا دچار مشکلات مالی و اجتماعی نشوند. ارتباطات سالم در فضای مجازی و لزوم هوشیاری جوانان و خانواده ها نسبت به تهدیدات فضای سایبری در درجه ی نخست اولویت قرار دارد. پیشگیری از آسیب های اجتماعی و توجه والدین به رفتار فرزندان بسیار مهم می باشد و برای جلوگیری از هم پاشیدگی خانواده ها، والدین باید تا حدودی به فناوری های روز دنیا مسلط باشند و آگاه باشند که تغییر در رفتار فرزندان به معنای ایجاد تغییر در طرز فکر آنهاست و هنگامی که بنیان فکری و شخصیت آنها به صورت ناصحیح شکل گیرد، راه نفوذ شیادان به حریم خصوصی افراد و محیط امن خانواده باز می شود. لذا، چنانچه خانواده ها نسبت به شیوه های جدید ارتباط فرزندان خود آگاهی و شناخت کافی و لازم را داشته باشند، از انجام بسیاری از جرایم و ارتباطات پنهانی آنان جلوگیری به عمل می آید.
به منظور پیشگیری و کاهش آسیب های اجتماعی در فضای مجازی راهکارهایی مطرح شده اند که در صورت اجرای به موقع و مناسب می توانند ثمر بخش واقع شوند:
- با توجه به اینکه بیشتر استفاده کنندگان از فضای مجازی نوجوانان و جوانان هستند، فرهنگ سازی برای کاهش پیامدهای آن ضروری است. لذا اطلاع رسانی، آموزش نحوه استفاده صحیح از این فناوری می تواند مؤثر واقع گردد.
- استفاده از ظرفیت هایی همچون رسانه های دیداری و شنیداری، روزنامه ها، مجلات، نشریات برای نهادینه شدن فرهنگ سایبری.
- برگزاری جلسات آموزشی از سوی مصادر امور فرهنگی در شهرستان ها به منظور آشنا نمودن و اطلاع رسانی به والدین در مورد فناوری های جدید به ویژه اینترنت و شبکه های اجتماعی مجازی.
- برگزاری کلاس های آموزشی در مدارس جهت آگاهی دادن به نوجوانان و جوانان در مورد مزایا و معایب فناوری های جدید و نحوه ی استفاده ی صحیح از آنها.
- تشویق به شرکت در فعالیت های اجتماعی و تقویت این گونه رفتارها توسط والدین.
- وضع قوانین سختگیرانه تر جهت برخورد با مجرمان جرایم اینترنتی و اجرایی نمودن این قوانین.
- آگاهی و هوشیاری بیشتر پلیس سایبری در مورد انواع جدید جرایم رایانه ای و اقدام در جهت نا کارآمد کردن دسیسه های دشمنان در این زمینه.
- پخش آگهی های آموزنده از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در رادیو و تلویزیون در جهت افزایش آگاهی خانواده ها در خصوص خطرات ناشی از اینترنت.
- گذراندن اوقات بیشتری با فرزندان در فضای بیرون از خانه به طوری که فرزندان از نظر عاطفی، احساس خلأ نکنند و جهت جبران این کمبود به فضای مجازی پناه نبرند.
- پخش برنامه های کوتاه آموزشی درباره مزایا و معایب اینترنت از زبان ورزشکاران و هنرمندان محبوبی که عموما جوانان آنها را الگوی خود قرار می دهند.
- طراحی بازی های رایانه ای به گونه ای که در آنها انواع خطرات موجود در فضای مجازی و راهکارهایی جهت آشنایی و مقابله با آنها تعبیه شده است.
- طراحی و تدوین بخشی در کتاب های درسی در ارتباط با آشنایی دانش آموزان با فناوری های جدید، اینترنت و خطرات بالقوه آنها.
- ساخت و پخش فیلم ها و سریال هایی با موضوع اینترنت و مزایا و معایب آن.
- استفاده از آموزه های دینی از جمله امر به معروف و نهی از منکر به عنوان نوعی کنترل اجتماعی توسط هر شخص.
- هنجارسازی های مثبت و ترویج فرهنگ استفاده از اینترنت و فضای مجازی.
منابع:
- ابری، انسیه. (1387). فضای مجازی عرصه ظهور خلاقیت، اولین کنفرانس ملی خلاقیت شناسی مهندسی و مدیریت نوآوری ایران.
- اکبری، ابوالقاسم؛ اکبری، مینا. (1390). آسیب شناسی اجتماعی. تهران: انتشارات رشد و توسعه.
- رحیمی، محمد. (1390). عوامل اجتماعی مؤثر بر شکاف نسلی؛ مطالعه موردی شهر خلخال. پایان نامه کارشناسی ارشد جامعه شناسی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.
- زنجانی زاده، هما. (1384). بررسی تأثیر اینترنت بر ارزش های خانواده در بین دانش آموزان. مجله انجمن جامعه شناسی ایران. دوره ششم. شماره 2.
- ستارزاده، داوود. (1386). بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر اعتیاد به اینترنت و پیامدهای آن، فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی. شماره چهاردهم.
- شکربیگی، عالیه. (1391). رسانه، زنان و مناسبات خانواده. نشست انجمن جامعه شناسی ایران.
- صادقیان، عفت. (1384). تأثیر اینترنت بر کودکان و نوجوانان. تهران: مجله الکترونیکی نما. شماره 4.
- صبوری خسروشاهی، حبیب. (1386). بررسی آسیب های اجتماعی اینترنت، دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی.
- صدیق سروستانی، رحمت الله. (1389). آسیب شناسی اجتماعی. تهران: سمت.
- عاملی، سعیدرضا؛ حسنی، حسین. (1391). دو فضایی شدن آسیب ها و ناهنجاری های فضای مجازی: مطالعه تطبیقی سیاستگذاری های بین المللی. فصلنامه تحقیقات فرهنگی. دوره پنجم. شماره اول.
- کشتی ارای، نرگس؛ اکبریان، اکرم. (1390). عصر مجازی و چالش های پیش رو، اولین کنفرانس بین المللی شهروند مسئول.
- یاسمی نژاد، عرفان؛ آزادی، اکرم؛ امویی، محمدرضا. (1391). فضای مجازی، امنیت اجتماعی، راهبردها و استراتژی ها، همایش ملی صنایع فرهنگی نقش آن در توسعه ی پایدار.
