پاورپوینت دین و زندگی سال چهارم متوسطه ( پیش دانشگاهی )

پاورپوینت دین و زندگی سال چهارم متوسطه ( پیش دانشگاهی )

محتوای آموزشی

کتاب دین و زندگی 2 ( نسخه pdf )

کتاب دین و زندگی 3 ( نسخه pdf )

کتاب دین و زندگی 4 ( نسخه pdf )

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

پیام آیات دینی 2 ( نسخه word )

پیام آیات دینی 2 ( نسخه pdf )

پیان آیات دینی 3 ( نسخه word )

پیام آیات دینی 3 ( نسخه pdf )

پیام آیات دینی 4 ( نسخه word )

پیام آیات دینی 4 ( نسخه pdf )

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ترجمه منظوم آیات دینی 2 ( نسخه word )

ترجمه منظوم آیات دینی 2 ( نسخه pdf )

ترجمه منظوم آیات دینی 3 ( نسخه word )

ترجمه منظوم آیات دینی 3 ( نسخه pdf )

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

سؤالات امتحان نهایی دینی 3 ( نسخه word )

سؤالات امتحان نهایی دینی 3 ( نسخه pdf )

پرسشهای امتحانهای نهایی دین و زندگی 3 همراه با پاسخ آنها ( نسخه word )

پرسشهای امتحانهای نهایی دین و زندگی 3 همراه با پاسخ آنها ( نسخه pdf )

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

اندیشه و تحقیق دین و زندگی 3 ـ چاپ 1391 ( نسخه word )

اندیشه و تحقیق دین و زندگی 3 ـ چاپ 1391 ( نسخه pdf )

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

پرسشهای امتحانهای نهایی دین و زندگی 4 ( نسخه word )

پرسشهای امتحانهای نهایی دین و زندگی 4 ( نسخه pdf )

سؤالات امتحان نهایی دین و زندگی 4 همراه با پاسخنامه ( نسخه word )

سؤالات امتحان نهایی دین و زندگی 4 همراه با پاسخنامه ( pdf )

پاورپوینت دین و زندگی سال چهارم متوسطه

( پیش دانشگاهی )

درس دوم

درس هفتم

درس نهم

درس دهم

برای دانلود سوالات روی لینک ذیل کلیک نمایید:

سوالات آزمون دین و زندگی(1)، درسهای اول و دوم 

برای دریافت جزوه روی لینک ذیل کلیک نمایید:

جزوه درس به درس فلسفه  ویژه رشته‌های سوم انسانی و معارف

برای دریافت فایل‌های صوتی قرائت دین و زندگی(1)، پایه دهم روی

لینک‌های ذیل کلیک نموده و سپس مراحل دانلود را ادامه دهید:

قرائت درس اول دین و زندگی(1)، پایه دهم

قرائت درس دوم دین و زندگی(1)، پایه دهم

قرائت درس سوم دین و زندگی(1)، پایه دهم

قرائت درس چهارم دین و زندگی(1)، پایه دهم

قرائت درس پنجم دین و زندگی(1)، پایه دهم 

قرائت درس ششم دین و زندگی(1)، پایه دهم

قرائت درس هفتم دین و زندگی(1)، پایه دهم

قرائت درس هشتم دین و زندگی(1)، پایه دهم

دریافت بارم بندی دین و زندگی(1)، پایه دهم انسانی

دریافت بارم بندی دین و زندگی(1)، پایه دهم دیگر رشته‌ها !!

پرسشهای امتحانهای نهایی دین و زندگی 3 همراه با پاسخ آنها ( نسخه pdf )

سؤالات امتحان نهایی دین و زندگی 4 همراه با پاسخنامه ( pdf ) 

جزوه هشت درس اول دین و زندگی(1)، پایه دهم

برای دریافت فایل  کتب می‌توانید روی لینک‌های زیر کلیک

نمایید:

دین و زندگی(1) رشته انسانی فایل کامل کتاب30.63 مگابایت

دین و زندگی(1) رشته‌های غیر از انسانی فایل کامل کتاب26.87 مگابایت 

سؤالات آزمون نهایی معارف اسلامی پیش دانشگاهی

خردادماه 95 ،سه شنبه 3 / 3 / 95

معارف اسلامی (مسلمانان )

سؤالات نهایی درس دین و زندگی(3) کلیه‌ی رشته‌ها + پاسخ‌نامه

قرآن و تعلیمات دینی ۳ دین و زندگی و اصول عقاید۲(شیعیان

نمونه سوالات دین و زندگی(3)

نمونه سوالات دین و زندگی(3)

درس 1 :

1 - بیت " هرکه بیدارتر ، پر درد تر هرکه او هوشیارتر ، رخ زردتر " بیانگر کدام نیاز و دغدغه ی انسان است؟ 25/0 نمره

الف) نیازهای طبیعی ب) نیازهای غریزی ج) دغدغه و درد متعالی د) موارد الف و ب

2 - کدام گزینه از نیاز های بنیادین زندگی انسان می باشد؟

الف) درک هدف زندگی ب) نیاز به تعالی رشد و بالندگی ج) کشف راه صحیح د) همه ی موارد

3 - مفهوم " درک هدف زندگی انسان" چیست؟ 5/0 نمره

4- چرا هریک از ما به دنبال آرامش درونی و رضایت زندگی بوده و از اضطراب و تشویش گریزانیم؟ 1 نمره

5- چرا انسان به دنبال زندگی در جامعه ای است که روابط عادلانه برآن حاکم باشد؟ 75/0 نمره

6- کدام گزینه از ویژگی های جامعه ای است که در آن روابط عادلانه حاکم است ؟

الف) مراعات حق افراد ب) نا برابری بین افراد ج) عدم تعرض به کرامت انسان د) موارد الف و ج

7- چرا کشف راه درست زندگی جامع نیازهای بنیادین زندگی انسان است؟ 2 نمره

8- پاسخ اطمینان بخش ما به نیازهای بنیادین باید دارای چه ویژگی هایی باشد؟ توضیح دهید . 2 نمره

9- عبارت " اگر در موضوعی اطلاعاتی در اختیار دستگاه تفکر قرار نگیرد ، انسان نمی تواند هیچ نظری بدهد " گویای کدام ضعف دستگاه اندیشه ما است؟ 5/0 نمره

درس 2 :

1- پیام آیه زیر را بنویسید:

"قال فمن ربکما یا موسی : قال ربناالذی اعطی کل شیی خلقه ثم هدی " 5/0 نمره

2- عبارت زیر را کامل کنید:

خلق .بی هدف .نشانه ی . . . . . و. . . . . است و این ویزگی ها نمی تواند در . . . . . . باشد. 75/0 نمره

3- هدف اصلی خلقت انسان چیست؟ و به وسیله کدام نیروها می تواند به آن هدف هدایت برسد؟ 75/0 نمره

4- مفهوم " حرکت انسان اختیاری است " یعنی چه؟ 5/0 نمره

5- دو نقش عمده ی عقل در زندگی انسان را بنویسید. 1نمره

6- با توجه به روایتی از امام کاظم (ع) انسان دو حجت دارد آن دو را نام ببرید . 5/0 نمره

7- آثار کاربرد و پرورش قدرت تعقل در معارف و حقایق دینی را بنویسید . 5/0 نمره

8- کامل کنید:

بیشتر کژ فهمی ها و انحرافات درطول تاریخ برخاسته از عدم استفاده ی . . . . . و به جا از . . . بوده است . 5/0 نمره

درس 3 :

1- کدام یک از گزینه های زیر از ویژگی های فطرت نیست ؟

الف) دوستدار فضیلت های اخلاقی مانند عدل ب) بیزاری از رذایل مانند ظلم و حسد

ج) طالب زیباییها د) اختلافات نژادی ، زبانی، جغرافیایی ...

3- چرا خداوند "دین واحد" را در اختیار همه انسان ها قرار داده است؟ 5/0 نمره

4- کدامیک از محورهای زیر در برنامه ی دین خدا داخل نمی باشد؟

الف) ایمان به خدا و دوری از شرک ب) ایمان به معاد و سرای آخرت

ج) جلوگیری از برپایی نظام عادلانه د) کسب مکارم اخلاقی مانند عفاف و . . .

5- علل فرستادن متعدد توسط خداوند در طول تاریخ را نام ببرید 5/1 نمره

6- تعدد پیامبران خدا ، آیا به معنای تعدد و اختلاف در دین و اصول دعوت آنان است؟ چرا؟ 1 نمره

7- منشا اختلاف و وجود ادیان مختلف در میان مردم چیست؟ توضیح دهید 1 نمره

8- ویژگی های اختصاصی پیامبران الهی نام برده و یکی را به اختصار توضیح دهید . 5/1 نمره

9- پیامبر در تعلیم و تبیین دین باید معصوم باشد . چرا؟ 1 نمره

10- کدام گزینه از دلایل مصونیت پیامبران از گناه می باشد؟

الف) بهره مندی از الطاف الهی برای کسب ایمان و تقوای بالا ب) برخورداری از بینش عمیق

ج) برخورداری از قدرت تفکر و اختیار خود د) الف و ب

11- عوامل جاودانگی شریعت پیامبر (ص) را بنویسید. 1 نمره

12- کدام گزینه نمی تواند از عوامل حفظ قرآن از تحریف باشد؟

الف) عنایت و اراده ی الهی ب) اهتمام پیامبردر جمع آوری و حفظ قرآن ج) رشد انسا ن ها و کوشش مسلمانان

د) تعلیم و تفسیر آیات قرآن

13 – کدام مورد از عوامل انطباق دین اسلام با نیازهای متغیر زمان است ؟

الف) توجه به نیازهای ثابت و متغیر ب) تقدم روح و معنا بر ظاهر و قالب ج) اختیارات حاکم اسلامی د) همه موارد

14- کدامیک از موارد زیر از قوانین و نیازهای ثابت انسان نمی باشد؟

الف) عدالت ب) پرستش خالق ج) کنترل غرایز د) همکاری و هما هنگی با قدرت های سلطه گر

درس 4 :

1- دو ویژگی قرآن کریم بر سایر کتب آسمانی را بنویسید. 5/0 نمره

2- منظور از "تحدی" به قرآن چیست؟ 5/0 نمره

3- " فصاحت و بلاغت ، زیبایی های لفظی، ساختار موزون کلمه ، . . . به کدام جنبه ی اعجاز قرآن مربوط می شود؟ 5/0 نمره

4- چرا در اوایل بعثت ، سران مکه مانع از شنیدن آیات قرآن توسط مردم می شدند؟ 1 نمره

5- " اگر همه ی انسلن ها جمع شوند نمی توانند حتی سوره ای از قرآن را بیاورند " به کدام یک از ویژگی های قرآن مربوط می شود؟ 1 نمره

6- با رعایت چه شرایطی می توان با استفاده از قرآن و سنت و سیره پیامبران به سوالات و نیازهای جوامع در همه دوران ها پاسخ داد؟ 1 نمره

7- اسلام چه ویژگی هایی دارد که موجب شده تا با نیازهای متغیر زمان مطابقت کند؟ 2 نمره

درس 5 :

1- سه مورد از قلمرو های پیامبر اکرم(ص) را نام ببرید. 5/1 نمره

2- یکی از قلمروهای رسالت پیامبر " دریافت وحی و رساندن آن به مردم "است آنرا توضیح دهید. 5/1 نمره

3- " مرجعیت علمی "از قلمروهای رسالت پیامبر است آنرا توضیح دهید. 5/1 نمره

4- " ولایت و سرپرستی جامعه برای اجرای قوانین الهی " یا ولایت ظاهری پیامبر اکرم(ص) را توضیح دهید. 1 نمره

5- بنا برسخن امام باقر(ع) چرا ولایت از مهم ترین پایه های اسلام شمرده شده است؟ 1 نمره

6- با توجه به آیه ی مبارکه " ولن یجعل الله للکافرین " به سوالات زیر پاسخ دهید: 5/1 نمره

الف) آیه را ترجمه کنید.

ب) آیه به کدامیک از فرمان های الهی اشاره دارد؟

7- برترین و بالاترین قلمرو رسالت پیامبر اکرم (ص) . . . . . . است. 5/0 نمره

8- نویسندگان قرآن را . . . . . . و حفظ کنندگان آیات را . . . . می نامیدند . 5/0 نمره

9 – اولین و برترین کاتب و حافظ قرآن . . . . . بود. 25/0 نمره

10 – اولین و معتبرترین مرجع علمی برای فهم عمیق آیات الهی . . . . . . 25/0 نمره

الف) قرآن ب) گفتار و رفتار پیامبر ج) گفتارو رفتار حضر ت علی (ع)

11-دلا یل نیاز جا معه ی اسلا می به ولا یت و حکو مت اسلا می را نا م ببر ید. 5/1 نمره

12-بهره مند ی انسا نها از هد ایت معنوی به عنوان نتیجه ی ولایت معنو ی به چه چیزهایی بستگی دارد ؟ 75/0 نمره

درس 6 :

1- پیام آ یه " یا ایها الذین آمنوا اطیعوالله و اطیعوالرسول . . ." را بنویسید. 5/0 نمره

2- در باره ضرورت شناخت امام حدیثی از پیامبر اکرم (ص) نوشته و ترجمه کنید . 5/1 نمره

3- آیه مبارکه تطهیر را کامل کرده و دو مورد از پیام های آن را بنویسد . 5/1 نمره

" انما یرید الله . . . . . . . . . . اهل البیت . . . . . تطهیرا "

4 - آیه مبارکه تطهیر به کدام یک از ویژگی های مهم اهل بیت اشاره دارد؟ 25/0 نمره

5- آیه ولایت را کامل کرده و پس از ترجمه ، بنویسداین آیه در باره چه کسی نازل شده است ؟ 75/1 نمره

” انما ولیکم الله و رسوله ولی شما تنها خدا ورسول او

و الذین آمنوا . . . . . . . . . . .

الذین یقیمون الصلوه . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . و زکات می پردازند

و هم راکعون " در حالی که به رکوع رفته اند.

6- تبریک و تهنیت مردم به حضرت علی (ع) پس از پایان مراسم غدیر خم نشانه چیست؟ 1 نمره

7 – در مراسم دعوت خویشان به اسلام حضرت علی (ع) از جانب پیامبر (ص) چگونه معرفی شد؟ 1نمره

8 – از پیام های حدیث ثقلین دو مورد بنویسید . 1 نمره

درس 7 :

1- با توجه به آیه مبارکه به سوالات زیر پاسخ دهید:

" قد خلت من قبلکم سنن پیش از شما سنت هایی رخ داد

فسیروا فی الارض . . . . . . . . . . . .

فانظروا . . . .

کیف کان عاقبه المکذبین " که سرانجام تکذیب کنندگان چگونه بود؟

الف) ترجمه را کامل کنید . 75/0 نمره

ب) یکی از نتایج مطالعه ی تاریخ گذشتگان چیست؟ 5/0 نمره

2- از مسائل و مشکلات اجتماعی و فرهنگی پس از پیامبر اکرم 3 مورد را نام ببرید. 5/1 نمره

3- نگهداری حدیث به شیوه حفظ چند اشکال اساسی داشت؟ 2 مورد آن را بنویسد . 1 نمره

4- ممنوعیت از نوشتن احادیث پیامبر اکرم (ص) چه مشکلات و مسائلی را به دنبال داشت؟ 5/1 نمره

5- پیدایش مسائل جدید با گسترش دنیای اسلام نیاز به وجود چه کسانی را بیشتر آشکار می کند؟ چرا ؟ 1 نمره

6- تحریف در اندیشه های اسلامی و جعل احادیث توسط چه کسانی و چگونه انجام می شد؟ 5/1 نمره

7- چگونه حکومت عدل نبوی به سلطنت قیصری و کسرایی تبدیل شد؟ 5/1 نمره

8- حکومت عدل نبوی را با حکومت بنی امیه و بنی عباس مقایسه کنید؟ 1 نمره

9- تفاوت های اساسی حکومت بنی امیه و بنی عباس با رهبری پیامبر (ص) چه بود؟ ( 3 مورد) 5/1 نمره

درس 8 :

1- با توجه به آیه مبارکه به سوالات زیر پاسخ دهید: 2 نمره

" اذ قال لهم اخوهم نوح وقتی که برادرشان نوح به آنان گفت:

الا تتقون . . . . . . . .

انی لکم رسول امین . . . . . . . . . . .

فاتقواالله و اطیعون " . . . . . . . .. .

الف)ترجمه آیه را بنویسید .

ب) با توجه به آیه حضرت نوح از مردم چه می خواهد؟

2- مسئولیت های سه گانه مقام امامت را نام ببرید. 5/1 نمره

3- تعلیم و تفسیر قرآن کریم که یکی از اقدامات مربوط به مرجعیت علمی است آن را توضیح دهید؟ 1 نمره

4- امامان چگونه مسئولیت حفظ سخنان وسیره پیامبر (ص) را انجام میدادند؟ شرح دهید. 1 نمره

5- کتاب . . . از مرحوم کلینی است . 25 / 0 نمره

6- کتاب " من لا یحضره الفقیه " از مرحوم . . . است. 25 / 0 نمره

7 – دو کتاب معروف شیخ طوسی را نام ببرید. 5/0 نمره

8 – کتاب . . . فراز هایی ازدعا های امام سجاد (ع )است. 25 / 0 نمره

9 – کتاب . . . بخش هایی از خطبه ها و نامه ها و کلمات قصار حضرت علی (ع) است. 25 / 0 نمره

10 – ائمه اطهار (ع) کار تربیت شخصیت های اسلامی را چگونه انجام می دادند؟ 1 نمره

11- از اقدامات ائمه اطهار (ع) مربوط به مرجعیت علمی 3 مورد را نام ببرید. 5/1 نمره

12- امامان بزرگوار ما از چند جهت با حاکمان زمان خود مبارزه می کردند؟ توضیح دهید. 5/1 نمره

13 – ائمه بزرگوار ما برای بدست آوردن ولایت ظاهری از چه اصولی تبعیت می کردند؟ 2 نمره

14- آیا ائمه اطهار (ع) حاکمان زمان خود را تایید می کردند؟ یا نه ؟ توضیح دهید. 1 نمره

15 روش های متفاوت ائمه اطهار (ع) در زندگی سیاسی و اجتماعی چه چیزی را به ما می آموزد؟ 1 نمره

16- امامان بزرگوار ما عامل اصلی حکومت ها ی جبارا ن و ستمگران را چه می دانستند؟ چرا؟ 1 نمره

17 – چرا شیوه ی مبارزه ی امامان متناسب با شرایط خاص آن زمان بود؟ 5/1 نمره

18- چرا در زمان بعضی از امامان مسئله " تقیه" وجود داشت؟ 1 نمره

درس 9 :

1- وظایف امام حسن عسکری (ع) در ارتباط با فرزندش چه بود؟ 1 نمره

2- در زمان غیبت صغری امام عصر(عج) چگونه با مردم ارتباط داشتند ؟ 1 نمره

3- مفهوم این جمله را توضیح دهید. " غیبت در مقابل ظهور است نه حضور " 1 نمره

4- از دیدگاه امام علی (ع) کسانی که با امام دوازدهم بیعت می کنند چه ویژگی هایی باید داشته باشند؟ (4مورد ذکر شود) 1 نمره

5- بخش اصلی رهبری امام معصوم مربوط به قلمرو .........است. . 5/0 نمره

6- علت اصلی غیبت امام (عج)را توضیح دهید. 5/1 نمره

7-خداوند با چه شرایطی اوضاع زندگی گروهها و ملت ها را تغییر میدهد ؟ با ذکر مثال توضیح دهید. 5/1 نمره

درس 10 :

1- تاریخ زندگی انسان ها صحنه ی مبارزه ی دایمی .......و . . . .بوده است. 5/0 نمره

2 - از نظر خداپرستان نتیجه ی مبارزه ی بین حق و باطل چه خواهد بود؟ 1 نمره

3- اعتقاد مسیحیان در باره ی موعود و منجی آخر الزمان را توضیح دهید . 1 نمره

4- عقیده ی مذهب شیعه در باره موعود و منجی آخر الزمان را توضیح دهید. 1 نمره

5- به اعتقاد جامعه شناسان پویایی جامعه شیعه در طول تاریخ به چه عواملی وابسته می باشد؟ 1 نمره

6- از مسئوولیت های منتظر چهار مورد را نام ببرید. 1 نمره

7- فواید معلوم بودن مشخصات و حضور امام عصر در جامعه را بنویسید. (3مورد) 5/1 نمره

8- با توجه به آیات زیر به سوالات پاسخ دهید :

" و نرید ان نمن علی الذین و می خواهیم منت نهیم بر کسانی که

و نجعلهم ائمه . . . . . . . . . .

و نجعلهم الوارثین " . . . . . . . . . . .

الف) ترجمه ی آیه را کامل کنید.

ب) در آیه فوق خداوند چه وعده ای به مستضعفان داده است؟ 5/1 نمره

درس 11 :

1- "تفقه" چیست؟ . 5/0 نمره

2- مرجعیت علمی در عصر غیبت در شکل . . . . ادامه می یابد. 5/0 نمره

3- حکومت اسلامی در چهار چوب . . . .استمرار پیدا می کند. 5/0 نمره

4- آنچه در انتخاب مرجع تقلید نقش اساسی دارد . . . . و. . . اوست. 5/0 نمره

5- مسئولیت های مربوط به امامت در دوران غیبت را نام ببرید. 75/0 نمره

6- درعصر غیبت وظایف مربوط به مرجعیت علمی وحکومت اسلامی توسط فقیهان با تقوی با تکیه بردو پشتوانه انجام می شودآن ها را بنویسید. 1 نمره

7- فقیه کیست؟ 1 نمره

8- تقلید در امور دینی چیست؟ 1 نمره

9- بنا به فرمان امام زمان (عج) در دوره ی غیبت چه کسی مرجعیت علمی و رهبری و ولایت ظاهری را بر عهده دارد؟ توضیح دهید. 2 نمره

10- شرایط فقیه شایسته ی پیروی و تقلید را بنویسید. 5/1 نمره

درس 12 :

1- مسئولیت اساسی افراد جامعه در حکومت اسلامی چیست؟ 1 نمره

2- از حقوق رهبر بر مردم از دیدگاه امام علی(ع) چهار مورد را بنویسید. 1 نمره

3- ولی فقیه در کشور ما چگونه انتخاب می شود؟ و مردم از چه طریقی در انتخاب ایشان دخالت دارند؟ 1 نمره

4- از" حقوق مردم بر رهبر" از دیدگاه امام علی(ع) چهار مورد را بنویسید. 1 نمره

5- چه تفاوتی میان انتخاب ولی فقیه و مرجع تقلید وجود دارد؟ توضیح دهید. 5/1 نمره

6- آ یا ولی فقیه و مرجع تقلید می تواند یکی باشد ؟ توضیح دهید 5/1 نمره

7- تفاوت میان نظام اسلامی و حکومت های دمکراتیک "مردم سالاری" را بنویسید . 5/1 نمره

8- چگونه تشکیل حکومت اسلامی در عصر غیبت می تواند در زمینه سازی حکومت جهانی حضرت ولی عصر(عج) تاثیر داشته باشد؟ 5/1 نمره

درس 13 :

1- انسان حقیقتی است با دو دسته از تمایلات ، آنها را نام ببرید . 5/0 نمره

2- انسان صاحب کرامت چه ویژگی هایی دارد؟ 5/0 نمره

3- ویژگی انسان کریم در حضور خداوند را با استفاده از مثالی بنویسید. 1 نمره

4- چرا نمی توان مسئولیت خطا و گناه خودرا تنها متوجه عوامل تحریک کننده ی بیرونی کرد؟ توضیح دهید. 1 نمره

5- با توجه به آیه مبارکه ِزیر به سوالات پاسخ دهید :

"من کان یرید العزه . . . . . . . . .

فلله العزه جمیعا " . . . . . . . . . . .

الف) ترجمه آیه را بنویسید.

ب) خداوند چه کسی را سرچشمه ی عزت معرفی می کند؟ 25/1 نمره

درس 14:

1- زمینه های طبیعی تشکیل خانواده را نام ببرید. 1 نمره

2-آثار رابطه ی زن و مرد همراه مودت و رحمت را بنویسید. 1 نمره

3-عالیترین زمینه برای تشکیل خانواده را نام برده و توضیح دهید .5/ 1 نمره

4- چرا نیاز به آرامش و انس روحی با همسر برترین نیاز از نیاز های طبیعی تشکیل خانواده است ؟ 5/1 نمره

5- با توجه به آیه مبارکه ی زیر به سوالات پاسخ دهید : 75/1 نمره

"و من آیاته ان خلق لکم . . . . . . . .

من انفسکم ازواجا همسرانی از خودتان

لتسکنوا الیها تا با ایشان آرامش یابید

و جعل بینکم موده و رحمه . . . . . . . . . .

ان فی ذلک لایات همانا در آن نشانه هایی است.

لقوم یتفکرون . " . . . . . . . . . . .

الف) ترجمه آیه فوق را کامل کنید .

ب) آیه به کدامیک از زمینه های طبیعی تشکیل خانواده اشاره دارد؟

درس 15 :

1- حکم عقدی که به زور انجام گیرد . . . . . . . . ..است و . . . . . . . .ندارد. 5/0 نمره

2- چرا از نظر اسلام اذن پدر برای ازدواج دختر ضروری است؟ 1 نمره

3- چرا برای تشکیل خانواده داشتن قدرت انتخاب ، ارزشمند و در عین حال مسئولیت زا است؟ 1 نمره

4- چرا نباید بین بلوغ جنسی و عقلی با زمان ازدواج فاصله زیاد باشد؟ 1 نمره

5- جوانان در ازدواج با چه مشکلاتی روبرو هستند ؟ 4 مورد را بنویسید. 2 نمره

6- برای شناخت همسر آینده چه راه هایی متناسب با فرهنگ اسلامی پیشنهاد می شود ؟ توضیح دهید. 5/1 نمره

درس 16 :

1- مرد چه نقش هایی در خانواده دارد؟ 4 مورد نام ببرید . 1 نمره

2- چرا کلمه " مادر" در همه ی فرهنگ ها زیباترین کلمه است ؟ 1 نمره

3- تامین هزینه ی زندگی خانواده از نظر اسلام بر عهده چه کسی است ؟ توضیح دهید. 1 نمره

4- زن در خانواده چه وظایفی دارد؟ (3مورد) 75/0

5-برای انجام پیمان عقد و ازدواج رعایت چه شرایط اصلی لازم است؟ 1 نمره

6-پدر و مادر با همکاری یکدیگر چه برنامه هایی را باید برای رشد و تعالی خود و فرزندان تنظیم کنند ؟ (4 مورد) 1 نمره

پاسخ پیام آیات دین و زندگی 3چاپ 90

درس اول

پیام آیات      

ص11کتاب                                                                                 سوره/آیه

1- خواست هر انسان ................. که ..به راه راست هدایت شود.           حمد/6

2-انحراف از صراط مستقیم و مورد غضب الهی قرار گرفتن و کمراهی است.  حمد/7

3-راه سعادت را نپذیرد، عواقب آن .....                                              زمر/41

4-...بهانه و دستاویزی بیاورد یا داشته باشد                                         نسا/165

ارزیابی ص13

خیر -چون دستگاه تفکر انسان مرتکب خطا و اشتباه می شود

پیام آیات 2 درس اول ص13

1- خداوند تمام مخلوقات خود را ...هدایت..که آنرا ...هدایت عمومی...       طه/50

2-...هدایت می کند.....هدایت خاصه ....                                          اعلی/3

پاسخ بررسی ص15

دین

کمک نگرفتن از عقل -تربیت خانوادگی- محیط - وسوسه های شیطان

درس دوم

پیام آیات ص24

1- دین را به پا دارند  و  در آن تفرقه نکنند.                     شوری/13

2- آیین ابراهیم که همان دین اسلام است......           بقره/135

3- ....ایمان داشته باشد.....                                     بقره/136

4- ....سطح درک و فهم مردم...........تا...بفهمند و درک کنند.           ابراهیم/4

5- ......با سرکشی و کفر به آیات الهی دست به این کار زدند و در دین تفرقه ایجاد کردند.                                      آل عمران /19

6- آخرین پیامبر الهی است.........پیامبری نمی آید.                 احزاب/40

7- .......شایستگی و توانایی یا ویژگیهای لازم برای آن داشته باشند.  انعام /124

 درس سوم ص 38

1-حداقل سوره ای مانند یکی از سوره های قرآن بیاورد.            بقره/23

2- عذاب الهی                                                                   بقره/24

3- عدم اختلاف و تناقض در آن                                                    نسا/82

4- درصورتی که پیامبر(ص) شخصی تحصیل کرده و با سواد بود.        عنکبوت/48

درس چهارم  ص51

1-.....تلاوت آیات و ابلاغ وحی ....                                       آل عمران /164

2- .....تزکیه و تعلیم حکمت ..........                                   آل عمران/164

3- ......خدا  و رسول..........                                                 آل عمران/32

4- ........ولایت الهی را بپذیرد.                                          بقره/257

5- .......طاغوت .............گرفتار در آتش و عذاب و گمراهی .....     بقره/257

6- .......سلطه بیگانه را بپذیرند.                                               نسا / 141

7- .....به طاغوت مراجعه کنند.                                                  نسا/ 60

8- .......قسط و عدل....                                                           حدید/25

درس پنجم

2- نزول آیه ی ولایت       ص64            سوره ی مائده ، آیه 55

3-نزول آیه تطهیر         ص64                احزاب / 33

استخراج پیام  ص64

1-این آیه ............زیرا از هررجس و پلیدی دور شده اند.

2- ........شامل همین افراد می شود.

3- ....... حجت و ملاک و معیار است.

ارتباط میان آیه و حدیث  ص67

با تفکر در آیه 59 نساء و حدیث جابر

1- .....خدا ، رسول ، و اولی الامر ......

2- .....حرام .....

3- .....اولی الامر .......................آنان را معرفی نماید.

4- .....اولی الامر .......عبارتند از دوازده معصوم (ع) طبق حدیث جابر -نام آن بزرگواران در حدیث بیان شده است.

استخراج پیام حدیث ثقلین ص68

3- .....به قرآن و عترت تمسک جویند.

4- ....تنها به یکی از این دو تمسک جست.

پیام آیات   ص69                  آیه 67/مائده که در ابتدای درس آمده  

1- ابلاغ و رساندن آن چیزی که نازل شده است.

2- به اندازه ی انجام شدن رسالت

3- چون مساله اجتماعی است و احتمال جنگ و درگیری وجود داشت.

درس ششم

پیام آیات  ص76

1- صافات /83....        قصص/15

2- صافات/83

3-قصص/ 15

اندیشه و تحقیق درس ششم ص 83

1- مساوات در تقسیم بیت المال

2- اتمام حجت با مردم - تثبیت موقعیت ایشان نزد مردم - آشکار نمودن فضایل و ارزش های حضرت علی(ع).

3- یعنی حضرت علی(ع) سمبل تجسم حق است و فعل ایشان حق است.

4- هر دو حدیث به جدایی ناپذیری قرآن و اهل بیت (ع) اشاره دارند.

درس هفتم 

پیام آیات ص86

1-نظر و تفکر در تاریخ برای عبرت گیری  .                   یوسف/109

2-عاقبت و سرانجام کارگذشتگان بر ما روشن می شود.   

3- تقوا پیشگان -عاقبت اندیشان -عاقلان .               یوسف/109

4- بازگشت به دوران جاهلیت.                       آل عمران/144

5- کسانی که سیره و سنت نبی مکرّم اسلام را ادامه دهند و به جاهلیت برنگردد.     آل عمران/144

6- صاحبان تعقل و تفکر  .

تطبیق ص 88

1- پوشیده شدن حق و رواج باطل.

2-رایج شدن دروغ

3-کم بها شدن قرآن

4-توجه به ظاهر قرآن و بی توجهی به باطن قرآن.

5-کم توجهی به امر به معروف و نهی از منکر.

درس هشتم    ص96

 1-کسانی که راه خدا را در پیش می گیرند.

2-مودت اهل بیت(ع)

3- زیرا مودت اهل بیت(ع) پیروی از اهل بیت (ع) را به دنبال داردکه سرانجام موجب رستگاری آنها می شود.

ص 98 استخراج پیام از سخنان امام

1- شناخت جریان باطل و پیروی از قرآن با شناخت و مقابله با دشمنان قرآن امکان پذیر است.

2- حرکت در صراط مستقیم با شناخت منحرفان و مقابله کنندگان ان امکان پذیر است.

3-انسان حق طلب ظاهر و باطن او یکسان است.

4- انسان اهل حق معیار و ملاک دین است.

درس 9 ص110

 1- ....خداوند در آن نعمت تغییر ایجاد می کند و آنرا می گیرد.     انفال /53

2- ...... خود مردم هستند.                        انفال/53- رعد/11

3- .............. اعمال و رفتار خود مردم است.        رعد/11

مقایسه ص113

1- تابش مستقیم خورشید.

2- خورشید پشت ابر.

3- غروب خورشید.

اندیشه و تحقیق ص 115

1- علت اصلی غیبت امام عصر(ع) خود مردم هستند -اگر مردم شرایط ظهور را فراهم کنند امام ظهور می کند.

2- چون فقط از وجود ظاهری ایشان محروم هستیم وگرنه از ولایت معنوی ایشان بهره مندیم.

3-پاسخ در ص114 کتاب ش4 مثال برای امور محال و ممتنع: 1- شریک برای خدا- زوج و فرد بودن یک عدد- یک جسم همزمان در مکان الف و ب باشد-  اجتماع دو امر نقیض و ضد هم .همچنین درکتاب منطق سال سوم در بحث تناقض و تضاد و در بحث قضایای شرطی منفصل حقیقی مثال هایی ذکر شده .

مثال برای امور غیر عادی: عمر طولانی یک انسان - بر روی آب راه رفتن انسان - بروی میخ و شیشه خوابیدن انسان .تبدیل شدن عصا به اژدها - کورمادر زاد را شفا دادن .به طور کلی هر امر معجزه گونه و خارق العاده می تواند به عنوان مثال ذکر شود.

4- امکان عمر طولانی برای امام (ع)

درس 10 ص119

 استخلاف و جانشین شدن مومنان که عمل صالح انجام می دهند.    نور/ 55

استقرار دین الهی در جامعه .        نور/55

رسیدن مومنان و صالحان به امنیت .  نور/55

فقط پرستش خدای یکتا.         نور/55

پیشوایی و وراثت مستضعفان.  قصص/ 5

پیروزی دین حق بر همه ی ادیان باطل .       توبه /33

بندگان صالح و نیکوکار وارثان حقیقی زمین می شوند.         انبیا/ 105

مقایسه ص 120

عدم تصور آینده ی روشن: باعث تقویت حس نا امیدی و شکست در پیشبرد زندگی اجتماعی می شود.

اعتقاد خدا پرستان: تقویت حس امید و زندگی‌_ آینده ای امیدوارکننده درپیش است.

درس 11 ص 134

 1- فصلت /42

2- توبه/33

3-توبه /33

4- توبه/122

پیام احادیث ص 136

               شماره حدیث

1-                1و3

2-                5

3-                2

4-               4

اندیشه ص138

1- یا عمل او به احتیاط است یا اعمال او صحیح نیست.

تطبیق ص139

به وسیله ی خبرگان رهبری

درس 12 ص 145

 1- آل عمران/159

2- محمع تشخیص مصلحت نظام .         آل عمران/159

3-آل عمران/159

هود/112

4- نحل/125

ص 147

1- طه/90

2-هود/112

درس 13

ص 161هردو جای خالی اسرا/70

            ص 162     فاطر/10

  ص163       منافقون/8

نتیجه گیری ص 166

به ترتیب جاهای خالی

...... عزت نفس

........ دوری از گناه  و  احساس عزت نفس

..... از دست دادن عزت نفس  و  افتادن در دام گناه.

................... و تقویت عزم و تصمیم

.......... پیمان شکنی ................

...............گدایی و تکدی نمی کند ......... خود را می شکند و..........

...............................هوای نفس نمی شکند.

............ مستکبران و ظالمین............ خاضع و فروتن است.

درس 14 ص177

 پیام آیات ص  177

1- یکسانی در پاداش عمل و فضایل                       احزاب / 35             

2- یکسانی در خلقت                                          روم /21
 3- یکسانی در خلقت                                          نحل /72 

پیام آیات ص 183

1-آیه 21/روم  عبارت « لتسکنوا الیها »

2- مودت و رحمت 21/روم « وجعل بینکم مودةً و رحمةً»

پیام آیات ص 184

آیه ی 72 سوره ی نحل عبارت « و جعل لکم من ازواجکم بنین و حفدةً»

پیام آیات درس15 ص 190

1- ....مومن یا با ایمان بودن اوست .                                بقره/221

2- همسری که ..مشرک ..است.                                   بقره /221

3- .................و نماز را به پا دارند.                                      ابراهیم /40

4- ......و برای آنها دعا و طلب آمرزش می کند.                         ابراهیم /41

                                      پایان

                              پیروز و سربلند باشید.

نکات کنکوری و کلیدی دین و زندگی 3 سال سوم متوسطه

درس اول :

1- دغدغه و درد متعالی ، نشانه ی بیداری و هوشیاری و ورود به وادی انسانیت است 0

2-  نیاز به کشف راه درست زندگی خود را در قالب سوال چگونه زیستن نشان می دهد 0

3- انسان به دنبال زندگی در جامعه ای است که روابطی عادلانه در آن حاکم باشد .

4- زیاده طلبی و فزون خواهی برخی از افراد نابرابری میشود .

5- زیاده طلبی و فزون خواهی برخی از افراد باعث فاصله گرفتن قلبها از یکدیگر  میگردد .

6- زیاده طلبی و فزون خواهی برخی از افراد کاهش امنیت اجتماعی  میباشد . 

7- زیاده طلبی و فزون خواهی برخی از افراد سلب فرصت شکوفایی و رشد انسان ها  است  .

8- راه درست زندگی آن راهی است که بتواند والاترین هدف را نشان دهد و راه رشد وتعالی را نشان دهد .

9- راه درست زندگی آن راهی است که بتواند از آینده تصویری روشنبه دست دهد .

10- راه درست زندگی آن راهی است که بتواند رضایت و امید  را به ارمغان آورد  .

11- نیازهای بنیادین انسان با یکدیگر پیوند دارند و در یک نیاز جامع یعنی شناخت راه صحیح زندگی به هم می رسند.

12-توانایی در وصول زندگی عادلانه و کرامت بخش ودست یابی به راه رشد و تعا لی و رسیدن به رضایت آرامش درونی وبه دست دادن تصویری  روشن ازآینده و مشخص کردن والا ترین هدف در کشف راه درست زندگی است .                             

 13-نشانه ی ورود به وادی انسانیت وعلامت بیداری و هوشیاری،  گرفتار آمدن درد ودغدغه متعالی است که ریشه در سئوال های اساسی انسان دارد .

14-در چه صورتی انسان نمی تواند هیچ نظری بدهد ؟ اگر در موضوعی اطلاعاتی در اختیار تفکر قرار نگیرد .

15-در چه صورتی نظر انسان غلط و گمراه کننده است ؟اگر در موضوعی اطلاعات غلط در اختیار دستگاه  تفکر قرار گیرد .

16-در چه صورتی انسان به نظری کامل و جامع نمی رسد ؟اگر درموضوعی اطلاعات صحیح ولی ناقص در اختیار دستگاه تفکر قرار نگیرد.

17-در چه صورتی ،انسان به نظر صحیح و کامل میرسد ؟اگر در موضوعی اطلاعات صحیح وکافی در اختیار دستگاه تفکر قرار گیرد .

18-رضایت از زندگی وامید به آدمی نشاط،شادابی وچالاکی می بخشدوسررچشمه ئ شادی ها احساس رضایت وآرامش درونی است .

19- انسان می خواهد بداند (برای چه زندگی می کند )او کدام هدف است که به زندگی اش معنای متعالی میدهد . 20-فرصت زندگی فقط یکبار در اختیار انسان واگر زمان را از دست بدهد حسرت ن را خواهد خورد بنابراین باید به مراجعه دین الهی وبا کمک منابع چون قرآن وسنت وعقل با انجام تحقیقات لازم کافی پاسخ مناسب به این نیاز ها بدهد تا به سعادت و کمال برسد .

21-دانش بشری نسبت به بعضی مسا ئل نقص نسبی ومطلق دارد .

22-پاسخ ها باید کاملا درست وقابل اعتماد  باشد  .

23- هر پاسخی که به این نیازهاداده شود باید جامع وشامل باشد .

24- راه حل مناسب برای رسیدن به پاسخ درست و کامل به نیازهامراجعه به دین الهی است .

25- برای رسیدن به پاسخ درست و کامل به نیازها ی طرح شده  در ابتدا به اطلاعات درست و کامل از جایگاه خود در نظام هستی نیاز داریم.

درس دوم : 

1-خدای جهان خا لقی حکیم است ،یعنی هیچ معبودی را بیهوده و عبث خلق نمی کند .زیرا خلق بی هدف نشانه  نقص و ضعفوناآگاهی است واین ویِژ گی ها نمی تواند در خداوند باشد .

2-  خداوند هر مخلوقی را برای هدف حکیمانه آفریده است و آن را به سوی هدفش هدایت میکند

3- هدایت یک اصل عام و همگانی در نظام خلقت است  .

4- خداوند موجودات بسیاری را خلق کرده که هریک را برای هدفی آفریده  از این رو هدایت  خا صی برای آنها معین فرموده و از راه مخصوص به هدف میرساند .

5- قران کریم در بیشتر مواردی که به هدایت انسان اشاره دارد و از قوه ی تعقل به نامهای گوناگون چون تفکر ،تعقل ،تفقه و تدبر یاد میکند و رسیدن به این حقیقت را به کمک این ابزار ممکن میکند .

6- اختیاری بودن  حرکت انسان بدین معنا است که میتواند هدف درست را تشخیص دهد و آن را برگزیندو به سویش حرکت کند .

7- برای تشخیص درست هدف خداوند دو چراغ به انسان داده استعقل در درون وجود او و دیگری فرستادگان الهی در بیرون .

8-  انسان به کمک عقل خود بسیاری از مجهولات و مسائل را درمییابد و پاسخ می دهد . 

9- خداوند دو حجت بر مردم دارد حجتی نهان و حجتی آشکار است حجت نهان همان عقل انسان است و حجت آشکار رسولان انبیا و ائمه اند  .

10- عقل وسیله فهم پیام الهی است   

11- در پرتو عقل می توان معارف و حقایق دینی را دریافت .  

12- بنا به حدیثی از امام موسی کاظم (ع) گروهی از بندگان خداوند که از معرفت برتری برخورداراند پیام الهی را بهتر میپذیرند .   

13- موجودات آفرینشی متفاوت دارند و دارای شیوه هدایت  متفاوتمیباشند .  

14- اختیاری بودن حرکت انسان بدین معنا است که با استمداد از عقلهدف درست را تشخیص دهد و به سویش حرکت کند و حکم یقینیوحی که در آن هیچ شکی نیست اطاعت کند .

درس سوم :

هدایت مستمر

1- فطرت به معنای نوع خاص خلقت است .            

2-فا طر یعنی خالق و مبدع و یکی از نام های خداست .

3-فطرت  از کلمه فطر به معنای خلق و ابداع است .

4-به سبب ویژگی های فطری انسان  میان انسانها خداوند یک برنامه کلی در اختیارانسان ها گذاشته تا آنان را به هدف مشترکی که در در خلقشان قرار داده برساند .

5-ایمان به خدای یگانه ودوری از شرک وبت پرستی توحید است .   

6-  ایمان به معادوسرای آخرت وجزائ عادلانه ی انسان ها در آن سرا معاد است .

7-اعتقاد به عادلانه بودن نظام هستی عدل است .

8-ایمان به فرستادگان الهی وراهنما یان دین  نبوت وامامت است .

9-عبادت وبندگی خداوند با انجام فراینی چون نماز –روزه – دعا و مناجات احکام است .

10-کسبمکارم  اخلاقی مانند تقوا،عفاف،صداقت وکرامت نفس اخلاقاست .

11-دوری از رذایل و زشتی ها ی  اخلاقی مانند ظلم وستم و دروغ و ریا اخلاق است.

12-برپایی  نظام اجتماعی بر اساس عدل حکومت است .

13- محتوا اصلی دعوت پیامبران یکسان بودهاست و همه آنها آورنده یک دین بوده اند.

14- لازمه استقرار و ماندگاری یک دعوت ،تبلیغ دائمی و مستمر آناست .

15- دین همه انبیا یکسان بوده اما شریعت متفاوتی داشته اند.

16- البته بسیاری از پیامران فقط رسالتشان این بودکه دین و شریعت پیامبر بزرگ زمان خود را تبلیغ کنند که به آنها پیامبران تبلیغی میگویند .

17- منشا اختلاف و چند دینی آن دسته از مبلغان دینی و مذهبی بودند که با آمدن پیامبران  جدید درمقابل دعوت او فرستاده و اورا به عنوان پیامبر نپذیرفتند.

18-عالی ترین درجه ی وحی مخصوص پیامبران است و به معنی القا معانی و معارف به قلب پیامبر از سوی خدا و سخن گفتن خداوند و جبرئیل با او است .

19- اگر پیامبری در دریافت  و ابلاغ وحی معصوم نباشد دین الهی بدرستی به مردم نمیرسد و امکان هدایت از مردم سلب میشود.

20- اگر پیامبری در مقام تعلیم و تبیین دین  معصوم نباشد امکان انحراف در تعالیم الهی پیدا میشود و اعتماد مردم به دین از دست میرود .

21- اگر پیامبری در هنگام اجرای فرمانهای الهی  معصوم نباشد امکان دارد کارهایی مخالف  دستورات الهی انجام دهد و مردم نیز از او سرمشق گیرند و به گمراهی و انحراف منتلا شوند .

22- پیامبران با بهره مندی از الطاف الهی چنان مرتبه ای از ایمان و تقوا دارند که هیچگاه به سوی گناه نمیروند و همچنین از چنان بینش عمیقی برخوردارند که به خطا و اشتباه گرفتار نمیشوند.

23- رشد عقلی در عصر نزول قران و پس از آن به میزانی رسیده که بتواند کامل ترین برنامه را دریافت کند و به کمک این برنامه پاسخ نیازهای فردی و اجتماعی خود را بدست آورد

24-تعیین امام معصوم (ع) از طرف خداوند سبب آن شد که نقش ها و مسئولیت های پیامبر به جزءدریافت الهی ادامه یابدو جامعه از این بابت کمبود نداشته باشد  .

25- دین اسلام دو دسته قوانین دارد دسته ای آز آن ها بدون تغییر ند و برای نیازهای ثابت میباشند

26- این از ویژگی فطری انسان است  که به حد معینی از زیباییهاو  و خوبی ها قانع نمیشود .

27- ار محورهای اصلی برنامه ی پیامبران برپایی نظام اجتماعی براساس عدل است .

28- پیامبران تبلیغی پیامبرانی بودند که شریعت پیامبر بزرگ زمان خودرا تبلیغ میکردند .

درس چهارم :

1- معجزه ها به اذن  خدا انجام میشد و فقط برای اثبات نبوت پیامبرانبه کار می رفت .

2-حضرت محمد (ص)معجزه اصلی برای اثبات نبوت ایشان قرآن کریمبود .

3-دعوت مخا لفان به این که اگر در الهی بودن قرآن شک دارند یک سوره مانند آن بیاورند تحدی  می گویند .

4-از آن روز که قرآن کریم دعوت به مبارزه را اعلام کرده است بیش ازچهار ده قرن میگذرد .  

5-مخا لفان  سر سخت انسان دراین باره تلاش فراوانی داشتند اما نتوانسته اند سوره ای مانند سوره کوثر بیاورند .

6-درحالی که آسان ترین راه برای غیر الهی نشان دادن اسلام وقرآن کریم آوردن سوره ای مشابه و یکی از سوره های این کتاب الهی بود .

7-اگر معجزه پیامبر اکرم (ص)از نوع کتاب و علم وفرهنگ نبود نمی توانست شاهدی حاضربر نبوت  آشیان باشد .

8-قرآن کریم که سند نبوت و حقانیت پیامبر اکرم (ص)است در همه یزمان ها و دوران ها حاضر است و هم اکنون نیز مخا لفان را به آوردن سوره ای ما نند سوره های خود دعوت میکند .

9-شگفتی اعجاز قرآن در آن است که هر قدر زمان می گذرند و انسان  قله  بلند تری در علم ومعرفت دست می یابد نه تنها ارزش آن کاسته نمیشود بلکه درخشند گی اش بیشتر آشکار می شود و ابعاد جدیدی از معارف آن کشف میگردد .

10- قرآن معجز ه مناسب برای انسان با فرهنگ و دانشمند است و به همین  جهت با توسعه دانش  و فرهنگ ،اعجاز آن آشکار تر و روشن تر میشود .

11-فصاحت و بلاغت قرآن کریم از آغاز نزول مورد توجه همگان و حتی مخا لفان قرار گرفت

12-زیبایی های لفظی ساختار موزون  و کلمه ها وجمله ها و سایر در معنا با وجود ایجاز و اختصار

بسیاری از ویژگی های هنرمندانه ادبی قرآن کریم بی مانند است .

13-با اینکه بیشتر سوره های قرآن به خصوص سوره های بلند در زمان ها  ی  مختلف و گاه طولانی نازل می شد ند از چنان فصاحت و بلاغتی بر خوردار بود ند که درآن جا ی هیچ یک از کلمات را نمیتوان تغییر داد .

 14-زیبایی و شیرینی بیان موزون بودن کلمه و رسایی تعبیرات در طول تاریخ سبب نفوذ خارق العاده ای  قرآن درافکار و نفوس شده است .

15-با این که 6236آیه قرآن کریم به تدریج در طول 23 سال نازل شده و درباره ی موضوعات متنوعی سخن گفته است .

16-فرهنگ مجموعه ای از افکار عقاید و آداب ورسوم و در هر دوره ای از زمان است .

17-فرهنگ مردم حجاز آمیخته ای از عقاید  نادرست و رسوم خرافی شرک آور بود .

18-مردم حجاز در زمان جاهلیت حتی آداب توحیدی باقی مانده از زمانحضرت ابراهیم (ع) و حضرت اسماعیل (ع) را با شرک آمیخته بودند و کعبه را مرکز بت های بزرگ و گوچک کرده بودند .

19-  طرح موضوعاتی چون عدالت خواهی ،علم و دوستی ،معنویت و حقوق برابر انسانها توسط قران در فضا جاهلیت آن روز بالاترین جنبهاعجاز قران کریم است .

20-قران کریم  فقط از امور معنوی یا آخرت و رابطه ی انسان با خدا سخن نمیگوید بلکه از زندگی مادی و دنیوی انسان ،مسئولیت های سیاسی و اجتماعی او و نیز رابطهی وی با انسانهای دیگرسخن میگوید و برنامه ی جامع و همه جانبه را در اختیارش قرار میدهد .

21- قران کریم که کلام خالق بشر است نه تنها زمانه آنرا کهنه نمیکند بلکه افق های جدیدی از حکمت و معرفت قران را به  روی جویندگان  میگشاید .

22-قرآن کتاب دیروز و امروز و فردا های انسان ها ست  .هر چه زمان بگذرد و انسان به درجات  عالی تری از فرهنگ و دا نش بر سند درخشندگی و شادابی قرآن بیشتر نمایان خواهد شد .

23-از مو ضو عات  شگفت انگیز و زیبا عر ضه قرآن کریم توسط پیا مبری امی و درس نخوانده بود .

24-آوردن قرآن نه تنها از کسی که خواندن ونوشتن نمی دانست بلکه  از بزرگترین دانشمندان هم ساخته نبود .

25-اولین آیات نازل شده بر پیامبراکرم (ص)آیات اول سوره ی علق بوده است .

26-از ویژ گی های قرآن رادیگر کتب آسمانی جاودانگی و سندیت بر نبوت پیامبراکرم (ص)ممتاز میکند .

27- از عصر ی که انسان وارد دوره ی بلوغ فکری شده و توانسته اند با تفکر در آیات الهی درها ی معرفت را نبوت  به روی خود بگشاید .

28-دعوت قرآن کریم از مخالفان برای آوردن مطلبی مانند مطالب قرانتحدی گویند.

29- از جنبه های اعجاز قران برنامه جامع علمی است .

30- خداوند وسیله ای را در اختیار پیامبران قرارداد تا به وسیله آنصدق و راستگویی خود را اثبات نمایند .

31-  معجزه حضرت عیسی (ع) شفا دادن بیماران لا علاج و زنده کردن مردگان است .

32- در اوایل هجرت سران مکه افرادی را مامور کرد ه بودند که نگذارند مردم به خانه پیغمبر(ع)بروند  و آیات قران را بشنوند زیرا میدانستند که این ایات هر شنونده ای را تحت تاثیر قرار میدهد .

درس پنجم :

1- تعلیمات قران کریم و روش زندگی رسول خدا (ص9 بیان گر آن است که برنامه هدایت الهی و رسالت ایشان شامل چهار قلمرو  میباشد .

 2-  رسول خدا (ص) آیات قران کریم را به طور کامل از فرشته وحیدریافت میکرد و بدون کم وکاست به مردم میرساند .

3- اولین و برترین کاتب و حافظ قران حضرت علی (ع)بود .

4-  اولین و برترین کاتب و حافظ قران حضرت علی (ع)بود .

5- پیامبر اکرم (ص) تنها رساننده وحی نبود بلکه وظیفه تفسیر و تبیین قران کریم را نیز بر عهده داشت .

6- گفتار و رفتار پیامبر (ص) اولین و معتبر ترین مرجع علمی برای فهم عمیق آیات الهی است .

7- ما هم اکنون نماز ، روزه ،حج ، و بسیاری از وظایف خود را که کلیات آنها در قران کریم آمده مطابق گفتار و رفتار رسول خدا (ص) انجام می دهیم .

8- پیامبر اکرم (ص) اولین و بزرگترین معلم قران بوده است .

9-  پیامبر اکرم (ص) مسجد مدینه را که در همان روزهای اول ورود به مدینه ساخته شد را محل حکومت و رهبری خود قرار داد

10-  طبق روایات معصومین (ع) اسلام برپنج پایه استوار است که از میان انها ولایت را مهمترین پایه شمردند.

11- اسلام یک دین کامل است و در بر دارنده هدایت انسان در همه ی ابعاد فردی و اجتماعی است .

12- مهمترین بخش زندگی اجتماعی حکومت و اداره جامعه و تنظیم روابط سیاسی ،اقتصادی و اجتماعی است .

13- یکی از اهداف ارسال پیامبران آن بود که مردم جامعه ای بر پایه  یعدل بنا کنند و روابط مردمی و زندگی اجتماعی خود را بر اساس عادلانه بنا نهند

14- این هدف بزرگ برپایی عدالت اجتماعی بدون وجود یک نظام حکومتی سالم میسر نیست .

15- ولی و سرپرست حقیقی انسان خدا است به همین جهت فرمانبرداری از دستورهای خدا یا کسانی که او معین کرده ضروری و واجب است .

16- کسانی که به مردم فرمان  میدهند و قانون گذاری میکنند که خدا آن ها را تعیین نکرده  طاغوت نام دارد.

17- مراجعه به طاغوت و انجام دستورهای وی بر مسلمانان حرام است .

18- رهایی از فرمان و قانون طاغوت و اطاعت از فرمان الهی بدون تشکیل حکومت و نظام الهی ممکن نیست .

20- بهره مندی انسان ها از هدایت الهی که نتیجه ولایت معنوی است به درجه ایمان ،اخلاص و عمل  بستگی دارد.

21- در هدایت معنوی مومنان از طریق غیبی و باطنی رسول خدا یک نقش بزرگتری دارند .

22- خداوند با اعطا مقام به پیامبر اکرم (ص) ولایت معنوی لطف خود را بر او کامل نمود .

23- خداوند حضرت محمد (ص) را از هنگام تولد تحت تربیت خود قرار داد .

24-  مرجعیت علمی پیامبر اسلام (ص) تعلیم تبین تعالیم دینی است .

25- اولین حکومت الهی پیامبر اکرم (ص) مدینه و با کمک مهاجرین و انصار ایجاد شد .

26- مطابق ولایت وجود پیامبر اکرم (ص) واسطه همه خیرات و برکاتمادی و معنوی به انسانها است .

27- یکی از اهداف ارسال پیامبران آن بود که مردم جامعه ای بر پایهعدل بنا کنند .

28- از دیدگاه امامخمینی (ره)  خداوند متعال در کنار نفی قانون بشرییک حکومت و دستگاه اجراو اداره مستقر کرده است .

29- بالاترین مرتبه پیامبر خدا (ص) در عالم خلقت ولایت معنوی است .

درس سیزدهم :

1- امام صادق (ع) : بهای نفس گران قدر و باارزش خود را فقط خدای خود میدانم زیرا در میان مخلوقات موجودی نیست که قیمت نفس مرا داشته باشد .

2- امام علی (ع) : آن کس که خود را گرامی بدارد شهوت ها در نزد او حقیر و پست میشوند .

3- امام سجاد (ع) : از همه مردم گرامی تر آن است که تمام دنیا را باقدر و شان خود برابر  نمی کند .

4-   انسان صاحب کرامت و عزت همواره به سود نفس لوامه عمل میکند و تسلیم نفس اماره نمی شود اما انسان ذلیل در درون شکست میخورد و تسلیم نفس اماره میشود .

5-کسی که در مقابل دیگران تن به ذلت می دهد ابتدا در مقابلتمایلات پست درون شکست خورده و ذ لیل شده است . او کرامت خود را از دست داده و به دفا ئت پستی دچار شده است .

6-علت از یاد بردن خود به فراموشی  سپردن خداوند و غفلت از اوست .

7-برای یا فتن عزت و پرورش آن در خودباید ،سراغ سرچشمه آن رفت .

8-یکی از راه های ماندگاری بر پیمان تقویت احساس کرامت و عزتاست .

9-اکثر گناهان و مجرمان افرادی هستند که در جامعه کرامت نفس را از دست داده و تحقیر می شوند.

10-یکی از راه های مبارزه با کژی ها وزشتی ها در جامعه تکریم انسانها و جلو گیری ازعقیده آنها است

درس چهار دهم

1-خانواده ارزش مند ترین بنیاد اجتماعی نزد خداست که با پیوند زن و مرد به وجود میآید و با آمدن  فرزند ان کامل میشود  .

2-کلمه ی انس و انسان و بنی آدم در قرآن اختصاص به جنس خاصی ندارد وهر پیامی که با این کلمات همراه شده به زن ومرد هر دو مربوط میشود .

3-زنان ومردان به عنوان افراد نوع انسان ویژگی های فطری یکسان وهدف مشترکی دارند که با استفاده از سرمایه های ذاتی خود میتواند به آن هدف  برسد  .

4- مسلمان بودن و مومن بودن به جنس اختصاص ندارد .

5- خانواده یک نهاد طبیعی و لازمه خلقت انسان است و بدون این نهاد حیات و تکامل انسانی با خطر جدی روبرو میشود .

6- ابتدایی ترین زمینه شکل گیری نهاد خانواده نیاز جنسی زن ومرد به یکدیگر است .

7- عالی ترین مینه برای تشکیل خانواده نیاز به فرصت مناسب برای رشد معنوی و اخلاقی و اجتماعی زن و مرد است .

8- نهاد خانواده یک نهاد طبیعی است و ابتدایی ترین زمینه شکل گیری نهاد خانواده  جنسی زن ومرد به یکدیگر است .

9-  رفتار های نامناسب نسبت به زنان ناشی از باورهای غلط فرهنگی و اجتماعی است .

10- ثمره ی پیوند زن و مرد و نحکیم وحدت روحی فرزند آنها است

11- اولین کشش و جاذبه میان زن و مرد نیاز جنسی است .

12- عالی ترین زمینه برای تشکیل خانواده رشد معنوی است .

درس (پانزدهم )

1-  رسول خدا (ص) : در اسلام هیچ بنایی نزد خدا محبوب تر از ازدواجنیست .

2- از زیباترین و حساس ترین تصمیم های زندگی انتخاب همسر و آغاز زندگی مشترک است .

3- پس از تعیین هدف ازدواج انتخاب زوج مناسب مطرح است .

4- طبق مقررات اسلامی رضایت کامل زن ومرد برای ازدواج ضروریاست و اگر عقدی  به زور انجام گیرد باطل است و مشروعیت ندارد .

5- اولین سنگ بنای خانواده انتخاب همسر خوب است .

6- در ازدواج اذن پدر برای دختران ضروری است .

پاسخ اندیشه و تحقیق وارزیابی و بررسی(تمرینات) دین و زندگی 3

اندیشه وتحقیق وتمرینات دین وزندگی سوم

درس اول

ارزیابی

1)خیر – با توجه به اینکه دستگاه تفکر واندیشه انسان ناقص است ونیز ازطریق علوم بشری نمی توانداطلاعات کامل ودقیق بگیرد،پس نمی تواند به نیازهای بنیادین پاسخ کامل دهد.

2) با توجه به محدودیت های عقل انسان بهترین راه حل دین الهی استکه پیامبران آن را ازطریق اتصال به مبدا وحی دریافت کرده اند.

اندیشه وتحقیق

1)خیر – زیرا فرصت عمر انسان یکبار به در اختیار اوگذاشته می شودواگرآن راصرف اندیشه های شخصی کندآنچه درآخرعمرش حاصل او می شود چیزی جز حسرت وپشیمانی نخواهد بود.

2) خیر – چون دانش بشری نسبی است و نیازهای بنیادین مسائلی هستند که ازتیررس علم تجربی بشری خارج. پس هیچ وقت دستاوردهای علمی پاسخ گوی نیازهای بنیادین نخواهند بود.

3) خیر – چون پاسخ گویی مناسب به به نیازهای بنیادین سعادت وخوشبختی را به دنبال داردو بی توجهی به آنها شقاوت وبدبختی را. لذا انسان نمی تواند به خواسته های درونی خودپاسخ منفی دهد.

درس دوم

بررسی

خیر – عواملی چون محیط ، تربیت خانوادگی و... ویا به این علت که دین برای بعضی ها محدودیتهایی می آورد وبه این خاطر آنرا نمی پذیرند. ونیز وسوسه های شیطان نیز می تواند انسان را از صراط مستقیم دور کند.

درس سوم

تطبیق1 قسمت 2- تو ضح دهید وبگویید که ..........؟

بله ، ولی باید به این نکته توجه کنیم که ادیان الهی باسیر تکاملی تکمیل می شدندپس درطول تاریخ همیشه دین قبلی جایگزین دین قبلی می شده استووانسانها موظف بودند که همیشه ازدین جدید پیروی کنند.

2-با توجه .......آیا مفهوم آخرین دین ........؟

خیر- چرا که دین خدا ازآدم تا خاتم یکی است ، همه پیامبران چه صاحب شریعت وچه پیامبران تبلیغی به یک مکتب دعوت کرده اند که درسه اصل اساسی باهم مشترکند: توحید، نبوت، معاد.

بررسی

اگر خداوند مقام عصمت را.................؟

اول اینکه دین الهی به درستی به مردم نمی رسیدوامکان هدایت ازمردم سلب می شدودوم اینکه امکان انحراف درتعالیم الهی پیدا می شدواعتمادمردم ازدین ازدست می رفت ومردم ازپیامبران پیروی نمی کردندوبه گمراهی وانحراف مبتلا می شدند.

درس چهارم

جستجو

آیا می دانید معجزه های پیامبران..................... ؟

در هر دوره ای خداوند پیامبرانش را با معجزه مربوط به آن زمان معرفی می کند.درزمان حضرت موسی به خاطر رواج سحراژدها شدن عصا ودر زمان حضرت عیسی چون علم طب پیشرفت فراوانی کرده بودمعجزه آن حضرت نیز از آن سنخ بودمانند شفادادن کور مادرزاد وزنده کردن مردگان. در معجزه جاوید پیامبر نیزباید گفت که اعراب بادیه نشین و پابرهنه ونیمه وحشی با تمام محرومیت های اقتصادی واجتماعی دل هایی سرشار از ذوق هنری داشتند وآن زمان با وجود جاهلیتش دوره طلایی ادبیات بود . پیامبر اکرم در میان چنین قومی تحدی ومبارزه طلبی کردکه اگر می توانید آیه مثل آن را بیاورید.

تطبیق

آیا می دانید اولین .................. نشان دهید؟

پنج آیه اول سوره علق._  موضوع جالب این است که با وجود اینکه پیامبر درس نخوانده بودو محیط حجاز یک محیط جاهلی بوددر نخستین آیات وحیتکیه برعلم و قلم شده است که بلافاصله بعد ازنعمت بزرگ خلقت وآفرینشدر این آیات ذکر شده است. درحقیقت این آیات نخست ازتکامل جسم انسان از یک نطفه بی ارزش وسپس از تکامل روح به وسیله تعلیم وتعلم سخن می گوید وهمه این ها ازکسی شنیده شده است که درس نخوانده است.

اندیشه وتحقیق

جواب 1) هر یک از پیامبران الهی نشانه وبینه ای باید می آوردندتا نشان دهند که آنان از طرف خداوند آمده اند و در ادعای خود راستگواند. پیامبران به اذن خدا کارهای خارق العاده ای که مخالفان از مقابله با ان عاجز بودندانجام می دادند وانسانهای حقیقت طلب چون این نشانه ها را می دیدندبه پیامبران اعتماد کرده وایمان می آوردند.

جواب 2) از آنجا که پیامبر اکرم آخرین پیامبر و تعلیمات ایشان برای همه زمانها ودوران بعد از اوست سند نبوت وحقانیت او نیزبه گونه ای است که درهمه زمانها ودورانها حاضر استو هم اکنون نیز مخالفان را به آوردن سوره ای مانند سوره های خود دعوت می کنداگر معجزه پیامبر اکرم از نوع علم وفرهنگ نبود نمی توانست شاهدی حاضر برنبوت ایشان باشد.

جواب 3) زیرا قرآن با اینکه درطول 23سال ودر موقعیتهای گوناگون نظیر جنگ وصلح ، آرامش وبحران نازل شده است درنهایت زیبایی ادبی ، هماهنگی وانسجام مفهومی  وغنای معرفتی است وهیچ قسمت آن قسمت دیگر  را نفی نمی کندلذا قرآن می فرماید:اگر این کتاب از طرف غیر خدا بود در ان اختلاف وناسازگاری فراوانی دیده می شد.

درس پنجم

تفکر درآیات

درآیه زیر تفکر کنید وجمله هایی راکه بعد از آیه آمده راتکمیل کنید

1.کسی می تواند از تاریکی به نور در آید که به خداوند ایمان آورده وسرپرستی او را بپذیر

2.آنان که فرمان الهی را نپذیرند تحت سرپرستی شیاطین وطاغوت قرار می گیرند.این طاغوت وشیاطین چنین انسانهایی رابه هلاکت می کشاند کهدر نهایت به جهنمی جاودان منتهی می شود.

3.قبول ولایت الهی به زمان خاصی مربوط نمی شود درهر عصروزمانی باید با راهنمایی حجت الهی (انبیاوائمه)ولایت الهی راپذیرفت.

درس ششم

تفکردرحدیث

با توجه به توضیحات قبل در این حدیث بیندیشید وببینید چرا پیامبر فرموده است:

من مات    هر کس بمیرد     ولم یعرف امام زمانه     وامام زمان خود را نشناخته باشد   مات میته جاهلیه     به مر گ جاهلی مرده است

جواب:زیرا تداوم قلمرهای سه گانه رسالت یعنی مرجعیت علمی  ولایت و رهبری جامعه  ولایت معنوی در شکل امامت انجام می شود واگر کسی امام زمان خود را نشناخته باشد قطعا از او پیروی هم نخواهد کرد واگر کسی امام زمانش رانشناسد و از او پیروی ننماید عملا از رسالت رسول اکرم بی بهره می ماند همان چیزی که مردم عصر جاهلیت با او مواجه بودند.

تفکر

چرا پیامبر اکرم (ص)در شراطی که حتی خویشانش نیز دعوت او را نپذیرفته بودند جانشین خود را معیین کرد ؟انجام دادن این کار در ابتدای دعوتش به چه معناست؟

زیرا پیامبر اسلام خاتم پیامبران است وختم نبوت در صورتی باحکمت بئت انبیا سازگار است که آخرین شریعت آسمانی پاسخگوی همه نیاز های بشر باشد بقای آن تا پایان جهان تضمین شده باشد و هنگامی دین اسلام می تواند به عنوان یک دین کامل و پاسخگوی نیازهای همه ی انسانها را تا پایان جهانمطرح باشد که در متن دین راهی برای تامین مصغالح ضروریجامعه پیش بینی شده باشد واین راه جز نصب جانشین شایسته برای رسول خدا نخواهد بودوفلذا رسول خا از همان ابتدای دوعتش جانشین خود را مشخص کردند.

استخراج

این واقعه دربردارنده ی پیام های مهم است .درباره ی آن بیندیشیدوآن پیام ها را استخراج کنید

1-این واقعه عصمت حضرت علی حضرت فاطمه وامام حسن وحسین(ع)رااعلام می کند.

2.مراد از اهل بیت همه ی خاندان پیامبرنیست بلکه برخی از افراد آن است که نام آنها در روایان آمده است.

3.مراد از(یرید)اراده ی تکوینی است زیرا اراده تشریعی خداوند پاکی همه ی مردم است نه فقط اهل بیت پیامبر .

استخراج پیام

با تفکر در این حدیث چه پیام هایی می توان استخراج کرد؟

1.همان طور که قرآن وپیامبر لازم وملزوم یک دیگرند واز هم جدا نمی شوند قرآن و اهل بیت نیزهمواره با هم اند.

2.چون قرآن همیشگی است وجود معصوم نیز در کنار آنت همیشگی خواهد بود.

3.مسلمانان زمانی گمراه نمی شوند که هم به قرآن هم به اهل بیت متمسک باشند .

4.قرآن واهل بیت تا روز رستاخیز پیوند ناگسستنی با یکدیگر دارند همان طور که قرآن از خطا و اشتباه مصون است اهل بیت و عترت رسول خدا نیز از اشتباه و معصومیت مصون می باشد.

اندیشه و تحقیق

درباره ی واقعه غدیر بیندیشید وبه سوال های زیر پاسخ دهید :

الف)چرا مراسم غدیر هم زمان با بزرگترین اجتماع مسلمانان بگزار شد؟

زیرا مساله خلافت جانشینی حضرت علی به وسیله ی حجاج که بیش ازصدهزار نفر بودند به سراسر سرزمینهای اسلامی رسانده شود تا حجت برمردم در مورد نصب امام وجانشینی رسول خدا تمام شده باشدوبعدا ادعا نکنند که پیامبر جانشینی برای خود نصب نکرده است.

ب)چرا خداوند انجام ندادن این ماموریت را مساوی با عدم انجام رسالت اعلام کرد؟

زیرا ختم نبوت بدون نصب امام معصوم خلاف حکمت الهی است و کامل بودن دین جهانی وجاودانی اسلامی منوط به این است که بعد از پیامبر اکرم جانشینان شایسته ای برای او تعیین گردند در غیر این صورت بعد از وفات رسول خدا اسلام بدون سرپرست می ماند و در معرض ضعف وزوال قرار می گرفت پس انجام ندادن این ماموریت مساوی عدم انجام رسالت است.

ج)آیا میتوان گفت کلمه ی (مولا)در عبارت (من کنت مولاه....)به معنای(دوست)است ؟آیا در این صورت نرساندن پیام می تواند مساوی با عدم انجام رسالت باشد؟

اولا:پیامبر اسلام پیش از جمله(من کنت مولاه)فرمودند: (ایها الناس من اولی  بالمومنین من انفسهم)همانطور که در جمله ی پیشین صحبت از از اولویت و ولایت است در جمله بعدهم باید صحبت از ولایت وسرپرستی باشد تا ارتباط معنوی در جمله محفوظ بماند.

ثانیا:هیچ عاقلی باور نمی کند که پیامبر مردم را در شرایط ودر آن هوای گرم نگه دارد ومنظورش فقط این باشد که بگوید هر کس من دوست او هستم علی دوست اوست.

ثالثا:اگر مولی به معنی دوست باشد ابلاغ نشدن چنین پیامی نمی تواند مساوی انجام نپذیرفتن رسالت الهی قرار گیرد.

د)تبریک و تهنیت مردم به حضرت علی پس از پایان مراسم نشانه ی چیست؟

آشکار است که این شاد باش در صورتی صحیح است که در آن روز حضرت علی از سوی خدا و رسول خدا به مقامی بلند رسیده باشد وجز در این صورت تهنیت معنی نداشت.

درس هفتم

تفکر در آیات

پس از اندیشه در آیات ابتدای درس به سوال های زیر پاسخ دهید:

1.یکی از نتایج مطالعه ی تاریخ گذشتگان چیست؟

عبرت گرفتن ودرس آموختن از خوبی ها وطغیان هاوناسپاسی های آنها

2.درچه سورت مسلمانان می توانند به شکوه و سربلندی برسند یا آن را حفظ کنند؟

زمانی که ایمان داشته داشته ودرراه دین استقامت کنندودربلاهاومصیبت ها صبر کنند ودرحوادث از دین خود دست نکشد واز رهبری الهی پیروی کنند.

3.مهم ترین خطری که پس از رحلت رسول خدا مسلمانان را تهدید می کرد چه بود؟

خروج از مسیر رهبری الهی وبرگشتن به جاهلیت ودست کشیدن از دین الهی است.

4.سپاسگزاران واقعی نعمت وجود رسول خدا پس ازرحلت ایشان چه کسانی هستند؟

کسانی که پیوسته در مسیری حرکت کردند که رسول خدا ترسیم فرموده بود یعنی پیروی از جانشینان آن حضرت(امامان)

اندیشه و تحقیق

1.چرا قرآن کریم مردم را به مطالعه ی سرکذشت ملت ها دعوت کرده است؟

تابدانیم علت سقوط وبدبختی ونابودی آنها چهبوده است تا مابا پرهیز از گناهانی که انها مرتکب شده اند رستگار وپیروز گردند.

2.چه مسائلی زمینه را برای ورود جعل و تحریف به احادیث پیامبر اکرم(ص)آماده کرد؟

عوامل مهمی در این مورد تاثیر گذار بود که مهمترین آنها عبارت اند از:

الف:ممنوعیت نوشتن احادیث.

ب:منزوی ساختن امامان وجانشینان حقیقی پیامبر اکرم.

ج:ورود افراد به منافق وبه ظاهر مسلمان مثل کعب الاحبار در حوزه های فرهنگی و تغییری.

3.تفاوت های اساسی حکومت بنی امیه وبنی عباس با رهبری پیامبر چه بود؟

تفاوتها فراوانند اما مهمترین آنها یکی آن بود که آنها دین را برای حکومت وقدرت خود می خواستند ودیگر آنکه به هیچ امر انسانی واخلاقی وبه هیچ شرافت و کمالی نمی اندیشیدند وفقط حکومت ولذتهای آنها را می طلبیدند و می پسندیدند.

درس هشتم

تدبر در آیات

با تدبر در آیات ابتدای درس به سوال های زیرپاسخ دهید:

1.حضرت نوح درباره ی رسالت خود به مردم چه می گویند؟

الف:من مزدی از شما نمی خواهم جز آنکه از خدا بترسند    ب:ودیگر آنکه از من اطاعت کنید.

2.درآیه ی 57سوره ی فرقان خداوند به پیامبر اکرم فرمان می دهد که فقط برای یک مورد از مردم مزد طلب کند آن مورد چیست؟

آن مورد این بود که کسی بخواهد راه خدا رابپیماید

3.خداوند در آیه ی 23 سوره ی شوری به پیامبر خود فرمان می دهد که چه چیزی راپاداش رسالت خود کند؟

آن چیز این بود که اقربا وعترت پیامبر محبت کرده واز آنان اطاعت کنند.

4.در آیه ی 47سوره ی سبا خداوند ب پیامبر اکرم فرمان می دهد به مردم بگوید که اگر از شما مزدی می خواهم برای خودتان است چگونه این مزد برای آنهاست؟

مزد به خود مردم باز می گشت وآن هدایت ورستگاری آنها بود.

بررسی

در درس قبل با شرایط اجتماعی پس از رحلت پیامبر آشنا شدیم اکنون توضیح دهید که این سه اقدام ائمه  اطهار پاسخ گوی کدام یک از مشکلات آن دوره بوده است؟

دو مشکل اساسی بعد از رحلت پیامبر بهوجود آمد:

یکی ممنوع شدن نوشتن احادیث پیامبر

دیگری تفسیر نابجای رآن مجید از سوی علما درباری وگمراه که با گرفتن پول ومقام آیات را به نفع قدرت حاکمه تفسیر می کردند بنابراین ائمه برای مبارزه با دو مشکل فئق بود تاهم سنت پیامبر را به جامعه بازگرادنند و تحریف ها را در آن از بین ببرند ودیگر آنکه تفسیر قرآن کریم را از هجوم علمای نااهل درباری حفظ نمایند.

اندیشه و تحقیق

1.چرا برخی از ائمه (ع) تقیه رادر پیش گرفتند؟این شیوه ی مبارزه چه کمکی به آنان می کرد؟

امامان شیوه ی مبارزه با حاکمان را متناسب با شرایط زمان بر می گزیدند لذا از زمان امام سجاد که خفقان شدیدی وجود داشت وبه حرکت های سیاسی  فوق العاده حساسیت داشتند وآنها را با فجیح ترین وضع سرکوب می کردند بخشی از مبارزه بر پایه اصل تقیه قرار گرفت یعنی می کشیدند آن بخش از اقدامات ومبارزات خود را که دشمن به آن حساسیت دارد مخفی نگه دارند به گونه ای که در عین ضربه زدن به دشمن کمتر ضربه می خورند.در این شیوه امامان در عین فعالیت ونشر وتبلیغ اسلام جان شیعیان رانیز حفظ می کرد.

2. آیا ائمه ی اطهار علیه السلام روشهای یکسانی در مقابله با حاکمان زمان در پیش گرفتند ؟چرا؟

خیر- زیرا امامان ما شیوه مبارزه با حاکمان و حفظ اسلام راستین را متناسب با شرایط زمان و مکان انتخاب می کردند به گونه ای که هم تفکر اصیل اسلام راستین یعنی تشییع باقی بماند و هم به تدریج بنای ظلم و جور بنی امیه ست شده وفرو ریزد.لذا عملا می بینیم که امامان ما که هم از یک نور و از یک شجره هستند در برخی موارد خانه نشین می شوند در برخی مواقع دست به شمشیر برده و گاهی صلح نامه امضا می کنند و زمانی به تشکیل کلاسهای درس می پردازند و....

3.مهم ترین خطری که پس از رحلت رسول خدا مسلمانان را تهدید می کرد چه بود؟

خروج از مسیر رهبری الهی وبرگشتن به جاهلیت ودست کشیدن از دین الهی است.

4.سپاسگزاران واقعی نعمت وجود رسول خدا پس ازرحلت ایشان چه کسانی هستند؟

کسانی که پیوسته در مسیری حرکت کردند که رسول خدا ترسیم فرموده بود یعنی پیروی از جانشینان آن حضرت(امامان)

اندیشه و تحقیق

1.چرا قرآن کریم مردم را به مطالعه ی سرکذشت ملت ها دعوت کرده است؟

تابدانیم علت سقوط وبدبختی ونابودی آنها چهبوده است تا مابا پرهیز از گناهانی که انها مرتکب شده اند رستگار وپیروز گردند.

2.چه مسائلی زمینه را برای ورود جعل و تحریف به احادیث پیامبر اکرم(ص)آماده کرد؟

عوامل مهمی در این مورد تاثیر گذار بود که مهمترین آنها عبارت اند از:

الف:ممنوعیت نوشتن احادیث.

ب:منزوی ساختن امامان وجانشینان حقیقی پیامبر اکرم.

ج:ورود افراد به منافق وبه ظاهر مسلمان مثل کعب الاحبار در حوزه های فرهنگی و تغییری.

3.تفاوت های اساسی حکومت بنی امیه وبنی عباس با رهبری پیامبر چه بود؟

تفاوتها فراوانند اما مهمترین آنها یکی آن بود که آنها دین را برای حکومت وقدرت خود می خواستند ودیگر آنکه به هیچ امر انسانی واخلاقی وبه هیچ شرافت و کمالی نمی اندیشیدند وفقط حکومت ولذتهای آنها را می طلبیدند و می پسندیدند.

مانند این است که خورشید در آسمان صاف و بدون ابر می درخشد. در این حالت مردم، خورشید را می بینند و از نور و گرمایش هم مخلوقات بهره مند می شوند. اگر امام زمان (عج) در میان مردم حضور داشته باشد، مردم امام را به چسم می بینند و از وجود امام نه تنها مردم بلکه همه ی مخلوقات از فیض وجودش بهره مند می شوند. زیرا همان طوری که در ولایت معنوی گفتیم، امام و حجت حق واسطه ی فیض و رحمص الهی ایت.

2- وجود امام غایب

مانند این است که خورشید در pشت ابر باشد. در این حالت مردم خورشید را نمی بینند ولی از نور و گرمایش هم مردم و هم بقیه ی مخلوقات بهره مند می شوند. در زمان غیبت امام زمان (عج) هم چنین است یعنی ما امام (عج) را نمی بینیم ولی از فیض وجودش هم مردم و هم همه ی مخلوقات بهره مند هستند.

3-نبود امام

مانند زمانی است که خورشید غروب کرده باشد. همه جا تاریک وظلمانی است. نه از نور خورشید خبری است و نه از گرمایش و اگر امام (عج) به حکمت الهی از نظر ها غایب نمی شد، به دست دشمنان به شهادت می رسید و ظلمت جهل و گمراهی همه جا را فرا می گرفت. حتی بقای عالم نیز به واسطه ی نبود واسطه ی فیض الهی به هم می خورد. لذا زمین هیچ وقت از حجت خدا خالی نمی ماند.

اندیشه و تحقیق

1-با توجه به آیه ی 11 سوره ی رعد، علت اصلی غیبت امام عصر (عج) را تبیین کنید.

علت اصلی غیبت امام عصر (عج) خود مردم اند. زیرا خداوند از بذل فیض و رحمت به بندگان خود دردریغ نمی ورزد و امام هم که مظهر رحمت خداست، هرگز منشاء محرومیت مردم مردم نمی شود. بنابراین سبب اصلی این محرومیت از جانب خود مردم است. بخ طوری که اگر شرایط لازم در امّت جمع شود و شایستگی درک حضور امام حاصل آید، امام در میان امت حاضر می شود.

2- این جمله را تحلیل کنید)) منتظران مصلح جهانی، -خود باید صالح باشند.))

این سخن کاملاً درستی است. زیرا جامعه ای که صالح نیست نمی تواند منتظر کسی مصلح باشد. کسی که پیرو حق نیست نمیتواند در انتظار پیروزی باشد. کسی که در مقابل حق و باظل متفاوت است و از یاری حق سر برمی تابد نمی تواند در شما منتظران حکومت حق باشد.

3- تفاوت(( انتظار مثبت)) و (( انتظار منفی)) در چیست؟

انتظار منفی، انتظار سست عنصرانی است که حوصله مبارزه با جور و باطل را ندارند و آنرا تماماً به مهدی موعود (عج) می سپارند. این انتظار تنبلی و راحت طلبی است. این انتظار ویرانگر است و روح اسلام از آ ن بیزار است.

در انتظار مثبت، دوران انتظار نه تنها دوران راحت طلبی نیست بلکه دوران تکلیف بزرگ است. امر به معروف و نهی از منکر، مبارزه با ظلم، نگهبانی از دین خدا، ترویج تعالیم الهی، پیروی از خط ممتد رهبری دینی، آمادگی نظامی، تلاش در بیداری افکار، تصفیه و تزکیه روحی و...از تکالیف تخلف ناپذیر مسلمانان در دوران غیبت است. چنین انتظار فرج است که در روایات اسلامی از آن به عنوان بهترین اعمال یاد شده است.

درس 10

تطبیق

در آیه ی 17 سوره ی رعد بیندیشید و توضیح دهید که:

1-در این آیه، از چه مثالی برای نسان دادن تقابل حق و باطل استفاده شده است؟

در این آیه دو مثال برای معرفی باطل ذکر شده است. یکی مثالِ کفی که بر روی آب ظاهر می شود و دوم کفی که هنگام ذوب فلزات روی آنها را می پوشاند.

2- چه شباهت هایی میان آن مثال و حق و باطل وجود دارد؟

باطل همچون کف است. زیرا 1- رفتنی است 2 - در سایه ی حق جلوه می کند 3- روی حق را می پوشاند 4- جلوه دارد و ارزش ندارد 5- با آرام شدن شرایط محو می شود 6- بالانشین پر سر و صدا، اما تو خالی و بی محتوی است و حق مانند آب است، ماندنی و باارزش است و به مردم نفع می رساند.

پیام آیات

در آیات ابتدای درس بیندیشید و ببینید که خواست و وعده ی الهی چیست؟

1-پیروزی جبهه ی حق 2- حاکمیت بندگان صالح 3- استقرار و اقتدار دین الهی 4- ایجاد امنیّت کامل 5- حاکمیت مستضعفان 6- حاکمیت اسلام بر جهان

مقایسه

این دو بینش درباره ی تاریخ انسان را مقایسه کنید و تـأثیر هر  کدام را بر روحیه، رفتار و برنامه ریزی افراد نشان دهید.                                   افراد جامعه ای که معتقدند وعده ی الهی، پیروزی حق بر باطل است، به واقعیت های نا هنجار موجود ((نَه)) می گویند و به امید فردای درخشان تلاش می کنند. حکومت طاغوت را بر نمی تابند و در مقابل آن می ایستند و مقاومت می کنند. بر عکس افرادی که چنین دیدگاهی و اعتقادی ندارند، از چنان نشاط و تلاش و مقاومت برخوردار نیستند و معمولاً خود را تسلیم حوادث روزگار میکنند.

اندیشه و تحقیق                                                        2-از دیدگاه قرآن کریم آینده ی تاریخ از آنِ چه کسانی است؟                       از دیدگاه قرآن کریم، آینده ی تاریخ از آنِ بندگان صالح و حاکمیت مستضعفان و پیروزی جبهه ی حق بر باطل و عدل بر ظلم و استقرار دین الهی خواهد بود.

شخص منتظر انسان آرمانی خود را می شناسد، همه ی زیبایی ها و کمالات انسان را در او می بیند. از این رو به طور طبیعی او را محبوب خود می یابد و مشتاق دیدار او می شود. به چنین شخصی که برای جلب رضایت امام خود تلاش می کند و امام را اسوه ی خود قرار می دهد و خصایل مطلوبی را که در او می بیند در خود به وجود می آورد. مهر و عشق امام او را فعال و با نشاط می کند و امید به آینده ی زیبا را در او افزایش می دهد.

3- پیروان ادیان الهی چگونه می توانند برای فراهم آوردن زمینه ی ظهور منجی جهانی با یکدیگر همکاری نمایند؟

اعتقاد به منجی در بین پیروان ادیان، فرصت ارزش مندی است که در زمینه ی ((گفتگوی ادیان )) و ((وحدت ادیان )) را جهت برقراری عدالت جهانی و نفی قدرت و حاکمیت سلطه گران جهانی فراهم سازند و با تکیه بر مشترکات اساسی که در زمینه ی توحید و نبؤت و معاد دارند در جهت ظلم ستیزی با یکدیگر همکاری تنگاتنگ داشته باشند تا با بیداری خلق احساس جهانی برای امداد الهی و کمک غیبی پدید آید. در این صورت است که زمینه ی ظهور منجی جهانی آماده می شود.

درس 11

پیام آیات

آیه ی 257 سوره ی بقره

1-کسی می تواند از تاریکی به نور آید که ایمان به خدا داشته باشد ودر عمل ، از دستورات الهی تبعیت کند .

2 – آنان که فرمان الهی را نپذیرند سرنوشت ولیّ شان طاغوت ها هستند.

3- قبول ولایت الهی به زمان خاصی مربوط نمی شود و همیشه انسان باید خود را تحت ولایت الهی بداند .

آیه ی 122 سوره توبه

1-از آن جا که همه ی مسلمانان نمی توانند در باره ی احکام دین تفقه و تحقیق کنند ، عده ای از آنان باید این مسئولیت را به عهده بگیرند.

2- این افراد وظیفه دارند احکام دین را به دیگران برسانند .

یاد آوری

دلایل سه گانه ی ضرورت تشکیل حکومت اسلامی را که در درس پنجم بیان شد ، در این قسمت یاد داشت کنید .

جامعیت دین اسلام  2- اجرای احکام اسلامی مانند : عدالت اجتماعی 3- ضرورت پذیرش ولایت الهی و دوری از حکومت طاغوت .

اندیشه

1-اگر مسلمانی که خود متخصص در احکام نیست ، فقیه واجد شرایط را انتخاب نکند و به وی مراجعه ننماید ، اعمال دینی او چگونه خواهد بود ؟

طبق نظر حضرت امام خمینی (ره) در مسأله ی 14 در صورتی اعمال دینی او صحیح است که :

الف:بفهمد به وظیفه ی واقعی خود رفتار کرده است.

ب:یاعمل او با فتوای مجتهدی که وظیفه اش تقلید از او بوده یا با فتوای مجتهدی که فعلاً بایداز اوتقلید کند مطابق باشد.

ج:یا عمل را طوری انجام داده باشد که از کفته ی آنان به احتیاط نزدیکتر باشد.

2-ایا شما مرجع تقلید خود را تعیین کرده اید ؟از چه طریقی؟

بلی به وسیله ی تحقیق و پرس و جو از علما و کسانی که توانایی شناخت مرجع تقلید را دارند.

اندیشه و تحقیق

1-دو پیام اصلی این درس کدامند ؟

الف: مرجعیت عملی در غیبت کبری در شکل مرجعیت فقیه ادامه می یا بد .

ب: حکومت اسلامی در غیبت کبری در چهار چوب ولایت فقیه استمرار پیدا می کند .

2-راه بهره مندی از نور ولایت الهی و خروج از ظلمت ها به نور در زمان غیبت چیست ؟

استفاده از ولایت معنوی امام زمان (عج) نیازمند حضور اشکار امام نیست لذا هر انسانی با ایمان به خدا و اطاعت خالصانه از او و با شناخت امام زمان (عج) و اظهار ارادات وعلاقه و عشق و محبت به ان حضرت می تواند از ولایت معنوی ان حضرت بهره مند گردد.                                        وبا پیروی از ولی فقیه از ولایت ظاهری هم بهره مند می شود . در این حالت است که خداوند او را از ظلمات به سوی نور هدایت می کند.

3-مقصود از ((تقلید)) در احکام دینی چیست ؟

فقیهان با تفکر در آیات و روایات و با کمک گرفتن از موازین دقیق عقل ،احکام را به دست می آورند و در اختیار مردم قرار می دهند .کسانی هم که خود در احکام دین متخصص نیستند به این متخصصان مراجعه می کنند تا اعمال آنان موافق موازین دین باشد .به این مراجعه پیروی یا تقلید می گویند .پس تقلید در این جا به معنای رجوع به متخصص است.

4-تقلید برای چه کسانی لازم است و شامل چه زمینه هایی می شود ؟

برای تمام مکلّفین اعم از مرد و زن که در احکام دینی متخصص نیستند و به احتیاط هم نمی توانند عمل کنند لازم است از یک مرجع تقلید واجد شرایط تقلید کنند.تقلید فقط در فروع دین یا احکام عملی جایز است و در اصول دین تقلید جایز نیست.

5-چرا باید مرجع ((عادل)) و((زمان شناس )) باشد؟

مرجع تقلید باید عادل باشد تا در استخراج احکام شرعی از منابع معتبر آن هوای نفس خود را دخالت ندهد و احکام الهی را کم و زیاد نکند و همچنین مرجع تقلید باید زمان شناس باشد تا بتواند احکام دین را متناسب با نیازهای روز استخراج کند .

درس12

تطبیق

اصل107 قانون اساسی را که مربوط به انتخاب رهبر هست، مطالعه کنید و چگونگی انتخاب ولی فقیه را توضیح دهید

با توجه به این که تشخیص فقیهی که واجد شرایط رهبری باشد از عهده ی عموم مردم که فقیه نیستند خارج است لذا مردم به نمایندگی از طرف خودشان فقیهایی را با شرکت در انتخابات مجلس خبرگان انتخاب می کنند .

فقهای منتخب از سوی مردم در مجلس خبرگان جمع می شوند و بررسی های دقیق را انجام می دهند .سپس یکی از فقهایی را که واجد شرایط می باشد ، کشف و آن را برای مردم معرفی می کنند.باید توجه داشت که نمایندگان مجلس خبرگان نه ولی فقیه را نصب و نه او را عزل می کنند بلکه با بررسی شرایط ولی فقیه ، کشف می کنند که وی  ولی فقیه می باشد .همین طور بر کار ولی فقیه نظارت می کنند و اگر او فاقد یکی از شرایط لازم برای رهبری باشد در این صورت خود به خود از مقام ولایت فقیهی منعزل می شود و نمایندگان خبرگان در اینجا اعلام می دارند که وی از آن مقام منعزل شده است و باید فرد دیگری را انتخاب نمایند.

تفکیک

در ادامه بخش هایی از نامه ی امام علی (ع) را که در آن ها همراه با هر فرمان علت آن هم ذکر شده است،می خوانید .با تأمل در این بخش ها ، هر فرمان را از علت آن تفکیک کنید .

1-(دل خویش را در هاله ای از مهربانی نسبت به شهروندانت قرار بده و با همه دوست و مهربان باش،= فرمان) (چرا که مردم دو دسته اند ،دسته ای برادر دینی تو و دسته ای دیگر در آفرینش هما نند تواند.=علت)

2-(اگربا مقام و قدرتی که داری دچار تکّبر یا خود بزرگ بینی شدی به بزرگی حکومت خداوند که برتر از توست ،بنگر.=فرمان)(این کار تو را از آن سرکشی نجات می دهد .تند روی تو را فرو می نشاند و عقلت را به جایگاه اصلی باز می گرداند .= علت )

3-(دوست داشتنی ترین چیز ها نزد تو ،آن چیزی باشد که در حق میانه ترین ،در عدل شامل ترین و در جلب خشنودی مردم فراگیرترین است،=فرمان)(زیرا خشم عمومی مردم ،خشنودی خواص و نزدیکان را از بین می برد و رضایت عمومی ،خشم خواص را بی اثر می کند .=علت)

4-(شهروندانی را که اهل عیب جویی از دیگران اند ،ازخود دور کن ،=فرمان)(زیرا مردم عیب ها یی دارند که مدیر و رهبر جامعه باید بیش تر از همه در پنهان کردن آن ها بکوشد.=علت)

5-(در قبول و تصدیق سخن چین شتاب مکن ؛=فرمان )(زیرا سخن چین در لباس ظاهر می شود ،اما خیانتکاراست.=علت)

6-(با ترسو مشورت نکن = فرمان )(که در انجام دادن کارها روحیه ی تو را سست می کند .=علت )

7-(هرگز نیکوکار و بدکار در نظرت یکسان نباشد ؛=فرمان)(زیرا در این صورت ،نیکوکاران به کار خیر بی رغبت و بدکاران به کار بد تشویق می شوند.=علت)

8-(خدا را خدا را ! در خصوص طبقات محروم...برای خدا پاسدار حقی باش که خدا برای آنان معین فرموده است...مبادا دل مشغولی های حکومت تو را از رسیدگی به آنان باز دارد که هرگز کارهای فراوان و مهم ،عذری برای ترک مسئولیت های دیگر نخواهد بود...برای این گروه ،عده ای از افراد مورد اطمینان و خدا ترس و متواضع را انتخاب کن تا در باره ی وضع آن ها تحقیق کنند و به تو گزارش دهند.سپس،برای رفع مشکلات آن ها به گونه ای عمل کن که در پیشگاه خدا معذور باشی؛=فرمان)(زیرا این گروه از شهروندان بیش تر از دیگران به عدالت نیازمندند.=علت)

ذکر نمونه ها

1-با گفت وگو و هم اندیشی ،نمونه هایی از مسئولیت مردم نسبت به حکومت اسلامی را بیان کنید .

1-حضرت علی (ع) در خطبه ی 34 نهج البلاغه مسئولیت مردم نسبت به حکومت اسلامی را چنین بیان فرموده است:اما حق من بر شما این است که شما به بیعت خود وفا کنید و مرا در پنهان و اشکار نصیحت و یاری کنید و هنگامی که شما را خواند اجابت کنید و هنگامی که فرمان دادم اطاعت نمایید.

اندیشه و تحقیق

1-انتخاب ولیّ فقیه در کشور ما چگونه انجام می گیرد و مردم از چه طریقی در انتخابات ایشان دخالت دارند؟

در کشور ولیّ فقیه به طور غیر مستقیم از سوی مردم انتخاب می شود .بدین صورت که مردم با شرکت در انتخابات مجلس خبرگان فقهایی را از  طرف خود به نمایند گی مجلس خبرگان انتخاب می کنند و نمایندگان مردم هم ولیّ فقیه را انتخاب و به مردم معرفی می کنند .

2-تفاوت های اصلی نظام اسلام با سایر حکومت های دمکراتیک را بر شمرید .

در نظام اسلامی ،حکومت بر اساس اسلام و قوانین اسلامی اداره می شود و ولی فقیه در واقع مجری احکام اسلامی است و ولی در حکومت های دمکراتیک  ابتدا فرض کردند دین نباید در عرصه ی مسائل حکومتی و سیاسی دخالت کند آن گاه ناچار شدند حکومت را به دست مردم بسپارند تا گرفتار دیکتاتوری نشوند البته طبیعی است که مسیحیت تحریف یافته ،کار آیی و قابلیت آن را ندارد که در تمام جنبه های زندگی انسان به ویژه در زندگی اجتماعی نقش داشته باشد و قانون گذاری نمایند. امّاهرگزاسلام همچون مسیحیت نیست .بدون تردید اسلام به تمام جنبه های زندگی بشر عنایت دارد و متن قرآن و سنت پیامبر (ع) وسیره ی ائمه اطهار (ع) سرشار از دستورات اجتماعی و حکومتی است . آیا چنین اسلامی به اجازه می دهد فقط در مسائل فردی ،بنده ی خدا باشیم و در مسائل اجتماعی بنده ی مردم؟!

3-چگونه حکومت اسلامی ایران می تواند زمینه ساز حکومت حضرت مهدی (عج) باشد؟

تشکیل حکومت اسلامی در ایران در عصر غیبت به معنای ارائه ی یک الگو از حاکمیت دینداران است که با الهام از تعالیم انبیاء برای خوشبختی و سعادت دنیا و آخرت انسان ها تلاش می کنند. در این حکومت ،زمینه ی عبودیت معنویت خواهی ،برابری و عدالت ،به همراه توسعه و سازندگی کشور و رفاه و اسایش عمومی فراهم می آید. با این حگومت عطر معنویت و عدالت در جهان گسترده می شود و دینداران و حق طلبان جهان امیدوار به تجدید حیات  فضائل اخلاقی و کرامت های انسانی می شوند و جهانیان آماده ی ظهور موعود جهانی خواهند شد.

درس 13

نمونه یابی

تقابل میان این دو دسته تمایلات یا این دو ((خود))،همواره در زندگی ما رخ می دهد .چند مورد از آن را ذکر کنید.

مانند آن که انسان هنگام گناه خود را بر سر دو راهی می بیند که آیا با خداوند مخالفت کرده و گناه کند یا از لذت خود بگذرد و خدا را از خود خشنود کند و مانند آنکه هنگام سختی نظیر فقر و قحطی و جنگ دیگران را بر خود مقدم کند و با ایثار و فداکاری انسانیت را بر خود مقدم نماید و مانند آن که هنگامی که عقل او حکم می کند عمل صحیحی را انجام دهد ولی دلش او را به ضد آن می خواند امّا او خود عالی یعنی عقل را بر خود دانی یعنی خواهش دل مقدم نماید.

تفکر در آیات

1-از یاد بردن خود چه معنایی دارد و شامل کدام((خود)) می شود؟

از یاد بردن خود یعنی آنکه انسان ارزشهای انسانی وهویت بشری و کمالات اخلاقی را فراموش کند و دیگر به آن ها عمل ننماید .گویا اصلاُ دارای چنین صفات برجسته ی انسانی نیست . بنابر این آن((خودی)) که در آیه ی شریفه مورد نظر است ((خود عالی ))است و در حقیقت آیه ی شریفه می فر ماید:ارزشهای انسانی و کمالات اخلاقی را که خدهوند در رأس آنها قرار دارد،فراموش نکنید.

2-علت از یاد بردن خود چیست؟چرا؟

علت از یاد بردن خود این است که انسان در اثر مسامحه وبی مبالاتی نسبت به ارزش های انسانی خود تدریجاًنسبت به آن ها سست می شود و در اثر تکرار این سستی ها به مرور زمان دچار فراموشی از ((خود))و از کمالات اخلاقی می گردد.بنابر این هرچه فرد به کمالات انسانی یعنی ((خود عالی))عمل کند ،کامل تر می شود و هر چه در عمل به آن ها کوتاهی کند گرفتار فراموشی از خود و خدا می گردد.

پیام احادیث

پیشوایان ما مظهر کرامت نفس اند و در باره ی آن سخنان بسیار عمیق وزیبایی دارند. در این سخنان تأمل کنید وبه سؤالات پاسخ دهید.

الف:از امام سجاد (ع) پرسیدند :از همه ی مردم گرامی تر کیست؟

فرمود:آن کس که تمام دنیا را با قدر و شأن خود برابر نمی کند .

ب:امام علی (ع)آن کس که خود را گرامی بدارد،شهوت ها در نزد او حقیر وپست می شوند.

ج:امام علی (ع) :مردم دنیا دو دسته اند :یک دسته به بازار جهان می آیند و خود را می فروشند و برده می سازند .دسته دیگر نیز در این بازار خود را می خرند و آزاد می کنند.

د:امام علی (ع) خطاب به فرزندش امام حسن (ع):نفس خود را در برابر هر پستی گرامی و برتر بدار ،گر چه منفعت فراوانی داشته باشد؛زیرا با از دست رفتن بخشی از کرامت خود ،چیزی به دست نمی آوری.

ه: امام صادق علیه السلام؛ بهای نفس گران قدر و با ارزشخود رافقط خدا خود می دانم، زیرا در میان مخلوقات، موجودی نیست که قسمت نفس مرا داشته باشد.

1-آیا با از دست دادن کرامت می توان چیزی در خور بدست آورد؟

با توجه به سخن حضرت علی علیه السلام ، با از دست دادن کرامت خود چیزی به دست نمی آید زیرا هر چه ازلذ ّات زود گذر مادی هم حاصل شود با ارزش والای کرامت نفس از دست رفته قابل مقایسه نیست.

2- مقصود از فرو ریختن و خریدن خود در بازار دنیا چیست؟

مقصود این است که عده ای خود عالی را به خواهش های زود گذر نفسانی و شهوات لذات مادی فانی می فروشند و خود را برده این امور می سازند و برخی با صبر و مقاومت و توکل به خدا در مقابل خواهش های نفسانی مقاومت میکنند و خود عالی را از آلودگی مصون نگه می دارند. اینها در واقع آزاد مردند.

3- چگونه می توان در مقابل شهوت ایستادگی کرد؟

کسی که پی به ارزس وجودی خودش برده باشد به راحتی می تواند در مقابل شهوت که در واقع باعث آلودگی خود عالی می شود مقاومت می کند. مانند کسی که اگر دُرّ گران قیمتی داشته باشد در نگه داری آن بیشتر دقت می کند.

4- کسی که دنیا را هم قدر خود نمی داند، از چه خصلتی در وجود خود خبر می دهد؟

چنین شخصی به فرموده ی امام سجاد (ع) از همه ی مردم گرامی تر است و از کرامت نفس بسیار بالایی بر خور دار است.

5- کسی که خداوند را بهای نفس خود می داند، چه دریافتی از خود داشته است؟

چنین شخصی از چنان کرامت نفسی بر خوردار است که در میان مخلوقات، موجودی را نیافته است که قیمت نفس او را داشته باشد.

اندیشه و تحقیق

1-میان کرامت نفس و گناه چه رابطه ای وجود دارد؟ چرا؟

کرامت نفس یعنی بزرگواری و عزت و عظمت، و گناه یعنی حقارت و پستی. بنابراین کرامت با گناه رابطه ی ضدیّت و تقابل دارند. یعنی رابطه ی سلب و ایجاب، زیرا کرامت نفس عمل به خوبی خا و نیکی هاست و گناه ترک خوبی ها و نیکی ها

2- آیا می توان مسؤلیّت انجام دادن گناه را از دوش خود بر داشت و به عوامل پیروزی منتقل کرد؟

هیچ گاه نباید انسان خود را در برابر گناهی که انجام می دهد غیر مسئول بداند، زیرا انسان هنگام انجام عمل زشت ابتدا خود را در برابر خواهش های دل خود تسلیم می کند و تحقیر می نماید. آنگاه اقدام به گناه می کند. بنابر این انسان در تمام حالات اختیار داشته و می توانسته گناه را انجام ندهد و چون با اختیار خود گناه را مرتکب شده است باید مسئولیت آن را بپذیرد.

3- با توجه به این که ایه ی 10 سوره ی فاطر خداوند را صاحب عزّت معرفی می کند ،راه بهره مندی از عزّت الهی چیست؟

راه بهره مندی از عزّت الهی این است که انسان به سوی خدا برود و با انجام فرامین الهی و دستورات دینی به خداوند تقرّب پیدا کند.هرچه انسان به خدا نزدیک تر شود به همان اندازه از عزّت الهی بهره مند می گردد.

4-ایا انسان صاحب کرامت به پیمان شکنی دست می زند؟

انسان صاحب کرامت کسی است که هرگز دست به اعمال زشت نمی زند و از آن جا که پیمان شکنی از بدترین اعمال زشت است،هیچگاه انسان صاحب کرامت اقدام به آن نمی نماید.

درس14

پیام آیات

در آیه های ابتدای درس بیندیشید و پیام هایی که نشان دهنده ی یکسانی مقام ومنزلت انسانی زن و مرد است.استخراج کنید.

این آیات شریفه،مردان و زنان را در صفات زیر برابر و یکسان دانسته است.

در مسلمان بودن،در ایمان به خداوند داشتن ، در فرمانبرداری و اطاعت از خداوند ، در صداقت و راستگویی،در صبر و بردباری ،درتواضع و فروتنی ،در انفاق و صدقه دادن ،در روزه داری ،در پاک دامنی و حفظ نفس ،در ذکرویاد خدا ،در بهره مندی از آمرزش و پاداش الهی ، در انجام عمل نیک و صالح و پسندیده ،در بهره مندی از حیات و زندگانی پاک و پاکیزه ،در بهره مندی در پاداش هایی بهتر از اعمال نیک خود

اندیشه و تحقیق

1-چگونه می توان خانواده را به عامل گسترش مهربانی ودوستی در جامعه تبدیل کرد؟

زمانی خانواده به عامل گسترش مهربانی و دوستی در جامعه تبدیل می کردد که زن و مرد بدانند خانواده و تشکیل آن برای رفع نیاز های جنسی و روانی آن ها بوده است و تنها از طریق همسر و فرزندان است که فرد را می تواند دارای سکونت و ارامش روحی و روانی گردد و تنها از طریق آنهاست که انسان می تواند به اولین علت دوستی و مهربانی دست یابد. بنابر این با توجه زن و مرد به اساس و علت های تشکیل خانواده وتوجه آنان به انجام میئولیت های خود در قبال خانواده به طور طبیعی محبت و مهربانی در جامعه گسترش می یابد.

2- وقتی می گوئیم باید خانوتده را اصل قرار داد و سایر تصمیم ها را با آن تنظیم کرد، منظور چیست؟

مراد از این که خانواده اصل و اساس است این است که نخستین علت های تشکیل جامعه و اداره آن در تشکیل خانواده است. لذا باید برای انجام هر امری ابتدا خانواده را در نظر گرفت و آن را مطابق صحیح ترین قوانین و قواعد علمی و دینی اداره نمود. سپس بر اساس آن اداره ی جامعه را استوار کرد. مانند آن که یک مؤسسه ی تحقیقاتی زمانی رشد می کند که یک مدیر مدبّر و دارای صفات انسانی خوب داشته باشد و مدیر مدبّر زمانی چنین خواهد بود که از محبت و نیازهای جنسی و ر وحی و روانی برخوردار باشد و محبت و نیازهای جنسی و روحی زمانی است که فرد یا دارای پدر و مادر و خانواده ی خوب باشد و یا دارای همسر و فرزندان نیکو و مهربان و نیز مانند آنکه یک مخترع همگانی موفق به اختراعات مفید می شود که از جهت خانواده کمبود عاطفی و غریزی نداشته باشد و یا نظیر دکتر و طبیبی که هنگام جراحی دچار اضطراب فکری و روحی نباشد و ....

3- چرا می گوییم خانواده یک نهاد طبیعی و متفاوت با سایر نهاد های اجتماعی است؟

هیچگاه خانواده بنگاه تجاری و یا آزمایشگاه برای تحقیقات علمی نیست. زیرا هر فردی چه تاجر و چه عالم و چه جاهل و چه محقق و ... به سوی ازدواج و تشکیل خانواده کشیده نمی شود،بلکه آن چه فرد را به ازدواج می خواند نیاز جنسی و احتیاج او به اُنس و الفت و آرامش است. به همین خاطر می بینیم تمامی مردم از هر طبقه و فرعی که هستند بدون در نظر گرفتن هر نوع سود و منفعتی ازدواج می کنند حتی اگر برای آن ها ضرر اقتصادی و یا علمی و.... داشته باشد.

درس15

تعیین هد ف

با توجّه به آموخته های درس قبل ،در باره ی این موضوع اندیشه کنید و ابتدا اهداف مناسب برای ازدواج را تعیین کنید ،سپس،این اهداف را درجه بندی کرده هدف برتر را مشخص کنید.

ازدواج از بزرگ ترین و زیبا ترین نعمت های خداوند است و طبیعی ترین و سالم ترین راه برای رسیدن به هدف های فردی و اجتماعی است. بنابر این اولین هدف از ازدواج این است که فرد از طریق سالم ترین راه به بر طرف کردن نیاز جنسی و روحی اش دست یابد.

دوم اینکه از طریق ازدواج بتواند خداوند را بهتر بشناسد و بندگی نماید.

سوم اینکه از طریق به جامعه ی خود بهتر خد مت نماید.

چهارم اینکه با تشکیل خانواده و به دست آوردن فرزند خود را کامل تر کرده و جاودان کند.

و پنجم :بهره مندی از پشتوانه ای است در بر خورد و مقابله با مشکلات و....

تعیین اولویت

مهم ترین معیارهای همسر شایسته را با استفاده از رهنمود های پیشوایان دین می توان استخراج کرد. از نظر شما کدام معیار بر دیگر معیار ها اولویت دارد؟معیار ها را بر اساس میزان اهمیت ،مرتب کنید.

اصالت خانوادگی ، ایمان و اعتقاد به خداوند و دستورات او ، قدرت اداره ی زندگی و تدبیر آن، سلامت جسمی و فکری ، عقل و درایت (فهیم بودن)، علم و دانش ، ثروت و دارایی، با محبّت بودن ، غیور بودن،محبّت به اهل بیت ، زیبایی و مورد پسند بودن، خوش سابقه بودن در اخلاق، قناعت در بهره مندی مال و ثروت، اهل کار و تلاش بودن

1-            ایمان و اعتقاد به خداوند و دستورات او

2-            محبّت به اهل بیت

3-            سلامت جسمی و فکری

4-            با محبّت بودن

5-            عقل و درایت (فهیم بودن)

6-            زیبایی و مورد پسند بودن

7-            علم و دانش

8-            خوش سابقه بودن در اخلاق

9-            ، قناعت در بهره مندی مال و ثروت

10-    اهل کار و تلاش بودن

11-    قدرت اداره ی زندگی و تدبیر آن

12-    ثروت و دارایی

بررسی

هر یک از راه های فوق را بررسی کنید و بگویید که هر کدام از این راه ها چگونه در تشخیص همسر آینده به ما کمک می کند

1-تحقیق در باره ی خانواده ی همسر این امکان را می دهد که شخص از اصالت خانوادگی ، میزان پایبندی به موازین ÷شرعی ،اخلاقی و رفتار اجتماعی خانواده ی همسر اینده اش تا حدودی اطلاع پیدا کند.

2-شناخت دوستان همسر و معاشرین او این نتیجه را می دهد  که او چه چیزهایی را دوست دارد و می پسند د. زیرا انتخاب دوست فقط از این جهت است که او هدف و مرام مشترک با دوست خود دارد.

3-تحقیق در روحیّات و خلقیّات همسر شناخت انسان را در باره ی او زیاد می کند و این امکان را به فرد می دهد کهد اولاً بفهمد با چه کسی می خواهد زندگی کند و ثانیاً از ابتدا راه های مناسب با بر خورد با آن ها را جستجو نماید.

4-معاشرت خانواده ها با یکدیگر اثبات می کند که آیا دو خانواده ی همسر با هم اشتراک فکری و روحی دارند و آیا می توانند نیازها و مشکلات یکدیگر را درک نمایند یا خیر.

5-مشورت با افراد قابل اعتماد و کار دان از بهترین راه های تحقیق است و می تواند به همسر این امکان را بدهد که از تحقیقات خود نتیجه ی صحیح را بگیرد و بتواند زندگی آینده ی خود را بر اساس صحیح استوار کند.

6-گفت و گو با یکدیگر نیز به نوبه ی خود مفید است و آن چه که در اعمال و رفتار روشن نشده را آشکار می سازد.بنابر این گفتگوی حضوری هم گاه به مقدار بسیار زیادی نتیجه بخش خواهد بود.

راه حل

با توجّه به مشکلات یاد شده ،برای این که ازدواج در زمان مناسب خود انجام شود و تأخیر آن به حداقل برسد.راه حل های پیشنهادی شما برای گروه های زیر چیست؟

1-مسئولان جامعه

اگرمسئولان جامعه دو مشکل اساسی ازدواج را از پیش پای جوانان بر دارند ،قطعاُ اکثر جوانان در زمان مناسب نسبت به ازدواج اقدام می کنند و آن دو مشکل ،مسکن و اشتغال است.

2-پدرها و مادر ها

پدر ها و مادرها اولاٌ :برخی از آداب و رسوم غلطی که پیشینیان پایه گذاری کرده اند کنار بگذارند و از سختگیری های بی مورد بپرهیزند و توجّه داشته باشند که آیا خودشان موقع ازدواج صاحب خانه ،ماشین و...بودند یا به تدریج همه ی اینها را فراهم آورند.

3-دختران و پسران

دختران و پسران باید سطح توقعات خود را به حداقل ممکن برسانند و توجّه داشته باشند که حضرت علی (ع)وحضرت فاطمه (ع)با آن عظمت چگونه زندگی مشترک را آغاز نمودند وآنچه  مهم است داشتن صدق و صفا و محبت و یک دلی و یک رنگی است و اساس خانواده بر همین استوار است نه به امور مادی.

اندیشه و تحقیق

1-اهداف اصلی ما از زندگی مشترک و تشکیل خانواده چیست؟

یکی از گرایش های فطری در انسان ،گرایش به تشکیل خانواده است. زندگی خانوادگی بشر صد در صد طبیعی است نه قرار دادی یعنی در آفرینش انسان تدابیری به کار رفته است که طبیعتاٌ به سوی تشکیل کانون خانوادگی و داشتن فرزند گرایش دارد. با این مقدمه می توان گفت که اهداف اصلی از زندگی مشترک و تشکیل خانواده، دوری از گناه و ارضای میل جنسی از راه طبیعی و سالم ،بقای نسل و تربیت نسل جدید،داشتن آرامش روحی و روانی و در سایه ی آن شکوفایی استعدادهای درونی نیز از اهداف اصلی تشکیل خانواده است. اینها اهداف اولیه ی تشکیل خانواده است و پس از تشکیل آن  کار کردهای مهم و حیاتی دیگری برای خانواده ایجاد می شود که پی جویی آن ها را به کتب مربوطه ارجاع می دهیم.

2-ویژگی های همسر مناسب کدام است؟

ویژگی های مشترک که در 172 کتاب درسی در جدول تنظیم معیارهای همسر شایسته آمده است. اما ویژگی های اختصاصی به شرح زیر می باشد:

الف )زن:عفت ،پاکدامنی،رازداری،قناعت،جمال،اهمیّت به تربیت فرزندان صحیح خانواده،مراعات حقوق همسر و...

ب)شوهر:خوش خلق،اهل کار و تلاش،خانواده دوست،اهمیّت به مدیریت

3-اگر فاصله ی بین بلوغ طبیعی و ازدواج طولانی شود، چه  مشکلاتی پیش می آید؟

در این صورت نیروی جوانی و شور و نشاط ان ها رو به ضعف و سستی می نهد و بنیاد چنین خانواده ای سست بوده و هر لحظه با احتمال ازپاشیدگی روبرو می باشد. در چنین خانواده ای نسبت به تربیت فرزندان که نسل های آینده هستند بی توجهی می شود و با کمبود عواطف در خانواده ها، عواطف اجتماع نیز کاهش می یابد و این امر روابط افراد در جامعه را خشک و بی روح می کند.

درس16

با توجّه به این که دامان مادر مهد اصلی تربیت فرزند است،بررسی کنید:

1-در چه مواردی باید از مراکز عمومی تربیت کودک استفاده کرد؟

در مواقع ضروری که امکان نگهداری کودک نزد مادر یا پدر وجود نداشته باشد.

2- چه تفاوتی میان تربیت این گونه مراکز و تربیت مادر وجود دارد؟

هیچ وقت ارتباط عاطفی گه بین مادر وفرزند وجود دارد نمی تواند بین مربیان مراکز عمومی و کودکان برقرار شود.بوسه ای گه مادر بر گونه ی فرزند می زند در واقع تزریق محبّت به فرزند است. که به فرزند آرامش روحی وروانی می دهد.

شناسایی عوامل

موقعیت کنونی خانواده ها را بررسی کنید و عواملی را که سبب دوری یا نزدیکی آن ها به اهداف بالا می شوند،برشمرید.

1-عوامل مربوط به درون خانواده

عوامل درونی مانند وجود انس و الفت و صفا و صمیمیّت و ایثار و گذشت و فداکاری و محبّت بین پدر ومادر-احترام متقابل پدر و مادر و پرهیز از نزاع و مشاجره –انجام به موقع فرایض دینی و اهمّیّت دادن به آن ها –مشورت خواهی از فرزندان و شخصیت دادن به آن ها –مهر و محبّت نسبت به فرزندان – اطلاع از وضعیت تحصیلی فرزندان

2-عوامل مربوط به بیرون خانواده

عوامل بیرونی مانند محیط و محلی که خانواده در آن زندگی می کند –ارتباطات خانوادگی با خویشاوندان و دوستان –رادیوو تلویزیون و....همه از  عواملی هستند که می توانند سبب دوری یا نزدیکی والدین به اهداف ذکر شده بشوند.

پیام آیات

پس از مطالعه ی آیات ابتدای درس وظایفی را که برای فرزندان بیان شده است،استخراج کنید.

1-احسان و نیکو کاری نسبت به والدین

2-شکر نعمت هایی که خداوند به فرزند و پدر و مادرش داده است.

3-مورد مهر و محبّت قرار دادن والدین به خصوص در سنین پیری

4-دعای خیربرای والدین در حیات وپس از مرگ آن ها

دین وزندگی 3 حلاصه دروس

درس نهم- خورشید پنهان

 تاریخچه زندگی حضرت مهدی(عج)

•         تولد  :  نیمه شعبان سال 255 هجری قمری در سامرا

•         دو وظیفه امام حسن عسکری در رابطه با امام زمان

             - حفظ جان حضرت از گزند خلفای عباس         - اثبات وجود ایشان و اعلام امامت آن حضرت

•         آغاز امامت :  سال 260 هجری قمری بعد از شهادت امام حسن عسکری(ع)

غیبت آن حضرت: غیبت صغری. غیبت کبری

- 69 سال به طول انجامید تا سال 329 هجری قمری

- زندگی مخفی و ارتباط با مردم به وسیله نواب اربعه

-  از سال 329 هجری قمری تا کنون ادامه دارد

-  ارتباط با مردم به وسیله فقهای عام جامعه

-  ارتباط آن حضرت با مردم به خورشید در پشت ابرها تشبیه شده است.

نُوّاب اربعه :امام زمان (ع) در دوران غیبت صغری  بوسیله چهار نفر از  یاران صمیمی خود  با مردم  ارتباط داشت  و این چهار نفر به نوّاب اربعه مشهورند که به ترتیب عبارتند از : عثمان بن سعید -  محمد ابن عثمان -  حسین بن روح نوبختی -  علی بن محمد سمری

پاسخ به سوالات مطرح شده در مورد حضرت مهدی(عج)

علت غیبت امام عصر(ع) چیست؟

ü      قدر ناشناسی و ناسپاسی مردم در مورد امامان قبل  و در خطر بودن جان آن حضرت

ü      ستمگری انسان ها و زیاده روی مردم در گناه -  بر اساس حدیث امام علی(ع)

رهبری و امامت حضرت در عصر غیبت چگونه انجام می شود؟

ü      هدایت و رهبری مردم از پشت پرده غیب

ü      بخش اصلی رهبری امام  زمان ، هدایت مردم از طریق ولایت معنوی(هدایت باطنی) است.

ü      برخورداری شیعیان از امدادهای معنوی در جهت رشد و تعالی روحی

ü      رهبری آن حضرت به بهره بری از آفتاب پشت ابر تشبیه شده است.

ü      حل مشکل علماء و خبر دادن رویدادها

ü      دستگیری از درماندگان – شفای مریضان – دعا برای مومنان

دوران غیبت چه زمانی پایان می یابد؟

آنچه برای ظهور لازم است عبارت است از :

ü      احساس جهانی برای امداد الهی و غیبی

ü      ناامیدی مردم از همه مکتب های غیر الهی

ü      آمادگی لازم پیروان آن حضرت برای همکاری با او

امام محمد باقر می فرماید :  کَذِبَ الوَقّاتون (کسانی که وقت ظهور را تعیین می کنند دروغ می گویند ) – غیر خدا هیچ کس زمان ظهور را نمی داند.

یاران راستین حضرت چه کسانی هستند؟

مواجهه با این سوال دو احساس در شخص منتظر ایجاد می کند

-         احساس شوق  ناشی از اشتیاق انسان به ملاقات با آن حضرت

-         احسان نگرانی ناشی از تردید از این که  در کدام جبهه قرار دارد

یاران امام عصر (عج) ویژگی های زیر را دارند :

ü      پیشتازان تحول جهانی و سازندگان تمدن متعالی اسلام

ü      مردمی پولاد دل و سرشار از یقین به خدا و محکم تر از صخره ها   بر اساس  حدیث امام صادق(ع)

ü      هسته مرکزی یاران او 313 نفرند که 50 نفر آنها زن هستند.  

شرایط امام (ع) برای بیعت با مردم بر اساس حدیث  حدیث امام علی(ع)

در زمان ظهور  ،  امام عصر  با شرایط زیر با مردم بیعت خواهد کرد :

در امانت خیانت نکنند.  - پاک دامن باشند. اهل دشنام و کلمات زشت نباشند.   -  خونریزی نکنند.   - ساده زیست باشند.  - به ظلم و ستم خون ریزی نکنند   -به حقوق مردم تجاوز نکنند.. و ... 19 مورد ص 142 ترجمه و پیام آیات

      چند نکته مهم  در درس 9

ü      انبیاء و امامان مظهر رحمت الهی هستند و نعمت الهی به وسیله  آنها کامل گردیده است.

ü      پیامبر اکرم و علی علیهم السلام پدران امت هستند               انا و علی ابوا هذه الامه  پیامبر اکرم

ü      برقراری عدالت و گسترش علم و فرهنگ نیازمند تحول روحی جمعی تمام افراد جامعه است.

ü      رهبری امام عصر(ع) طبق فرموده خود آن حضرت مانند بهره گیری از آفتاب در پس ابر می باشد.

ü      امام عصر(عج) هم اکنون هم سرپرست و حافظ شیعیان است

ü      ظهور حضرت به برپایی قیامت تشبیه شده است در ناگهانی بودن  بر اساس حدیث پیامبر اکرم (ص)

ü       کسانی می توانند از یاران حضرت باشند که در صحنه نبرد حق و باطل حضور داشته باشند و همیشه در برابر باطل ایستادگی و مقاومت کنند.

ü      شیخ مفید مرجع شیعیان در قرن چهارم و پنجم و استاد سید مرتضی و سید رضی و شیخ طوسی است..

ü      دعا و گریه برای انتظار امام کافی نیست ، شخص باید در صف عدالت خواهان همیشه حضور داشته باشد

ü      بر اساس حدیث امام علی (ع) امام زمان در میان مردم حضور دارد  و روز ظهور آن حضرت ، روز شادی فرزندان علی و پیروان اوست .

ü       امام عصر در نامه به شیخ مفید فرموده : ما از احوال شما آگاهیم و هیچ چیز از اوضاع شما بر ما پوشیده نیست 

ü      کلمه غیبت برای حضرت مهدی(ع) در مقابل ظهور است نه حضور یعنی ایشان در جامعه حضور دارند ولی از نظر ها غایب هستند ( حضور دارند ولی فعلا ظهور ندارند )

درس دهم -  در انتظار طلوع

عقیده به موعود و منجی  در میان همه ادیان الهی و مسلمانان خصوصا تشیع ، اعتقادی عمیق و استوار است

موعود و منجی در ادیان الهی:

پیامبران الهی برای تحقق وعده های الهی این اعتقاد را به مردم ارایه کرده اند که یک ولی خدا ظهور خواهد کرد و حکومت عدل جهانی تشکیل خواهد داد. با وجود اعتقادات مختلف در ادیان ، همه در اصل الهی بودن آینده تاریخ و ظهور ولی خدا اتفاق نظر دارند.
اعتقاد یهودیان	یهودیان معتقدند که مسیح و منجی هنوز نیامده و روزی مسیح خواهد آمد و دین موسی را گسترش خواهد داد.
اعتقاد مسیحیان	مسیحیان معتقدند که حضرت عیسی همان منجی و موعود آخر الزمان است. و این اعتقاد پولس را پذیرفته اند که حضرت عیسی بعد از به صلیب کشیده شدن، زنده شده و به آسمان رفته و روزی ظهور خواهد کرد.
اعتقاد زرتشتیان	زرتشتیان به ظهور سوشیانت معتقدند (به معنای منجی و رهاننده)  که متون زرشتی آن بشارت داده اند.
اعتقاد اهل سنت	مسلمانان اهل سنت معتقدند حضرت مهدی است از نسل پیامبر و فاطمه علیهم السلام است وهنوز به دنیا نیامده و مشخص نیست کی به دنیا خواهد آمد.
اعتقاد شیعیان	مسلمانان شیعه معتقدند منجی عالم دوازدهمین امام و فرزند امام حسن عسکری است هم نام و هم کینه پیامبر است (نام او محمد و کینه او ابوالقاسم است)

-         اعتقاد مشترک تمام ادیان به وجود یک منجی در آخر الزمان سبب همکاری آن ها برای تحقق آرمانهای بزرگ پیامبران است.

-         همکاری میان ادیان الهی ، سبب نزدیکی و همدلی حق طلبان و مانع توطئه ستمگران می شود.

فواید معلوم بودن مشخصات امام زمان و حضور ایشان در جامعه

·         مردم فریب ماجرا جویان فریب کار که خود را مهدی موعود معرفی می کنند نخواهند خورد

·          مردم حضرت را حاضر و ناظر برخود می یابند و می دانند که امام از اعمال شیعیان آگاه است.

·          شیعیان احساس می کنند می توانند با امام خواسته ها و تمایلات درونی اشان را در میان بگذارند

·          جامعه به صورت های گوناگون از هدایت و ولایت معنوی امام برخوردار می گردد.

شخص منتظر و جامعه منتظر

ویژگی های شخص عاشق و منتظر امام زمان

ü      شخص منتظر انسان آرمانی خود را می شناسد و مشتاق دیدار او می شود.

ü       سعی می کند تمام زیبایی های وجود او را در خود تجلی دهد. 

ü       در جهت جلب رضایت امام تلاش می کند.

ü       امام را اسوه و الگوی خود قرار می دهد.

ü       شوق دیدار امام امید به آینده را در او افزایش می دهد.

ویژگی های جامعه منتظر

ü      جامعه منتظر به ناهنجاری های جامعه نه می گوید.

ü      برای آینده بهتر تلاش می کند.

ü       حکومت طاغوت را بر نمی تابد.

ü       جامعه منتظر می کوشد در راه رسیدن به جامعه ای که انتظارش را می کشد حرکت کند.

مسئولیت های شخص منتظر امام زمان (ع)

•         تقویت ایمان  : منتظران واقعی امام زمان در عصر تردید و دو دلی ها به خود تردید راه نمی دهند و با یقین برای فردای روشن تلاش می کنند.

•          ایجاد آمادگی در خود و جامعه: منتظران حقیقی امام عصر سعی دارند خود و جامعه دینی را همیشه آماده ظهور حضرت نگه دارند و این آمادگی از جهات فرهنگی، علمی و اقتصاد و نظامی است و سعی دارند همیشه زمینه ظهور را فراهم سازند.

•          تقویت شناخت و محبت به امام: وظیفه هر مسلمانی است که معرفت و محبت نسبت به امام عصر را در خود افزایش دهد.

•          پیروی از امام عصر: منتظر حقیقی تلاش می کند در تمام ابعاد فردی و اجتماعی از آن حضرت (ع) پیروی و اطاعت کند.

•         دعا برای ظهور امام: بهترین عمل در عصر غیبت دعا برای ظهور آن حضرت است

طرح یک سوال:

آیا طول عمر بسیار زیاد امام عصر (ع) با عقل سازگار و امکان پذیر است؟

جواب: بعضی امور در عالم غیر عادی هستند ولی غیر عقلی نیستند طولانی شدن عمر انسان ها هم از همین امور است اگر انسان از کلیه امور و عوامل و شرایط طولانی شدن عمر آگاهی داشته باشد می توانند عمر خود را افزایش دهد.

از آنجا که خداوند از همه این شرایط آگاه است به قدرت خود جسم حضرت را جوان نگه می دارد تا به حیات خود ادامه دهد.

پس: عمر طولانی امام عصر غیر عادی است نه غیر عقلی و محال و با قدرت الهی انجام می شود.

پویایی جامعه شیعه به اعتقاد جامعه شناسان در طول تاریخ به دو عامل بستگی داشته است :

•         گذشته سرخ: اعتقاد به عاشورا و تلاش برای ایثارگری و شهادت در راه حقیقت و آرمانهای انسانی

•         آینده سبز: باور به مهدویت و نپذیرفتن حکومت طاغوت و تلاش برای گسترش عدالت و انسانیت در سراسر جهان

چند نکته:

ü      اداره کننده جهان وجودی است که حکیم، و مدیر و مدبر، و با حکمت خود جهان را اداره می کند.

ü      در انجیل برنابا و انجیل یوحنا ذکر شده که حضرت عیسی از پیامبری بعد از خود خبر می دهد.

ü      انتظار یک امر فطری انسانی و یک اصل مثبت اجتماعی است.

ü      عصر غیبت عصر دو دلی و شک و تردید است.

ü      طبق نظر علی (ع) بزرگ ترین مردمان در ایمان و یقین کسانی هستند که پیامبر را ندیده و امام آنها در غیبت است و به سبب خواندن خطی روی کاغذ ایمان می آورند.

ü      یاران امام زمان باید جامعه خود را برخوردار از مواهب طبیعی و سرشار از شور و نشاط سازند و جامعه خود را از جهل و عقب ماندگی و جهل و ظلم و تبعیض نگه می دارند.

ü      پیامبر اکرم (ص) درباره امام عصر می فرماید : هر کس دوست دارد خدا را در حال ایمان کامل  و مسلمانی مورد رضایت ، ملاقات کند ، ولایت و محبت امام عصر (ع) را بپذیرد.

ü      محبوب ترین کارها نزد خداوند انتظار فرج است. (امیر مومنان ع)

ü      در رابطه با حضرت مهدی سه کلمه در خاطره ها می ماند معرفت، محبت، انتظار ،  انتظار بدون محبت و محبت بدون معرفت بی معناست.

ü      کسانی که خود را آماده ظهور نکرده اند ، در زمان ظهور مانند قوم موسی  به حضرت مهدی خواهند گفت « تو و پروردگارت بروید بجنگید  و ما اینجا می نشینیم.»

ü      پیامبر اکرم فرمود : خوشا به حال کسی که به حضور قائم برسد  در حالی که پیش از قیام هم پیرو او باشد .

درس یازدهم  -  تداوم امامت در عصر غیبت

امام  در جامعه سه وظیفه مهم دارد که  در زمان غیبت امام زمان (ع) به شیوه های زیر عمل می شود :

شیوه تداوم  وظایف امام  در عصر غیبت امام عصر (ع)
ولایت معنوی	چون این مقام نیازمند حضور امام زمان نیست پس ولایت معنوی در عصر غیبت توسط خود ایشان انجام می شود.
مرجعیت علمی	چون جامعه اسلامی در هر عصر و زمانی با مسایل دینی و اجتماعی جدید روبرو می شود در حل مسایل و مشکلات دینی جز با تکیه بر تخصص عمیق و تسلط کامل بر منابع دینی مقدور نیست پس مردم باید در مورد حل مسایل و مشکلات جدید جامعه به فقیهان و مجتهدین مراجعه و احکام جدید دین را دریافت دارند.
ولایت ظاهری	ولایت ظاهری(حکومت اسلامی) در عصر غیبت توسط ولی فقیه انجام می شود.

وجود کتاب الهی به تنهایی کافی نیست ، جامعه اسلامی نیازمند  مرجعیت علمی و  ولایت ظاهری (حکومت اسلامی ) است 

معرفی و تعریف چند اصطلاح:

تَفَقُّه	به معنای تفکر عمیق است.
فقیه	به افرادی که در مسایل دینی و احکام دین به معرفت عمیق رسیده اند فقیه گفته می شود.
مرجع تقلید	به فقیهانی که مردم برای گرفتن احکام دینی به آن ها مراجعه می کنند و از آن ها تقلید می نمایند مرجع تقلید گویند.
تقلید	مراجعه به متخصصان دینی برای گرفتن احکام دین ، تقلید گفته می شود.
مُقَلِّد	کسانی که در احکام دین متخصص نیستند و برای گرفتن احکام به مراجع تقلید مراجعه می نمایند مُقَلِّد آن مراجع هستند.
ولی فقیه	در میان فقها به فقیهی که توانایی لازم برای بر پایی حکومت را دارد و رهبری جامعه را برای پیاده کردن قوانین الهی به عهده می گیرد ولی فقیه گفته می شود.

شرایط مرجع تقلید

1- با تقوا و عادل باشد (عادل به کسی گویند که گناه کبیره انجام ندهد و اصراری هم بر گناهان صغیره نداشته باشد).

2- زمان شناس باشد. (یعنی نیازهای روز جامعه را بشناسد و احکام دین را متناسب با نیاز روز استخراج کند).

3- اعلم باشد ( در رشته تخصصی خود (معارف دینی) از دیگران داناتر باشد. )

راه های شناخت مرجع

1- انسان خودش به اندازه ای اطلاع داشته باشد که بتواند فقیه جامعه شرایط را بشناسد و تشخیص دهد.

2- دو نفر عادل و مورد اعتماد ، فقیه جامع شرایط را معرفی کنند.

3- یکی از فُقَها چنان مشهور باشد که انسان مطمئن شود او واجد شرایط است

ترجمه و پیام دو حدیث مهم

متن حدیث	تر جمه	پیام
امام عصر (ع)  در نامه ای به اسحاق ابن یعقوب  در باره مسایل و مشکلات  عصر غیبت  می فر ماید: « واما الحوادث الواقعه فارجعوا الی رواه حدیثنا  فانّهم حجّتی علیکم  و انا حجه الله علیهم »	در مورد رویداد های زمان (رویدادها و مشکلات عصر غیبت ) به راویان حدیث ( فقها) مراجعه کنید  که آنان حجت من بر شمایند  و من حجت خدا  بر آن ها می باشم	- منظور از حوادث الواقعه  ، رویداد های جدید است که جامعه اسلامی با آن روبرو می شود - منظور  از روات حدیث ، فقها و مجتهدین هر زمان است
امام صادق (ع) در باره شرایط مرجع تقلید می فرماید :  فَاَما  من کان  من الفقها  صائنا لنفسه  ، حافظا لدینه ، مخالفا لهواه ، مطیعا لامر مولاه ، فَلِلعَوامِ اَن یقلدوه و ذالک لایکون الا لبعض الفقها الشیعه لا  کُلُهُم	هر کس از فقیهان  که نگهدارنده نفس خود ،  نگهبان دین خود ، و مخالفت کننده با  هوی  و هوس  خود و فرمان بردار فرمان خداوند باشد  ، پس بر مردم است  که از او پیروی کنند . این ویژگی وجود ندارد مگر در بعضی از فقهای شیعه  نه همه آنها

نکات درس:

ü      امام کاظم (ع) فقیهان را دژهای محکم اسلام معرفی کرده که حافظ اسلامند و در مقابل کژ اندیشی ها از آن حراست  می کنند.

ü      امام صادق (ع) مرگ یکی از فقها را برابر با شکاف و رخنه در اسلام می شمرد.

ü      فقیهان با تقوا و اسلام شناس با تکیه بر دو پشتوانه مرجعیت علمی و حکومت اسلامی را به عهده می گیرند آن دو پشتوانه عبارتند از: قرآن کریم  و  سیره و سنت پیامبر و ائمه اطهار علیهم اسلام.

ü      در عصر غیبت کبری بنا به فرمان امام زمان و به نیابت از ایشان فقیهان جامع شرایط مرجعیت علمی و حکومت اسلامی را برعهده دارند.

ü      فقیهان با تفکر در آیات و روایات و کمک گرفتن از موازین عقل ،  احکام دین را بدست می آورند و در اختیار مردم قرار   می دهند.

ü      مرجعیت علمی در عصر غیبت توسط مرجعیت فقیه ادامه می یابد.

ü      حکومت اسلامی در عصر غیبت توسط ولایت فقیه استمرار می یابد.

ü      هر شخص مسلمانی موظف است آگاهانه مرجع واجد شرایط خود را انتخاب کند این انتخاب نه تنها حق فرد بلکه وظیفه اوست.

ü      اگر شخص مدتی از یک مرجع تقلید کند و تشخیص دهد مرجع دیگری عالم تر است لازم است به تشخیص خود عمل کرده و از فقیه اعلم پیروی کند.

ü      هیچ کس نمی تواند پیروی از یک مرجع  را به انسان تحمیل کند یا او را از پیروی از فقیهی باز دارد.

ü      ملاک و معیار انتخاب مرجع تقلید تشخیص خود فرد بر مبنای قوانین دین است.

ü      انتخاب آگاهانه مرجع تقلید در طول تاریخ زمینه ساز رابطه عمیق بین مردم و مراجع بوده است.

ü      آنچه در انتخاب مرجع تقلید نقش اساسی دارد دانش و تقوای اوست.

ü      دلیل اینکه مرجع تقلید باید عادل باشد آن است که مردم به او اعتقاد کامل داشته باشند.

ü      زمان شناس بودن فقیه به او کمک می کند تا مسایل و احکام را متناسب با نیاز روز جامعه استخراج و در اختیار مردم قرار دهد.

درس دوازدهم  - ولایت فقیه ، شکل حکومت اسلامی در عصر غیبت

در عصر غیبت امام زمان (عج) ولایت و رهبری جامعه به نیابت از او بر عهده فقیه واجد شرایط است  که مسئولیت رهبری و اداره جامعه اسلامی را به عهده می گیرد

سوال اول: ولی فقیه چگونه برگزیده می شود؟

کسی شایستگی رهبری جامعه اسلامی را دارد که هم مشروعیت دینی داشته باشد ،یعنی مورد تایید شرع مقدس اسلام باشد  و  هم مقبولیت مردمی  داشته باشد

-         مشروعیت: بنا بر آیات و روایات مشروعیت رهبری جامعه با شرایط زیر محقق می شود :

الف) فقیه عادل و با تقوا باشد.

ب) زمان شناس باشد. ( بتواند احکام دینی را متناسب با نیاز های روز از کتاب و سنت اهل بیت استخراج کند)

ج) با تدبیر و با کفایت باشد. ( بتواند با درایت و بینش قوی ، جامعه را در شرایط پیچیده جهانی رهبری کرده و نقشه های دشمنان را خنثی سازد )

د) شجاعت و قدرت روحی داشته باشد ( بدون ترس و واهمه  با  دشمنان مبارزه کند  -  در اجرای احکام دین از کسی نترسد  -  با قدرت در مقابل تهدید دشمنان بایستد ).

            -   مقبولیت ولی فقیه علاوه بر مشروعیت باید مورد قبول مردم هم باشد و به او اعتماد و اطمینان داشته باشند.

حکم فقیهی که مقبولیت دارد ولی مشروعیت ندارد  ، حکم طاغوت است  و پیروی و تبعیت از آن حرام است.

شیوه انتخاب ولی فقیه

ولی فقیه به دو صورت ممکن است انتخاب شود :

یک مرحله (مستقیم) - رهبر جامعه اسلامی به صورت مستقیم توسط مردم انتخاب می شود ( انتخاب امام خمینی به صورت یک مرحله ای با راهپیمایی ها و اجتماعات سراسری بوده است).

دو مرحله ای(غیر مستقیم) -  این شیوه به صورت غیرمستقیم مردم ابتدا فقیهان  مجلس خبرگان را انتخاب می کنند  و مجلس خبرگان وظیفه انتخاب ، عزل و نظارت بر کار رهبر را به عهده دارد .

-  این شیوه در قانون اساسی برای انتخاب رهبر پیش بینی شده است. ( انتخاب آیت اله خامنه ای به عنوان رهبر با همین شیوه بوده است ) .

سوال دوم: میان انتخاب ولی فقیه و مرجع تقلید چه تفاوتی وجود دارد؟

جواب: انتخاب مرجع تقلید یک امر شخصی و خصوصی است و نیازی نیست که اکثریت مردم از یک مرجع پیروی کنند. اما ولی فقیه که مسئول اداره جامعه است نمی تواند متعدد باشد و این لازمه نظم اجتماعی و اجرای قانون واحد در جامعه است پس مراجع تقلید می توانند متعدد باشندومردم به هر مرجعی که علم داشتند مراجعه می کنند اما ولی فقیه یکی است و همه مردم موظفند ازاو پیروی کنند.

سوال سوم: آیا ولی فقیه و مرجع تقلید می توانند یکی باشند؟

جواب: انتخاب مرجع امری خصوصی است یعنی شخص می تواند هم ولی فقیه یا مرجعی دیگر را برای تقلید انتخاب کند اما اگر مرجعیت علمی با رهبری جامعه در یک فقیه جمع شود وحدت رویه ی بهتری بر جامعه حاکم می شود اگر مردم در امر تقلید احکام دینی از دیگری تقلید کنند مشکلی پیش نمی آید ولی در مقررات و قوانین مربوط به اداره جامعه ، ضروری است همه مردم حتی سایر فقیهان و مراجع باید از حکم ولی فقیه پیروی کنند و این یک ضرورت عقلایی و لازمه بقا و پیشرفت کشور است.

سوال چهارم: شباهت و تفاوت میان نظام اسلامی و حکومتهای دموکراتیک (مردم سالار) چیست؟

الف) شباهت: هم نظام اسلامی و هم نظام دموکراسی تابع رای و خواست اکثریت مردم است و اکثریت مردم تعیین کننده نوع نظام حاکم بر جامعه است نه خواست فرد یا گروهی خاص.

ب) تفاوت: حکومت اسلامی مسئول اجرای احکام و قوانین اسلامی است و ولی فقیه تابع مقررات و ضوابط دینی است اما دموکراسی رایج جهان هدفش تامین خواسته های مادی مردم است و نسبت به ارزشهای الهی بی اعتنا است.

سوال پنجم: رابطه رهبر  با مردم باید چگونه باشد:

امام علی (ع) در نامه ای به مالک اشتر به عنوان فرمانروای مصر در خصوص رابطه  حاکم اسلامی با مردم نکات مهمی را  تبیین نموده است که به تفکیک در جدول زیر می آید :
برخورد با شهر وندان	حاکم باید با همه مردم دوست و مهربان باشد چه مسلمان و برادر دینی او باشند و چه نباشند. - دل خویش را در هاله ای از مهربانی نسبت به شهروندانت قرار بده و با همه دوست و مهربان باش چرا که مردم دو دسته اند و دسته ای برادر دینی تو و دسته ای در آفرینش با تو برابرند.
تکبر و خود بزرگ بینی	یکی از آفت های مهم برای حاکم اسلامی تکبر و خود بزرگ بینی است که امام (ع) مالک اشتر را از آن بر حذر می دارد. - اگر با مقام و قدرتی که داری دچار و تکبر و خود بزرگ بینی شدی به بزرگی و عظمت حکومت خداوند بنگر که این کار تو را از سرکشی نجات می دهد تندروی تو را فرو می نشاند و عقلت را به جایگاه اصلی باز می گرداند.
دوست داشتنی چیز ها نزد حاکم	دوست داشتنی چیز نزد حاکم باید سه خصوصیت داشته باشد : الف) در حق میانه ترین          ب) در عدل شامل ترین       ج) در جلب خشنودی مردم فراگیرترین باشد - خشم عمومی مردم ، خشنودی خواص را از بین می برد و رضایت عمومی ، خشم خواص را از بین می برد.
عیب جویان	یکی دیگر از رفتارهای حاکم اسلامی طرد عیب جویان است چون حاکم اسلامی باید بیش از هر کس در پنهان کردن عیب مردم بکوشد.
سخن چینان	عدم شتاب در پذیرش حرف سخن چین چون سخن چین در لباس نصیحت ظاهر می شود اما خیانت کار است.
مشورت با ترسویان	عدم مشورت با ترسو چون مشورت با ترسویان روحیه حاکم را سست می کند.
نیکوکاران و بدکاران	نیکوکاران و بدکاران نباید در نظر حاکم یکسان باشند چون این کار نیکوکاران را در کار خیر بی رغبت و بدکاران را به کار بد تشویق می کند.
طبقات محروم	در مورد طبقات محروم  ، حاکم باید گروهی مورد اطمینان و خدا ترس و متواضع را انتخاب کند درباره وضع آنها تحقیق کنند و گزارش بدهند. و این گروه بیش از همه به عدالت نیازمند هستند.

سوال ششم: مردم نسبت به حکومت اسلامی چه مسئولیتی دارند؟

-        اولین وظیفه مردم ، انتخاب رهبر و سایر مسئولان است

-        دخالت و حمایت مردم شرط اولیه نظام اسلامی است.

-        تبعیت از ولی فقیه (حاکم اسلامی) یکی از وظایف مردم نسبت به حکومت اسلامی و به معنای مشارکت در حفظ وحدت و استقلال جامعه  است.

-        مسئولیت اسلامی افراد جامعه: تلاش برای دوام نظام رشد و پیشرفت آن در همه ابعاد زندگی اجتماعی است.

      -   رهبر معظم انقلاب: نظام بدون حمایت و رای و خواسته مردم هیچ است.  انتخاب مجلس و دیگر انتخابات مظاهر حضور رای و اراده و خواست مردم است. -  هر نظامی که بر پایه آراء مردم بنیان گذاری نشده باشد ماندنی نیست.

-         امروزه ولی فقیه محور وحدت ملی همبستگی اجتماعی و استقلال کشور است.

حقوق مردم و حاکم اسلامی

امام علی درباره حقوق مردم و رهبری می فرماید:

-  بزرگ ترین حقی که خدا واجب کرده است حق رهبر بر مردم و حق مردم بر رهبر است که آن را سبب دوستی و الفت آنان و ارجمندی دینشان قرار داده است.

 -  مردم جز به صلاح حاکمان اصلاح نپذیرند و حاکمان جز به پایداری مردم نیکو نگردند هنگامی که مردم وظیفه خود را انجام دادند و حاکم هم حق آنها را ادا  کرد حق بین آنها ارجمند می شود.

حقوق مردم بر حاکم (وظایف حاکم )	حق حاکم بر مردم ( وظایف مردم)
1- نصیحت و راهنمایی مردم 2- تقسیم شایسته بیت المال بین مردم 3- آموزش مردم 4- تربیت و پرورش مردم	1- وقتی مردم بیعت کردند بر بیعت خود وفادار بمانند 2- حاکم را در پنهان و آشکار نصیحت و یاری نمایند 3- هنگامی که حاکم آنها را فرا خواند اجابت نمایند 4- هنگامی که حاکم فرمانی صادر کرد اطاعت نمایند

سوال هفتم: آیا تشکیل حکومت اسلامی در عصر غیبت می تواند در زمینه ساز حکومت جهانی حضرت مهدی موثر باشد؟

پاسخ مثبت است به چهار دلیل:

         اولا: برقراری حکومت اسلامی یک ضرورت اسلامی برای اجرای احکام اسلامی است و به مومنان فرصت می دهد که برای ظهور آماده شوند.

        ثانیا: مرجعیت و ولایت فقیه در عصر غیبت همان چراغ هدایتی است که بوسیله آن راه از بیراهه شناخته می شود و ولایت و حکومت ،  قلعه و حصار متین و محکمی است که منتظران در آن به آماده سازی و تشکل خود می پردازند.

       ثالثا: تشکیل حکومت اسلامی در عصر غیبت به معنای ارایه یک الگو از حاکمیت دینداران است ، با تشکیل این نوع حکومت ضمن توسعه و سازندگی و رفاه نسبی  ،  معنویت و عدالت هم بوسیله آن گسترش می یابد و حق طلبان جهان  امیدوار به  تجدید حیات فضایل اخلاقی و کرامت های انسانی خواهند شد و آماده ظهور موعود جهانی.

       رابعا: وجود حکومت اسلامی (در شرایطی که امروز قدرتمندان در اندیشه سرکوب اندیشه مهدویت هستند) می تواند امکان مقابله با توطئه ها و تهاجم را فراهم آورد و برنامه وسیعی را برای پایداری و استقامت مسلمانان در مقابل مستکبرین تدارک ببینند.

درس سیزدهم -  کرامت نفس

خداوند انسان را عزیز آفریده و او را بر سایر مخلوقات کرامت بخشیده است

نقش کرامت نفس در زندگی انسان

انسان با داشتن عزت و کرامت نفس در مقابل هر کدام از معضلات زیر  می تواند عکس العمل مناسبی داشته باشد
پستی و حقارت	اگر انسان این حقیقت را که خداوند بهای اوست را بفهمد و کرامتی که خدا به او بخشیده را درک کند ،  از آنچه او را پست و حقیر کند و نزد خدا کوچک کند دوری می کند.
پیمان شکنی	انسان کریم شرم و پروا دارد که پیمان شکنی کند و در حضور خدا گناه کند.  چون پیمان شکنی را مخالف کرامت خود می یابد. پس یکی از راه های ماندگاری بر پیمان تقویت احساس کرامت و عزت است.
گناه	انسان صاحب کرامت نفس چون می داند که نمی شود چیزی را از خدا مخفی کرد می کوشد خود را از گناه حفظ کند.
شهوت	انسان صاحب کرامت در مقابل شهوت نمی شکند، چون ¬ کسی که توانایی کنترل شهوت خود را ندارد اگر در مقابل تحریک درونی تسلیم می شود  بدان جهت است که خود را در برابر این امور کوچک می بیند پس انسان دارای یک قدرت روحی و اراده قوی است که می تواند در مقابل گناه بایستد و آن را شکست دهد.
دوست ناباب	انسان صاحب کرامت در مقابل دوست ناباب به سرعت تسلیم نمی شود.
فقر	فقیری که کرامت نفس دارد گدایی و دزدی نمی کند.
تکبر	انسان دارای کرامت نفس با بزرگ منشی و بزرگواری با مردم روبرو می شود و متواضع است.
بر خورد با انسان های  ستمگر	انسان صاحب کرامت در مقابل افراد زورگو و ستمگر عزت مندانه می ایستد و از کرامت ها و فضیلت ها دفاع می کند
نفس اماره	انسان دارای کرامت نفس و با عزت همواره به سود نفس لوامه عمل می کند و تسلیم نفس اماره نمی شود

تمایلات انسان:

تمایلات عالی : به خود عالی عالی و اصیل تعبیر می شود (تمایلات انسانی)  و در کتاب به نفس لوامه تعبیر شده است

تمایلات دانی  :  به خود دانی و غیر اصیل تعبیر می شود (تمایلات حیوانی ) و در کتاب تحت عنوان نفس اماره تعبیر شده است

- گاهی این دو دسته تمایلات یا این نوع خود مقابل یکدیگر قرار می گیرند و با هم مبارزه می کند.

- انسان صاحب کرامت نفس هرگز از درون در مقابل نفس اماره نمی شکند و تسلیم گناه نمی شود.  اما انسان ذلیل از درون شکست می خورد و تسلیم نفس اماره می شود.

-  انسانی که در مقابل عوامل بیرونی تسلیم می شود ابتدا خود را می شکند و حقیر می شود سپس در مقابل دیگران و گناه تن به ذلت می دهد در واقع او کرامت خود را دست داده و به دئانت و پستی دچار شده است.

ü      کسی که خدا را درست بشاسند به طور طبیعی همه امور غیر خدایی نزد او کوچک می شوند در نتیجه به هیچ عنوان در مقابل غیر خدا احساس حقارت وکوچکی نمی کند. امام علی در وصف چنین کسانی می فرماید عظم الخالق فی انفسهم فصغرمادونه فی اعینهم (خدا در نفس آنها بزرگ و غیر خدا در چشم آنها کوچک است).

اکثر گناه کاران و مجرمان کسانی هستند که کرامت نفس خود را از دست داده و تحقیر شده اند  ،  پس یکی از راه های مبارزه با کژی ها و زشتی ها در جامعه تکریم و جلوگیری از تحقیر آن ها است تا در فضایی محبت آمیز و امن بزرگوارانه به زندگی خویش ادامه دهند و از آلودگی به گناهان در امان باشند

 درس چهار دهم – زمینه های پیوند مقدس

تفکر در احادیث:

پیشوایان ما مظهر کرامت نفس هستند درباره کرامت نفس سخنان زیبایی دارند ، از این سخنان  می توان چند نتیجه بدست آورد

حدیث امام سجاد: گرامی ترین مردم کسی است که تمام دنیا را با قدر و  شان خود برابر نمی کند.

امام علی (ع): آن کس که خود را گرامی بدارد شهوت ها نزد او حقیر و پست می شوند.

امام علی (ع)  : مردم دنیا دو دسته اند: یک دسته به بازار جهان می آیند و خود را می فروشند و برده می سازند. و یک دسته خود را در این بازار می خرند و آزاد می سازند.

امام علی خطاب به فرزندش امام حسن (ع): نفس خود را در برابر هر پستی گرامی بدار گر چه منفعت فراوان داشته باشد زیرا با از دست دادن بخشی از کرامت خود چیزی بدست نمی آید.

امام صادق (ع): بهای نفس گرانقدر و با ارزش خود را فقط خدای خود می دانم زیرا در میان مخلوقات موجودی نیست که قیمت نفس مرا داشته باشد.

نتایج

ü      در مقابل از دست دادن خود چیزی در خور نمی توان بدست آورد چون هیچ چیز و هیچ کس در دنیا بهای وجود انسان نیست.

ü      خداوند فرموده خودش بهای انسان است

ü      مقصود از فروختن خود در دنیا این است که انسان با گناه و تسلیم شیطان و دیگران شدن ، خود را به آن ها و گناه می فروشد و کرامت نفس خود با شیطان و دیگران معامله می کند

ü      منظور از خریدن خود این است که انسان با کرامت نفس خود را در مقابل گناه و دیگران نشکند و خود را به دیگران نفروشد و خود را خریده و آزاد نماید.

ü      تنها راه ایستادگی در مقابل شهوات ارزش گذاری به نفس خویش و حفظ کرامت نفس و گرامی داشتن خود است.

ü      کسی که دنیا را هم قدر خود نمی داند خود را بالاترین موجود  عالم دانسته و قدر و  شان خود را  با خدا برابر   می داند ، برای خود بالاترین و والاترین شأن و شخصیت را تصور نموده است. و از خصلت کرامت نفس و عزت در درون خود خبر می دهد.

راه پرورش کرامت نفس

برای یافتن عزت و پرورش آن در خود باید به سراغ سرچشمه آن رفت

خانواده ارزش مند ترین بنیاد اجتماعی نزد خداست و با آمدن فرزند کامل می شود

ابتدا باید دانست که زن و مرد به عنوان نوع انسانی  ، دارای ویژگی های فطری یکسان  و هدف مشترک هستند  و به طور یکسان می توانند به آن هدف رسیده  و در بهشت جاوید منزل گزینند

قرآن کریم در این رابطه می فرماید:

تفاوت نقش ها

-        تفاوت بین زن و مرد به معنای برتری یکی بر دیگری نیست بلکه برای ایفای نقش تکمیلی در خانواده و جامعه است.

-        چون زن و مرد هر کدام نقش در خانواده و جامعه دارند ،  آفرینش آنها هم براساس تفاوت درنقش آنها متفاوت است.

-        رفتارهای نامناسب با زنان که به علت باورهای غلط فرهنگی و  اجتماعی است به هیچ عنوان مورد تایید اسلام نیست.

-    نقش مادری زن در اسلام مورد تاکید فراوان است اگر امروزه برای نقش مادری زن ارج و منزلت لازم را قایل نیستند علت این اشتباه بنیادین آن است که می پندارند فضیلت و قدر و منزلت آدم هابه قدرت اقتصادی آن ها است.

زمینه های طبیعی تشکیل خانواده:

خانواده یک نهاد طبیعی و لازمه خلقت انسان است. بدون تشکیل خانواده حیات و تکامل انسانی با خطر جدی مواجه خواهد شد (یعنی تشکیل خانواده زمینه های طبیعی دارد)

زمینه اول -  نیاز جنسی

- ابتدایی ترین زمینه تشکیل خانواده نیاز جنسی زن و مرد به یکدیگر است.

- این نیاز از دوران بلوغ آغاز و اولین کشش و جاذبه را میان زن و مرد ایجاد می کند.

زمینه دوم - نیاز به آرامش روحی و انس با همسر

• زن و مرد نیازمند آرامش روحی هستند که این نیاز فقط با بودن در کنار همسر حاصل می شود راه دیگری برای دست یابی به آن نیست.
• اگر زن یا مرد به این نیاز همسر توجهی نداشته باشد خانواده موفقی ندارند.          
•   تجربه های روان شناختی گویای آن است که توانایی زن در ایجاد سکونت و آرامش در خانواده بیشتر از مرد است ، چون زن مبدا آرامش در خانواده است.
•  اگر زن و مرد در کنار هم احساس آرامش کنند¬ به رابطه مودت آمیز می رسند ¬ خیر و برکت آن ها به یکدیگر بیشتر می شود ¬ بین آن ها پیوند مستحکم ایجاد می شود.

زمینه سوم - رشد و پرورش فر زندان

- خانواده بستر رشد و بالندگی فرزندان است.

- فرزندان  تحکیم بخش وحدت روحی بین زن و مرد هستند.

- رشد و بالندگی فرزندان با همراهی و پایداری والدین امکان پذیر  است.

- پدر و مادر با آمدن فرزند با خدا پیمان بسته اند که این هدیه الهی را شکوفا کرده و به ثمر برسانند.

- بهداشت روانی و جسمی کودک و تعادل و اخلاقی وی ، خواست خداوند از والدین است که باید از همان اوایل بحث ازدواج مورد توجه قرار گیرد.

- هر یک از استعدادهای فرزند که سرکوب شود در پیشگاه خدا مسئولیت و مجازات دارد.

عوامل سرکوب استعداد و فرزندان

-         بی تدبیری پدر و مادر         -    خود خواهی ها

-        چشم و هم چشمی ها          -    تسلیم در برابر آداب و رسوم ساختگی

زمینه چهارم  : نیاز به رشد معنوی و اخلاقی

-  نیاز به رشد معنوی و اخلاقی عالی ترین زمینه برای تشکیل خانواده است.

- تشکیل خانواده  ،  ایجاد فرصتی مناسب برای رشد معنوی و فضایل اخلاقی و اجتماعی زن و مرد و فرزندان است

نتایج معنوی ازدواج برای جوانان

         1-  دور شدن از زمینه های فساد            2- تجزیه کردن مسئولیت پذیری  .

         3- یافتن مهر و محبت و عشق به همسر فرزندان در خود       4- تمرین ایثار و از خود گذشتگی  .

         5- هدفدار و با انگیزه شدن   .                                       6- احساس استقلال و شخصیت

درس پانزدهم -پیوند مقدس

«زیباترین و حساس ترین تصمیم زندگی ،  انتخاب همسر و آغاز زندگی مشترک است».

پیامبر اکرم (ص) فرمود:     ما بنی بناء فی الاسلام احب الی الله من التزویج  در اسلام هیچ بنایی نزد خدا محبوب تر از ازدواج نیست.

انتخاب همسر و مسئولیت آینده

-        طبق مقررات اسلامی رضایت کامل زن و مرد برای ازدواج ضروری است.

-        اگر عقدی به زور انجام گیرد ،  باطل است و مشروعیت ندارد.

-        انسان در امر ازدواج اختیار کامل دارد و این اختیار مسئولیت را است و لازمه انتخاب درست همسر تسلط بر شور و احساس جوانی است.

-        انسان باید در امر ازدواج به نداهای خیرخواهانه عقل پاسخ داده و از روی احساس و شور جوانی تصمیم نگیرد.

حضرت علی (ع) می فرماید: حب شی ءٍ یُعمی و یُصمّ (علاقه شدید به چیزی آدمی را کور و کر می کند) مضمون حدیث این است که وقتی انسان چیزی را زیاد دوست بدارد ، عیب های او را نمی بیند و نمی شنود. (یعنی فقط محاسن طرف مقابل مدنظر قرار می گیرند). وعقل به حاشیه می رود  و فریاد های خیر خواهانه او شنیده نمی شود.

دلیل ضروری بودن اذن پدر در ازدواج دختران:

-  دختران دارای لطافت روحی و ظرافت های عاطفی هستند.

-  دختران به دلیل حیاء وعزت نفس قوی در ازدواج پیش قدم نمی شوند (همیشه درخواست ازدواج از طرف پسر است).

-  لطافت روحی دختران هنگامی که در فضای محبت و علاقه جنس مخالف قرار گیرد امکان نادیده گرفتن بعضی کاستی های پسران زیاد است.

چون پدر بر احساسات خود غلبه دارد و دارای تجارب فراوان و شناخت کامل از جنس مرد است می تواند با توجه کامل عاقلانه تصمیم بگیرد و به راهنمایی و حفاظت از حریم دختر بپردازد.

معیارهای انتخاب همسر از دیدگاه پیشوایان دین ( اولین سنگ بنای خانواده انتخاب همسر است )

ü      اصالت خانوادگی                                              

ü       با محبت بودن

ü      ایمان و اعتقاد به خدا                                       

ü      غیور بودن

ü      قدرت اداره زندگی و تدبیر آن                      

ü      محبت به رسول خدا و اهل بیت (ع) داشتن

ü      سلامت جسمی و فکری  

ü       زیبایی و مورد پسند بودن

ü      عقل و درایت (فهیم بودن)                                

ü      خوش سابقه بودن در اخلاق

ü      علم و دانش                                                   

ü       قناعت در بهره مندی از مال و ثروت

ü       عفیف بودن                                                  

ü      اهل کار و تلاش بودن

راه های شناخت همسر  متناسب با فرهنگ اسلامی

ü      تحقیق از محل زندگی در محل کار در مورد خانواده و موقعیت اعضای خانواده همسر

ü      شناخت دوستان همسر و کسانی که با او معاشرت دارند.

ü       تحقیق درباره روحیات  همسر در محیط کار یا محیط تحصیل

ü      معاشرت دو خانواده با هم

ü      مشورت با افراد قابل اعتماد و کاردان

ü      گفتگو در جلسات حضوری و طرح نظریات و دیدگاه ها درباره موضوعات مختلف

یک نکته: تحقیق در مورد همسر آینده باید در چهار چوب معیارهای الهی صورت گیرد و معاشرت و دوستی های قبل از ازدواج که منشاء هوس دارند آثار زیانباری دارد ، چون در این معاشرت ها معمولا احساسات بر هر دو نفر غلبه دارد و هر طرف سعی دارد خود را بهتر از آنچه هست نشان دهد تا محبوب دیگری واقع شود ، بنابراین این دوستی ها و معاشرت ها به شناخت درست در مورد همسر منجر نمی شود و معمولا بیشتر این معاشرت ها به سستی رابطه و جدایی می انجامد.

زمان ازدواج:

-        ازدواج برای رفع نیازهای طبیعی و پاسخ گویی به قانون خلقت است.

-     عدم ازدواج به موقع و عدم پاسخگویی به موقع به این نیازها اختلالات و مشکلات خاص خود را دارد و آسیب های جبران ناپذیر روانی اخلاقی و اجتماعی وارد می سازد.

-          آمادگی برای ازدواج نیازمند دو بلوغ است.

بلوغ جنسی  و بلوغ عقلی (که مدتی پس از بلوغ جنسی ایجاد می شود)

-         قاعدتا نباید بین بلوغ جنسی و عقلی و زمان ازدواج تاخیر بیفتد.

-         به خاطر همین پدر و مادران باید با کنار گذاشتن رسوم غلط و پندارهای باطل فرزندان را به ازدواج تشویق و مقدمات آنرا فراهم آورند.

-         پیامبر اکرم (ص) در این رابطه می فرماید: کسی که ازدواج کند نصف دین خود را حفظ کرده است و برای نصف دیگر از خدا پروا داشته باشد.

-     پیامبر اکرم (ص) در حدیثی دیگر می فرماید: مقدمات ازدواج را برای فرزندان فراهم کند تا خداوند اخلاقشان را نیکو و در رزق و روزی آنها توسعه دهد و عفاف وغیرت آن ها را زیاد گرداند.

-         امام صادق (ع) نیز می فرماید: دو رکعت نماز متاهل برتر از هفتاد رکعت نمازی است که شخص مجرد می خواند.

با توجه به موارد گفته شده انسان باید تا می تواند در امر ازدواج تاخیر نیندازد و پدران و مادران هم موظفند تمام مقدمات لازم را به موقع برای فرزندانشان فراهم آورند.

-         مسئولین جامعه هم موظفند با برنامه ریزی صحیح به تدریج از شمار مشکلات بکاهند و امکان ازدواج به موقع را فراهم آورند.

فواید ازدواج به موقع:

ü      شادابی و نشاط.                              

ü      خوش رویی و خوش خلقی.

ü      سلام جسمی و روحی.                    

ü       کاهش فشار جنسی.

ü      رشد طبیعی.                                  

ü       کاهش روابط نامشروع.

ü       احساس رضایت درونی                   

ü      کاهش آسیب های اجتماعی و روانی.

ü       تعادل در حالات و رفتار.

عواقب رفع نیازهای جنسی در قالبی غیر ازدواج:

-  لذت آنی برخواسته از گناه ، روح انسان را پژمرده می سازد.

-  این افراد برای فرار از این پژمردگی به افراط در گناه کشیده می شوند.

-  دائما بر تشنگی آنها در گناه افزوده می شود و بی قراری شدت می گیرد.

برخی از مشکلات سر راه ازدواج جوانان:

ü      نیاز به مسکن

ü      هزینه های ازدواج و تامین خانواده

ü      طولانی شدن زمان تحصیلات دانشگاهی

ü      توقعات غیرضروری و برخی آداب و رسوم غلط

ü      رقابت ها و چشم و هم چشمی ها و خانواده ها

ü      الگو قرار ندادن روش پیشوایان دین و بی توجهی به راهنمایی آنان.

برخی از این مشکلات توسط مسئولین جامعه و برخی دیگر بوسیله والدین حل و فصل می گردد اگر زوجین هم در مسیر فراهم نمودن زندگی سالم اندکی تلاش کنند انشاءالله زندگی خوب و سالمی را برای خود به ارمغان خواهند آورد.

درس شانزدهم - کانون مهر

شرایط عقد ازدواج

          1- اعلام رضایت دختر و پسر و اجباری نبودن ازدواج

          2- فریب کاری نکردن (خصوصا در عیب های که ازدواج را باطل می کند) (عیب ها در رساله های احکام مشخص شده اند)

          3- اذن پدر برای ازدواج دختر

1-      صداق با مهریه زن

نقش همسران در زندگی مشترک

-        زن و مردی که با هم ازدواج کرده اند و نسبت به مسئولیت جدید متعهد شده اند تمام مسئولیت های دیگر را با این نقشه می سنجند و تنظیم می کنند.

-        هر برنامه دیگری نباید نقش آن ها را در زندگی مشترک تحت الشعاع قرار دهد.

-        زن و شوهر مکمل یکدیگرند و هر یک نقش خود را انجام می دهد و بجز موارد ضروری باید از یکسان سازی نقش ها خود داری کنند.

-        خانواده جایگاه همدلی و همیاری است و زن و مرد یار مدد کار یکدیگرند با همدیگر مشورت می کنند و یا پشتیبانی یکدیگر کارها را پیش می برند

مهمترین وظیفه پدر ومادر  ، ایجاد زمینه مناسب برای رشد و تعالی خانواده است .

نقش مرد در زندگی مشترک

• تامین هزینه زندگی خانواده

الف) در نظام اقتصادی اسلام در زنان مانند مردان استقلال اقتصادی و مالی دارند.

ب) در زندگی زناشویی تامین هزینه های زندگی (خوراک- پوشاک-مسکن و...) برعهده شوهر است.

ج) هزینه های زندگی در اقتصادی اسلامی به نفقه تعبیر می شود

د) شرط پرداخت نفقه نیازمند بودن زن نیست بلکه انجام وظایف همسری است.

هـ) در صورتی که مرد هزینه زندگی ( نفقه ) را نپردازد و نیازهای همسرش را تامین نکند دادگاه وظیفه دارد حق او را گرفته و به او بدهد (حتی اگر زن ثروتمند باشد)

و) مرد وظیفه دارد از راه درآمد حلال هزینه های زندگی را تامین نماید و در هیچ یک از هزینه ها وظیفه و تکلیفی برعهده زن نیست

• مدیریت و نگهبانی از حریم خانواده

- حفظ خانواده از خطرات درون یا بیرون آن به عهده مرد است.

- هر گونه اهمال و سستی در مدیریت و نگهبانی خانواده و یا تصمیم گیری خارج از مصلحت خانواده جایگاه مرد را به عنوان مدیر خدشه دار می کند.

- تهیه مسکن ، امکانات آموزشی و مادی و زمینه رشد و فرزندان یکی دیگر از وظایف مرد است.

- ایجاد زمینه آرامش روحی و آسایش همسر برای ایفای نقش مادری هم برعهده مرد خانواده است.

• رابطه محبت آمیز با همسر

- مرد باید محبت درونی خود را به همسر ابراز کند و آن را مخفی نکند.

- همسر در برابر ابراز محبت مرد اعتماد به نفس پیدا می کند و توجه او به زندگی بیشتر می شود.

- رسول خدا می فرماید: این گفته مرد به زن که تو را دوست دارم هیچ گاه از ذهن او بیرون نمی رود.

- همچنین می فرماید: نشستن مرد کنار همسرش ، پیش خداوند دوست داشتنی تر از اعتکاف در مسجد خودم (در مدینه) است.

• محبت و نظارت پدری

الف) پدر با برقراری ارتباط درست با فرزندان، عواطف پدری را به آن ها منتقل می کند.

ب) وقتی فرزندان به سن نوجوانی رسیدند با آن ها مشورت نماید.

د) پدر برای زندگی فرزندان برنامه ریزی می کند.

ج) پدر باید درد دل های فرزندان را بشنود و از هر جهت مراقب سرنوشت و آینده آن ها باشد.

نقش زن در زندگی مشترک

• همسر داری

-   زن آرامش بخش زندگی مرد است.

-   در چهارچوب رابطه سرشار از محبت تمایلات جنسی زن و مرد ارضاء و نیازهای زندگی زناشویی برطرف می شود.

-  با ارضاء تمایلات ونیازهای زناشویی ، توجه به خارج از خانه از بین می رود و فساد اجتماعی کاهش می یابد.

-  امام باقر(ع) : هر زنی یک لیوان آب به شوهر بدهد از یک سال روزه داری و شب زنده داری برتر است.

 -  امیرمومنان (ع) می فرماید: جهاد زن آراستگی و زیبایی برای شوهرش است.

• تدبیر امور منزل

-  مدیریت داخلی خانه بر عهده زن و تامین هزینه های خانواده و حراست از آن به عهده مرد است.

- مرد مدیریت عمومی خانواده و زن مدیریت داخل خانه را برعهده دارد¬ امام علی (ع)

- منظور از مدیریت داخلی جمع کردن و پیوند دادن اعضاء خانواده و نگهداری آن ها زیر یک سقف است.

- سامان دادن امور خانه فراهم نمودن بستر لازم برای رشد و بالندگی فرزندان و آرامش و نشاط همسر از اهداف مهم خانواده است

• مادری

-  مادر زیباترین کلمه در تمام فرهنگ ها است.

-  مادر مظهر محبت ایثار شکیبایی عفاف پایداری آرامش قدردانی و احترام است.

-  هیچ کار دیگری مقدس تر از نقش مادری برای زن نیست.

-  رشد متعادل فرزندان بیش تر برعهده مادر است و با وقت گذاری او ممکن می شود.

-  فداکاری و محبت مادر به فرزند به خود او هم تعالی و نشاط می بخشد.

-  بوسیدن روی فرزند هم تزریق محبت به فرزند است و هم نوشیدن شربت گواری مادری برای مادر اوست.

-  اسلام وظیفه تامین معاش را از دوش مادران برداشته تا آنان بدون درگیری شغلی و مالی با خیال آسوده محبت خود را تقدیم فرزندانشان کنند

اهداف مشترک پدر و مادر

             1- بهداشت جسمی و روحی فرزندان

             2- امکان دانش اندوزی به خصوص برای فرزندان

             3- شکل گیری پایه های معنویت و اخلاق پسندیده و صفات شایسته در فرزندان

             4- تمرین آداب معاشرت و توانایی حضور شایسته و فعال در جامعه برای فرزندان

5-      ایجاد فرصت و فراغت برای رشد و تعالی زن و شوهر

تفسیرآیات دین وزندگی دهم براساس تفسیرنور حجت الاسلام والمسلمین قرائتی

تفسیرآیات دین وزندگی دهم براساس تفسیرنور حجت الاسلام والمسلمین قرائتی درس اول سوره 44. دخان آیه 39،38

آیه  وَمَا خَلَقْنَا السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَیْنَهُمَا لاَعِبِینَ‏  مَا خَلَقْنَاهُمَآ إِلَّا بِالْحَقِ‏ّ وَلَکِنَّ أَکْثَرَهُمْ لَا یَعْلَمُونَ‏

ترجمه و ما آسمان‏ها و زمین و آنچه را بین آنهاست به بازى نیافریدیم. ما جز بر اساس حقّ آسمان و زمین را نیافریدیم، ولى اکثر مشرکان نمى‏دانند.

نکته ها «لعب» به کار بى‏هدف، بى‏برنامه وبى‏نتیجه مى‏گویند، درست مثل بازى‏هاى کودکانه. این دو آیه به منزله‏ى مقدّمه‏اى براى آیات بعد در مورد قیامت است، گویا اشاره به این دارد که اگر قیامت نباشد، آفرینش بى هدف است، زیرا هستى براى بشر آفریده شد و اگر بشر با مرگ پوچ شود، هستى نیز پوچ و بیهوده، لذا مى‏فرماید: ما آسمان‏ها و زمین را بى هدف نیافریدیم، بلکه هدفى بر حقّ داشتیم.

پیام ها  1- هستى هدفدار است، پس ما نباید بى‏هدف باشیم. «و ما خلقنا... لاعبین»  2- هدف هستى جز حقّ نیست، اگر هدف از خلقتِ چیزى را درک نکردیم مشکل در فهم و محدودیّت ماست. «الا بالحقّ»  3- فرد حکیم در کار خود منتظر قضاوت و داورى مردم نیست. «الا بالحقّ ولکن اکثر هم لا یعلمون»  4- علم واقعى، پى بردن به حقانیّت و حکمت کارهاى الهى است. «الا بالحقّ... لا یعلمون»

سوره 51. ذاریات آیه 56-58

آیه وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ مَآ أُرِیدُ مِنْهُم مِّن رِّزْقٍ وَمَآ أُرِیدُ أَن یُطْعِمُونِ‏ إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتِینُ‏

ترجمه و جن و انس را نیافریدم مگر براى آنکه مرا عبادت کنند. و من از آنان هیچ رزقى نمى‏خواهم و نمى‏خواهم که به من طعام دهند. زیرا خداوند است آن روزى رسانِ نیرومندِ استوار.

نکته ها در حدیثى از امام حسین‏علیه السلام مى‏خوانیم: خداوند مردم را نیافرید مگر براى معرفت و شناختن و چون او را شناختند، او را عبادت مى‏کنند و هر که او را عبادت کند، از بندگى غیر او بى‏نیاز مى‏شود.(43) جنّ، قبل از انسان آفریده شده و داراى تکلیف است. در این آیه نیز نامش قبل از انسان آمده است. «و ما خلقت الجنّ و الانس» در قرآن، تمام آفرینش بر اساس حق است وهیچ آفریده‏اى باطل نیست، «و ما خلقنا السموات و الارض و ما بینهما الاّ بالحق»(44) وهمه‏ى آفریده‏ها در مسیر بهره‏مندى انسان است. «خلق لکم»(45)، «سخّر لکم»(46)، «متاعاً لکم»(47) و انسان نیز براى هدفى متعالى آفریده شده که راه رسیدن به آن، عبادت خدا است. «و ما خلقت الجن والانس الا لیعبدون» البتّه عبادت معناى عام دارد و به هر کار نیکى که با هدف الهى انجام شود، عبادت گفته مى‏شود. سؤال: در قرآن اهداف دیگرى، همچون آزمایش و امتحان، براى آفرینش انسان مطرح شده، آیا آن اهداف با هدفى که در این آیه (56) آمده، هماهنگ است؟ پاسخ: قرآن در آیه دوم سوره مُلک مى‏فرماید: «خلق الموت والحیاة لیبلوکم أیّکم أحسن عملا» مرگ و حیات را آفرید تا شما را بیازماید که کدام یک عمل بهترى دارید. و در آیه دوازدهم سوره طلاق مى‏فرماید: «لتعلموا انّ اللّه على کلّ شى‏ء قدیر» هدف از آفرینش، علم انسان به قدرت الهى است. در جمع‏بندى این آیات به نتیجه مى‏رسیم که هدف اصلى، بندگى خداوند است، لیکن عبادت نیازمند معرفت است که در جمله «لتعلموا» بیان شده است و در عبادت که همان پذیرفتن راه الهى و رها کردن راه‏هاى غیر الهى است، انسان آزمایش مى‏شود که در جمله «لیبکوکم» آمده است. سؤال: اگر هدف آفرینش بشر عبادت است، پس چرا این هدف بطور کامل تحقق نیافته است؟ پاسخ: بارها خداوند در قرآن فرموده که اگر مى‏خواستیم، همه را به اجبار هدایت کرده و به بندگى خود در مى‏آوردیم، امّا خداوند بشر را آزاد آفرید، تا آگاهانه و آزادانه، عبادت کند. سؤال: آیا خداوند به عبادت ما نیازمند است؟ پاسخ: قرآن بارها مى‏فرماید: خداوند از هر جهت غنى است، نه تنها از انسان، بلکه از همه هستى بى نیاز است. اگر به ما دستور دادند که منزل خود را رو به آفتاب بسازیم، نباید کسى گمان کند که خورشید به خانه ما نیاز دارد، این ما هستیم که به نور و انرژى آن محتاجیم. در این آیات نیز بى نیازى خداوند بیان شده است: «ما أرید منهم من رزق» سؤال: اگر خداوند رزّاق است، پس چرا به همه رزق یکسان نمى‏دهد؟ پاسخ: رزّاق بودن یکى از صفات خداوند است، یکى دیگر از صفات او حکیم بودن است. یکسان بودن رزق، امرى حکیمانه نیست، بلکه باید تابع تلاش و کوشش انسان‏ها باشد. قرآن مى‏فرماید: «فامشوا فى مناکبها»(48) از دامنه زمین بالا روید و رزق به دست آورید. «وابتغوا من فضل اللّه»(49) به سراغ کسب و کار و فضل الهى بروید و داد و ستد کنید. چنانکه نباید توقّع داشته باشیم معلّم به همه شاگردان نمره یکسان بدهد، زیرا علاوه بر معلّم بودن و اختیار نمره دادن، حکیم نیز هست و باید میان شاگردان کوشا و بازیگوش، فرق بگذارد. سؤال: اگر خداوند رزّاق است، قحطى‏ها براى چیست؟ پاسخ: گاهى کمبودها جنبه کیفرى دارد، چنانکه قرآن در مورد کیفر بنى‏اسرائیل مى‏فرماید: «فبظلم من الّذین هادوا حرّمنا»(50) به خاطر ظلمى که یهود کردند، بخشى از خوردنى‏ها را بر آنان حرام کردیم. گاهى جنبه آزمایشى دارد: «و لنبلونّکم بشى‏ء من الخوف و الجوع»(51) ما از طریق گرسنگى و ترس و... شما را آزمایش مى‏کنیم. گاهى جنبه تربیتى دارد: «فاخذناهم بالبأساء... لعلّهم یتضرّعون»(52) ما براى تضرّع و برگشت آنان به سوى خداوند، آنها را از طریق ناگوارى‏ها گوشمالى مى‏دهیم. و گاهى نتیجه قهرى برخورد نادرست انسان با طبیعت است، همچون تخریب جنگل‏ها، آلوده ساختن آب رودخانه‏ها و به هم زدن تعادل محیط زیست که در طول زمان، مشکلات بسیارى از جمله قحطى را بدنبال مى‏آورد. اگر ایمان داشته باشیم که رزق از خداست، ریشه‏ى بسیارى از حرص‏ها، بخل‏ها، حیله‏ها، حسدها، کلاهبردارى‏ها و کم فروشى‏ها، در انسان مى‏خشکد. «انّ اللّه هو الرّزاق...» 43) تفسیر نمونه. 44) حجر، 85 . 45) بقره، 29. 46) جاثیه، 13. 47) نازعات، 33. 48) ملک، 15. 49) جمعه، 10. 50) نساء، 160. 51) بقره، 155. 52) انعام، 42.

پیام ها  1- جنّ و انس در تکلیف مشترکند. «الجنّ و الانس... لیعبدون»  2- عبادت کردن بشر و الهى شدن مردم مهم است، نه عبادت شدن خداوند. «لیعبدون» (نفرمود: «لأعبد» تا من عبادت شوم.)  3- لازمه‏ى عبادت، معرفت معبود است، پس آفرینش جن و انس براى شناخت حقّ و حرکت در راه خداوند است. «لیعبدون»  4- انسان در معرض غفلت و نسیان است و باید پیوسته هدفش را به او تذکّر داد. «و ذکّر... ما خلقت الجنّ و الانس...»  5 - خداوند بى نیاز است و عبادتى که از جن و انس مى‏خواهد، به خاطر احتیاج او نیست بلکه به خاطر رشد آنهاست. «و ما أرید منهم من رزق...»  6- کسى که خودش رزّاق است، چه نیازى به رزق بندگان دارد. «ما أرید منهم من رزق... ان اللّه هو الرّزاق»  7- تمام امکانات و تخصّص‏ها و ابزارها، وسیله و بستر رسیدن به رزق است ولى روزى رسان تنها خداست. «انّ اللّه هو الرّزاق»  8 - خداوند در توان روزى‏رسانى کمبودى ندارد. «هو الرّزاق ذوالقوّة»  9- با گذشت زمان، قدرت روزى رسانى خداوند کمرنگ نمى‏شود. «المتین» («متین» به معناى ثابت و استوار است)

سوره 6. انعام آیه 162, 163

آیه قُلْ إِنَّ صَلَاتِى وَنُسُکِى وَمَحْیَاىَ وَمَمَاتِى لِلَّهِ رَبِّ الْعَلَمِینَ لَا شَرِیکَ لَهُ وَبِذَلِکَ أُمِرْتُ وَأَنَاْ أَوَّلُ الْمُسْلِمِینَ

ترجمه بگو: همانا نماز من و عبادات من و زندگى من و مرگ من براى خداوند، پروردگار جهانیان است. شریکى براى او نیست و به آن (روح تسلیم و خلوص و عبودیّت) مأمور شده‏ام و من نخستین مسلمان و تسلیم پرودرگارم.

نکته ها روایت شده که رسول اکرم صلى الله علیه وآله در آستانه‏ى نماز این آیات را مى‏خواند. [529] مرگ، بر حیات احاطه دارد و حیات بر نُسُک، و نُسُک بر نماز. بنابراین، نماز، هسته‏ى مرکزى در درون عبادات است. اسلام، به معناى تسلیم بودن در برابر امر خداوند است و به همه‏ى انبیا نسبت داده شده است. حضرت نوح‏علیه السلام خود را مسلمان دانسته است، «اُمرت اَن اکون من المسلمین» [530] حضرت ابراهیم‏علیه السلام از خداوند مى‏خواهد که او و ذریّه‏اش را تسلیم او قرار دهد. «و اجعلنا مسلمین لک و من ذریّتنا اُمّة مسلمة لک» [531] ، حضرت یوسف‏علیه السلام نیز از خداوند مسلمان مردن را درخواست مى‏کند: «توفّنى مسلماً» [532] و پیامبر اسلام‏صلى الله علیه وآله نیز اوّلین مسلمان است، «و انا اوّل المسلمین» به این معنا که یا در زمان خودش، یا در رتبه و مقام تسلیم، مقدّم بر همه است. 529) تفسیر قرطبى. 530) یونس، 72. 531) بقره، 128. 532) یوف، 101.

پیام ها 1- راه و روش و هدف خود را در برابر راههاى انحرافى، با صراحت و افتخار اعلام کنیم. «قل» 2- با آنکه نماز، جزو عبادات است، ولى، جدا ذکر شده تا اهمیّت آن را نشان دهد. «صلاتى و نُسُکى» 3- انسان‏هاى مخلص، مسیر تکوینى (مرگ و حیات) و مسیر تشریعى خود (نماز و نُسُک) را فقط براى خداوند عالمیان مى‏دانند. «انّ صلاتى و نُسُکى و محیاى و مماتى للّه» 4- آنگونه که در نماز قصد قربت مى‏کنیم، در هر نفس کشیدن و زنده بودن و مردن هم مى‏توان قصد قربت کرد. «محیاى و مماتى للّه...» 5 - مرگ و حیات مهم نیست، مهم آن است که آنها براى خدا و در راه خدا باشد. «محیاى و مماتى للّه» 6- آنچه براى خدا باشد، رشد مى‏کند. «للّه ربّ العالمین» 7- مرگ و زندگى دست ما نیست، ولى جهت دادن به آن دست ماست. «للّه» 8 - اخلاص در کارها، فرمان الهى است. «بذلک امرت» 9- پیشواى جامعه، باید در پیمودن راه و پیاده کردن فرمان الهى، پیشگام باشد. «اوّل المسلین»

سوره 4. نساء آیه 134

آیه مَنْ کَانَ یُرِیدُ ثَوَابَ الدُّنْیَا فَعِنْدَ اللَّهِ ثَوَابُ الدُّنْیَا وَالْأَخِرَةِ وَ کَانَ اللَّهُ سَمِیعاً بَصِیراً

ترجمه هر کس پاداش دنیا را بخواهد، پس (بداند که) پاداش دنیا و آخرت نزد خداست و خداوند همواره شنواى بیناست.

نکته ها انسان که مى‏تواند از خداوند، دنیا و آخرت را بخواهد و از نعمت‏هاى هر دو سرا بهره‏مند شود، اگر تنها به دنیا اکتفا کند و در کارهاى نیک، در پى‏اهداف مادّى باشد، به شدّت در اشتباه است. یکى از علل گرایش به کفر و بى‏تقوایى، گمان رسیدن به دنیاست که این آیه آن را ردّ مى‏کند.

پیام ها 1- در انسان غریزه سودجویى است. قرآن از این غریزه در تربیت انسان‏ها استفاده مى‏کند. «من کان یرید ثواب الدنیا» 2- اسلام دین جامع و خواهان سعادت مردم در دنیا و آخرت و دستیابى به هر دو است. «فعنداللّه ثواب الدنیا و الاخرة» 3- دنیا و آخرت، همه به دست اوست، پس دید خود را گسترش دهیم و از مادّیات وتنگ نظرى برهیم. «فعنداللَّه ثواب الدنیا و الاخرة» 4- اگر دنیا هم مى‏خواهیم، از خدا بخواهیم، که همه چیز به دست اوست. «فعنداللَّه ثواب الدنیا و الاخرة» 5 - مؤمنانى که از خداوند، هم دنیا و هم آخرت را طلب کنند برنده‏اند.[395] «فعنداللَّه ثواب الدنیا و الاخرة» 6- پاداش الهى بر اساس علم و آگاهى او به اعمال ما است. «فعنداللَّه ثواب الدنیا و الاخرة و کان اللَّه سمیعاً بصیرا» 7- باید به حقیقت، مؤمن و مخلص بود نه به ظاهر، چرا که خداوند، شنوا و بیناست. «کان اللَّه سمیعاً بصیرا» 395) با توجّه به آیه «ربّنا آتنا فى الدنیا حسنة و فى الاخرة حسنة0 بقره، 205.

درس دوم سوره 76. انسان آیه 4،3 آیه إِنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبِیلَ إِمَّا شَاکِراً وَإِمَّا کَفُوراً إِنَّآ أَعْتَدْنَا  لِلْکَافِرِینَ سَلاَسِلَاْ وَأَغْلاَلًا وَسَعِیراً ترجمه به راستى ما راه (حق) را به او نمایاندیم، خواه شاکر (و پذیرا) باشد یا ناسپاس. همانا ما براى کفر پیشه‏گان زنجیرها و غل‏ها و آتشى برافروخته آماده ساخته‏ایم. نکته ها هدایت، چند گونه است: گاهى هدایت فطرى است. چنانچه قرآن مى‏فرماید: «فالهمها فجورها و تقواها»(196) خداوند به نفس بشر، خیر و شرّ را الهام کرد. نوع دیگر، هدایتى است که از طریق تحصیل، تعقّل، مشورت، تجربه ومطالعه به دست مى‏آید. و نوع سوم هدایتى است که از راه تبلیغ و ارشاد انبیا و اولیا صورت مى‏گیرد. تشکّر گاهى قلبى است، یعنى همه نعمت‏ها را از خدا بدانیم؛ گاهى عملى است، بدین معنا که انسان نعمت‏هاى خداوند را فقط در راه حق مصرف کند و گاهى زبانى است، یعنى انسان «الحمد للّه ربّ العالمین» را بر زبان جارى کند. «سَلاسل» جمع «سِلسلة» به معناى زنجیر و «اَغلال» جمع «غُلّ» به معناى طوقى است که به گردن مى‏نهند و «سَعیر» به معناى آتش افروخته است. امام صادق‏علیه السلام ذیل آیه «امّا شاکراً و امّا کفوراً» فرمودند: «عرفناه اِمّا آخذ و اِمّا تارک»(197) ما راه را به او معرفى کردیم، یا آن را مى‏گیرد و یا رها مى‏کند. «سلاسلا و اغلالاً» یعنى زنجیر در پا و غل بر گردن. انسان در مسیر بندگى و تشکّر از خداوند، مرحله ضعیف یا متوسّطى را طى مى‏کند ولى در طریق سرکشى و تمرّد، مرحله بالایى را مى‏پیماید. در شکر، شاکر است (نه شکور)، ولى در کفر، کفور است. «امّا شاکراً و امّا کفوراً» یعنى شکر او معمولى ولى کفر او قوى است. به چند نمونه دیگر توجه کنید. قرآن مى‏فرماید: «انّه لیؤوس»(198) انسان بسیار مأیوس است. «انّ الانسان لظلوم»(199) به راستى که انسان بسیار ظالم است. «کان الانسان عجولاً»(200) انسان موجودى عجول است. «کان الانسان قتوراً»(201) انسان، تنگ نظر است. «انّ الانسان خلق هلوعاً»(202) انسان بسیار حریص و کم طاقت است. «اذا مسّه الشر جزوعاً»(203) هنگامى که شرّى به او رسد، بسیار جزع و فزع مى‏کند. «انّ الانسان لربّه لکنود»(204) انسان نسبت به پروردگارش بسیار ناسپاس و بخیل است. 195) مریم، 67. 196) شمس، 8. 197) تفسیر کنزالدقائق. 198) هود، 9. 199) ابراهیم، 34. 200) اسراء، 11. 201) اسراء، 100. 202) معارج، 19. 203) معارج، 20. 204) عادیات، 6. پیام ها 1- آزمایش انسان، براساس آگاهى و آزادى است: آگاهى به واسطه چشم و گوش و عقل و فطرت درونى و هدایت بیرونى؛ و آزادى برمبناى اختیار که به تمام انسان‏ها داده شده است: «نبتلیه... سمیعاً بصیراً هدیناه... امّا شاکراً و امّا کفوراً» 2- خداوند، حجت را بر انسان تمام کرده است. «انّا هدیناه السبیل»  3- راه درست، یکى بیش نیست. «انّا هدیناه السبیل» (کلمه «سَبیل» مفرد است.)  4- هدایت، نعمتى در خور سپاس است. «انّا هدیناه السبیل امّا شاکراً» (پیمودن راه دین، شکر الهى و انحراف از آن، کفران و ناسپاسى است.)  5 - کسانى که هدایت انبیا را نپذیرند، بالاترین مرحله از کفر را مرتکب شده‏اند. (به جاى آنکه بگوید «امّا کافراً»، فرمود: «امّا شاکراً و امّا کفوراً». زیرا «کفور»، اوج کفر است.)  6- هرکس شاکر نباشد، کفور است، راه سوّمى وجود ندارد. «امّا شاکراً و امّا کفوراً»  7- در تربیت انسان، نقش هشدار، بیش از بشارت است. (لذا قرآن ابتدا هشدار مى‏دهد و سپس بشارت.) «انّا اعتدنا للکافرین...»  8 - کیفرهاى الهى داراى ملاک و معیارند. «اعتدنا للکافرین سلاسل و اغلالاً و سعیراً»  9- هر انتخابى، سرانجام خود را به دنبال دارد. کفر، دوزخ را و شکر، بهشت را. «اِمّا شاکراً و اِمّا کفوراً... انّا اعتدنا للکافرین... انّ الأبرار...» سوره 91. شمس آیه 1-8 آیه وَالشَّمْسِ وَضُحَاهَا وَالْقَمَرِ إِذَا تَلاَهَا وَالنَّهَارِ إِذَا جَلاَّهَا وَالَّیْلِ إِذَا یَغْشَاهَا وَالسَّمَآءِ وَمَا بَنَاهَا وَ الْأَرْضِ وَمَا طَحَاهَا وَنَفْسٍ وَمَا سَوَّاهَا فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا ترجمه به خورشید سوگند و گسترش نور آن. به ماه سوگند، آنگاه که از پى خورشید در آید. به روز سوگند آنگاه که زمین را روشن سازد. به شب سوگند، آنگاه که زمین را بپوشاند. به آسمان سوگند و آنکه آن را بنا کرد. به زمین سوگند و آنکه آن را گسترانید. به نفس سوگند و آنکه آن را سامان داد. پس پلیدى‏ها و پاکى‏هایش را به او الهام کرد. نکته ها شاید رمز سوگند به خورشید و ماه و شب و روز و... آن است که آنچه را که براى آن سوگند یاد شده (تزکیه نفس) به مقدار عظمت خورشید و ماه ارزش دارد. ارزش خورشید و ماه و شب و روز، بر کسى پوشیده نیست. حیات جانداران و پیدایش ابر و بارش باران و رویش گیاهان و درختان و تغذیه حیوانات و انسان، همه مرهون تابش خورشید است. در قرآن، گاهى به خورشید بزرگ سوگند یاد شده و گاهى به انجیر و زیتون کوچک و این شاید به خاطر آن باشد که براى قدرت خداوند فرقى میان خورشید و انجیر نیست. همانگونه که دیدن کاه و کوه براى چشم انسان یکسان است و دیدن کوه براى چشم، زحمتى اضافه بر دیدن کاه ندارد. البتّه بالاترین سوگندها، سوگند به ذات خداوند است، آنهم درباره تسلیم بودن مردم در برابر رهبرى آسمانى. «فلا و ربّک لا یؤمنون حتّى یحکموک»(66) پرسوگندترین سوره‏ها، همین سوره شمس است که طبیعتاً باید در مورد مهمترین مسائل باشد و آن تزکیه روح از هرگونه پلیدى و آلودگى است. شاید این همه سوگند براى بیان اینکه رستگارى در سایه تهذیب است، به خاطر آن باشد که خداوند به انسان بفهماند که من تمام مقدّمات را براى تو آماده کردم، با نور آفتاب و ماه صحنه زندگى را روشن و با گردش شب و روز، زمینه تلاش و استراحت شما را فراهم کردم. زمین را براى شما گستردم و آسمان را برافراشتم و درک خوبى‏ها و بدى‏ها را به روح شما الهام کردم تا به اختیار خود، راه تزکیه نفس را بپیمایید. ابر و باد و مه و خرشید و فلک در کارند تا تو نانى به کف آرى و به غفلت نخورى‏ همه از بهر تو سرگشته و فرمانبردار شرط انصاف نباشد که تو فرمان نبرى  «فجورها» از فجر به معناى شکافتن است. برافراشتگى آسمانها و گستردگى زمین، با اراده مستقیم الهى یا از طریق نیروها و عوامل طبیعى است و لذا قرآن مى‏فرماید: «والسماء و ما بناها» و نفرمود: «من بناها» زیرا کلمه «ما» شامل غیر خداوند نیز مى‏شود. یعنى آنچه آسمان را بنا کرد از نیروها و جاذبه‏ها و دافعه‏هاى طبیعى است که خداوند حاکم کرده و اگر مراد از کلمه «ما» در «و ما بناها» خداوند باشد، به خاطر آن است که در لفظ «ما» نوعى ابهام برخاسته از عظمت نهفته و به همین دلیل به جاى کلمه «من» کلمه «ما» گفته شده است. (واللّه العالم) جهان هستى، گویا در ابتدا یک مجموعه متراکم بوده، سپس بخشى برافراشته و آسمان شده و بخشى گسترده و زمین شده است. «بناها - طحاها» مؤید این سخن آیه‏اى است که مى‏فرماید: آسمان و زمین رتق بود و فتق کردیم، یعنى بسته بود و بازش کردیم. «رتقاً ففتقناهما»(67) بعضى کلمه «طحاها» را اشاره به حرکت زمین دانسته‏اند، چون یکى از معانى «طحو» راندن و حرکت دادن است. اسلام، فکر انسان مادى را از شکم و شهوت و شمشیر و شراب، به تأمّل در عمق آسمان‏ها و زمین و گردش کرات و پیدایش ایام وا داشته است. در تفاوت میان وحى و الهام، گفته‏اند که الهام، درکى است که انسان سرچشمه آن را نمى‏شناسد، در حالى که گیرنده وحى، سرچشمه وحى را مى‏شناسد.(68) 66) نساء، 65. 67) انبیاء، 30. 68) تفسیر نمونه. پیام ها 1- بسیارى از موجودات هستى، پدیده‏هایى شگفت‏انگیز، روشنگر، مقدّس و ارزشمند هستند و مى‏توان به آنها سوگند یاد کرد.«والشمس - والقمر - والنهار» 2- ماه به دنبال خورشید و تابع آن است. «اذا تلاها»  3- اجرام آسمانى با یکدیگر پیوند دارند «و الشمس - والقمر - و السماء - و الارض»  4- خورشید و ماه و ستاره را خدا نپندارید، همه آنها آثار قدرت و تدبیر موجود دیگرى هستند. «تلاها - بناها - طحاها»  5 - خواسته‏ها و تمایلات و غرایز انسان به طور حکیمانه تعدیل شده است. «و نفس و ما سوّاها»  6- گناه، نوعى شکافتن پرده عفّت و دیانت است. «فجورها»  7- فهم و درک خوبیها و بدیها به صورت فطرى، در عمق روح انسانها نهاده شده است. «فالهمها فجورها وتقواها»  8 - ابتدا باید پلیدى‏ها را بشناسیم، سپس راه گریز و پرهیز از آنها را. (کلمه «فجور» قبل از «تقوا» آمده است.) «فجورها وتقواها» توضیحات سیماى سوره شمس‏  سوره شمس، پانزده آیه دارد و در مکّه نازل شده است.  نام آن برگرفته از آیه اول است که با سوگند به خورشید آغاز مى‏شود.  بیشترین سوگندهاى قرآن، به صورت پشت سر هم در این سوره آمده است که با یازده سوگند پیاپى بر خورشید وماه، روز و شب و آسمان زمین، بر ارزش و اهمیّت تزکیه نفس، تأکید مى‏ورزد.  مضمون این سوره آن است که انسان با الهام خدایى، کار نیک را از کار زشت تشخیص مى‏دهد و اگر بخواهد رستگار شود، باید باطن خود را تزکیه کند و با انجام کارهاى نیک، آن را رشد و پرورش دهد و گرنه از سعادت محروم مى‏ماند.(65)  آنگاه به عنوان شاهد، داستان قوم ثمود را ذکر مى‏کند که به خاطر تکذیب پیامبرشان حضرت صالح و کشتن شترى که معجزه الهى بود، به عذابى سخت گرفتار شدند. 65) تفسیر المیزان. سوره 75. قیامة آیه 1-6 آیه لَا أُقْسِمُ بِیَوْمِ الْقِیَامَةِ وَلَا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ أَیَحْسَبُ الْإِنسَانُ أَلَّن نَّجْمَعَ عِظَامَهُ بَلَى‏ قَادِرِینَ عَلَى‏ أَن نُّسَوِّىَ بَنَانَهُ بَلْ یُرِیدُ الْإِنسَانُ لِیَفْجُرَ أَمَامَهُ یَسْئَلُ أَیَّانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ ترجمه به روز قیامت قسم مى‏خورم. و به نفس ملامت‏گر قسم مى‏خورم (که شما پس از مرگ زنده خواهید شد.) آیا انسان مى‏پندارد که استخوان‏هاى او را (بعد از مرگ) جمع نمى‏کنیم؟ بلکه ما قادریم (خطوط سر) انگشتان او را (بار دیگر) درست کنیم، ولى انسان مى‏خواهد راه فسق و فجور را پیش روى خود باز کند. (لذا از روى تردید) مى‏پرسد: روز قیامت چه وقت است؟ نکته ها این سوره و سوره بلد با جمله «لا اُقسم» آغاز شده است. به گفته بسیارى از مفسّران، حرف «لا» براى تأکید است ولى بعضى آن را براى نفى مى‏دانند، یعنى مطلب به قدرى روشن است که سوگند نمى‏خورم. شاید شباهت قیامت با نفس لوّامه که هر دو مورد قسم واقع شده‏اند، در این باشد که در دنیاى کوچک وجود انسان دادگاهى به نام نفس لوّامه وجود دارد، در عالم هستى نیز دادگاهى به نام قیامت قرار دارد.(156) پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله به ابن مسعود فرمود: اعمال خوب را زیاد انجام بده که نیکوکار و بدکار، هر دو در قیامت پشیمان خواهند بود. نیکوکاران از این که چرا کارهاى نیک بیشترى انجام نداده‏اند و بدکاران از کوتاهى‏ها و تقصیر خود. سپس فرمود: آیه «و لا اقسم بالنفس اللوّامة» شاهد و گواه این مطلب است.(157) نفس در قرآن‏ در قرآن و روایات و دعاها، چند گونه نفس براى انسان تصویر شده است: الف) نفس امارّة: که همواره انسان را به بدى‏ها فرمان مى‏دهد و اگر با عقل و ایمان مهار نشود، انسان را به سقوط و تباهى مى‏کشاند. در قرآن مى‏خوانیم: «انّ النّفس لامّارة بالسوء الاّ ما رحم ربّى»(158) به درستى که نفس (انسان را) به کارهاى زشت و ناروا فرمان مى‏دهد مگر آن که پروردگارم رحم کند. این نفس، آنقدر خواهش و خواسته خود را تکرار مى‏کند تا انسان را گرفتار سازد. حضرت على‏علیه السلام مى‏فرماید: نفس امّارة همچون فرد منافق تملّق انسان را مى‏گوید و در قالب دوست جلوه مى‏کند تا بر انسان مسلّط شود و او را به مراحل بعد وارد کند.(159) قرآن کریم در سوره یوسف مى‏فرماید: پس از آن که برادران یوسف، بنیامین را در سرزمین مصر به جاى گذاشته و به نزد پدر برگشتند و ماجراى دستگیر شدن او به اتهام سرقت بیان کردند، حضرت یعقوب به آنان فرمود:«بل سوّلت لکم انفسکم»(160) بلکه نفس، این کار زشت را براى شما زینت داد و شما را به سوى آن کشاند. در حدیث دیگرى مى‏خوانیم: بعد از نماز، از خداوند چنین بخواهید: «الهى لا تکلنى الى نفسى طرفة عین ابداً» حتّى به اندازه چشم بر هم زدنى مرا به نفس خودم وامگذار.(161) امام زین العابدین علیه السلام در مناجات شاکّین به خداوند متعال عرض مى‏کند: من از نفسى به تو شکایت مى‏کنم که به بدى‏ها فرمان مى‏دهد، به سوى خطاها مى‏رود، نسبت به انجام گناه شتابان است، هنگامى که شرّى به او مى‏رسد فریاد مى‏زند و هنگامى که قرار است خیرى از ناحیه او به کسى برسد بخل مى‏ورزد، به لهو و لعب تمایل شدید دارد، از غفلت و سهو و اشتباه پر شده است، به سوى گناه سرعتم مى‏بخشد و براى توبه، مرا به طفره وا مى‏دارد. ب) نفس لوّامة: که در این سوره (قیامت) آمده است و شاید مراد از آن، همان وجدان اخلاقى باشد. آرى، انسان داراى حالتى است که در برابر انجام بدى‏ها یا کم شدن خوبى‏ها، هم در دنیا خود را ملامت مى‏کند و هم در آخرت. این ملامت‏ها، همان ندامت و پشیمانى است که مى‏تواند مقدّمه توبه باشد و یا بسترى براى یأس و خودباختگى فراهم آورد. ج) نفس مطمئنّة: که در اثر نماز و یاد خدا حاصل مى‏شود و انسان به آرامش و اطمینان دست پیدا مى‏کند. قرآن کریم در یک مى‏فرماید: «اقم الصّلاة لذکرى»(162) نماز را به پادار تا به یاد من برسى و در جاى دیگر مى‏فرماید: «الا بذکر اللّه تطمئنّ القلوب»(163) آگاه باشید که با یاد خداوند دلها اطمینان و آرامش پیدا مى‏کنند. انسان مطمئن، از مرگ نمى‏هراسد، مشتاق شهادت است، به زرق و برق‏ها و جلوه‏هاى دنیا بى‏اعتنا است و به مقدّرات الهى همواره راضى است. منکران معاد گاهى سؤالاتى را براى انکار قیامت مطرح مى‏کردند. از جمله این که مى‏گفتند: «من یحیى العظام و هى رمیم»(164) چه کسى این استخوان‏ها را زنده مى‏کند در حالى که پوسیده و پراکنده شده‏اند؟ و گاهى به طور علنى قیامت را انکار مى‏کردند و مى‏گفتند: «ان هى الاّ حیاتنا الدنیا نموت و نحیى و ما نحن بمبعوثین»(165) جز این زندگانى دنیا، زندگانى دیگرى نیست که ما در آن به دنیا مى‏آییم و مى‏میریم و ما مبعوث نمى‏شویم. در مقابل تردید و تشکیک مخالفان در معاد که بازگشت آن به قدرت خداوند است، قرآن بر قدرت الهى در باز آفریدن انسان‏ها تأکید مى‏کند که به نمونه‏هایى از آن اشاره مى‏کنیم: «قادر على ان یخلق مثلهم»(166) او قادر است که همانند آنها را دوباره خلق کند. «بقادر على ان یحیى الموتى»(167) خداوند بر اینکه مردگان را زنده کند توانا است. «على رجعه لقادر» خداوند بر بازگرداندن او توانا است. و در این آیه مى‏فرماید: نه تنها بازگرداندن اصل انسان، بلکه آفرینش خطوط نوک انگشتان او در نزد خداوند کار مهمّى نیست. «بلى قادرین على ان نسوّى بنانه» در انگشتان هر انسانى خطوط خاصّى است که مخصوص به اوست و هیچ دو نفرى پیدا نمى‏شوند که خطوط انگشتان آنها یکسان باشد و به همین جهت براى شناسایى مجرمان، از انگشت نگارى استفاده مى‏کنند. آرى علم خداوند و قدرت او بر ظریف‏ترین ذرّات وجود هر فردى جارى است. «نسوّى بنانه» 156) تفسیرنمونه. 157) بحار، ج 74، ص‏104. 158) یوسف، 53. 159) غررالحکم. 160) یوسف، 83 . 161) کافى، ج 3. ص‏346. 162) طه، 14. 163) رعد، 28. 164) یس، 78. 165) مؤمنون، 37. 166) اسراء، 99. 167) احقاف، 33. پیام ها  1- در نزد خداوند، وقوع قیامت قطعى است و لذا به آن سوگند مى‏خورد. «لا اقسم بیوم القیامة»  2- یکى از ویژگى‏هاى انسان، داشتن وجدان اخلاقى و شناخت فطرى خوبى‏ها و بدى‏ها و سرزنش و ملامت خود یا دیگران به هنگام انجام بدى‏ها است. «النفس اللوّامة»  3- در میان سه نفس امّاره، مطمئنّة و لوّامة، آن که به سرزنش‏ها و حسرت‏هاى روز قیامت شباهت دارد، نفس لوّامة است. «لااقسم بیوم القیامة... بالنفس اللوّامة»  4- ایمان به معاد مانع از انجام فسق و فجور است. لذا آنان که بناى بر انجام گناه و فجور دارند، معاد را زیر سؤال مى‏برند. «بل یرید الانسان لیفجر امامه یسئل ایّان یوم القیامة»  5 - منکران معاد، بر اساس پندار و خیال به انکار قیامت مى‏پردازند نه استدلال و دلیل و برهان. «أ یحسب الانسان ان لن نجمع عظامه»  6- اعضا و جوارح و استخوان‏هاى پوسیده و پراکنده، در قیامت قابل جمع‏آورى است. «نجمع عظامه»  7- معاد جسمانى است و در قیامت وجود انسان از استخوانهاى خودش است. «نجمع عظامه»  8 - نقل پندارهاى باطل و ردّ آنها جایز است. «أیحسب... بلى قادرین»  9- آفریده خداوند، داراى نظم و نظام است، چه در دنیا: «الّذى خلق فسوّى»(168) و چه در آخرت: «نسوّى بنانه»  10- انسان قیامت، همان انسان دنیایى است. «بلى قادرین على ان نسوّى بنانه»  11- خداوند به انسان قدرت انتخاب و اختیار و اراده عطا کرده است و او مى‏تواند بر خلاف عقل و فطرت و آگاهى خود تصمیم بگیرد. «بل یرید الانسان لیفجر امامه»  12- بسیارى از کسانى که قیامت را انکار مى‏کنند مشکل علمى ندارند، بلکه از نظر روانى انکار آنان براى آن است که به خیال خود راه را براى خواسته‏هاى خود باز کنند. «یرید الانسان لیفجر امامه» 168) اعلى، 2. توضیحات سیماى سوره قیامت‏  این سوره چهل آیه دارد و در مکّه نازل شده است.  نام آن برگرفته از آیه اول است و به معناى رستاخیز مى‏باشد.  محور مطالب این سوره چنانکه از نامش پیداست، موضوع معاد و روز قیامت مى‏باشد. ابتدا حوادث سخت و سهمگین پایان این جهان مطرح شده و سپس چهره‏هاى شادمان و غمگین نیکوکاران و بدکاران آمده است.  ادامه سوره، حالات انسان در هنگام جان دادن و مرگ را بیان کرده و با اشاره‏اى به آفرینش انسان از قطره‏اى آب پست، که نشانه قدرت خداوند بر آفرینش دوباره انسان است، پایان مى‏یابد.  البتّه چهار آیه میانى سوره، در مورد قرآن و نحوه نزول و قرائت آن است.  در روایات براى کسى که به قرائت این سوره مداومت داشته و نسبت به آن عامل باشد، عبور بر صراط و حضور در قیامت با چهره‏اى بشّاش و خندان تضمین شده است. درس چهارم سوره 29.‏ عنکبوت آیه 64 آیه وَمَا هَذِهِ الْحَیَاةُ الدُّنْیَآ إِلَّا لَهْوٌ وَلَعِبٌ وَإِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِىَ الْحَیَوَانُ لَوْ کَانُواْ یَعْلَمُونَ ترجمه این زندگى دنیا چیزى جز سرگرمى و بازیچه نیست و اگر بدانند، زندگى حقیقى، همان سراى آخرت است. نکته ها «لهو» به سرگرمى‏هایى گفته مى‏شود که انسان را از هدف اصلى و مسائل اساسى باز مى‏دارد؛ «لعب» انجام کارى مثل بازى است که قصدى در آن نیست.(158) «هذه الحیاة الدنیا» رمز تحقیر دنیاست، همان‏گونه که «لهى الحیوان» رمز عظمت آخرت. سؤال: با این که قرآن، خود به کار و تلاش براى آباد کردن زمین و سیر و سفر و بهره‏مند شدن از طبیعت، همسر، زیبایى‏ها، خوراکى‏ها و کسب درآمد، سفارش نموده است، پس چگونه در این آیه مى‏فرماید: دنیا جز لهو و لعب نیست؟ پاسخ: کامیابى‏هایى که براى رسیدن به اهداف مقدّس و با روش و ابزار مقدّس و در محدوده‏ى قانون و با رعایت سایر شرایط باشد، همه‏ى آنها مزرعه‏ى آخرت است و آنچه در این آیه تحقیر و مذمّت شده و لهو و لعب معرّفى شده، مواردى است که هدف مقدّسى در کنار آن نباشد و با موازین دینى و قانونى مخالف باشد. 158) مفردات راغب. پیام ها  1- آفرینش دنیا، هدفدار و حکیمانه است، لیکن غفلت از آخرت، دنیا پرستى و غرق شدن در آن، سفیهانه است. «لهو و لعب»  2- همه جا سکوت در برابر دلخوشى‏هاى مردم جایز نیست، گاهى باید با نهیب و فریاد، به غافلان هشدار داد. «لهو و لعب»  3- در شیوه‏ى تبلیغ، هرگاه امر زشتى را نفى مى‏کنید، جایگزین خوبى به او ارائه دهید. «انّ الدّار الآخرة»  4- حیاتِ واقعى، حیات آخرت است. «الدّار الآخرة لهى الحیوان»  5 - مردم، حقیقت آخرت را نمى‏دانند وگرنه به دنیا دل نمى‏بستند. «لو کانوا یعلمون» سوره 5. مائده آیه 69 آیه إِنَّ الَّذِینَ ءَامَنُواْ وَالَّذِینَ هَادُواْ وَالْصَّبِئُونَ وَالنَّصَرَى‏ مَنْ ءَامَنَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْأَخِرِ وَعَمِلَ صَلِحاً فَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ‏ ترجمه همانا کسانى که ایمان آوردند ومؤمنان و یهودیان و صابئان و مسیحیان، هر کدام به خدا و روز قیامت‏ایمان آورده و کار شایسته انجام دهند، بیم و اندوهى بر آنان نیست. نکته ها کلمه‏ى «صابئین» که سه بار در قرآن و در کنار یهود و نصارى آمده است، به کسانى گفته مى‏شود که پیرو یکى از ادیان آسمانى بوده، ولى به مرور زمان انحرافاتى در آنان پیدا شده است، از جمله اعتقاد به تأثیر ستارگان و کناره‏گیرى از معاشرت با مردم و داشتن آداب مخصوصى در زندگى. پیروان ادیان مختلف، پس از آمدن دین جدید، باید به آن ایمان آورند، وگرنه بعثت انبیاى بعدى بیهوده خواهد بود. یهود و نصارى و صابئان، هر کدام مثل مسلمانان به پیامبر اسلام ایمان آورند و عمل صالح انجام دهند، بیم و اندوهى نخواهند داشت. از میان همه‏ى ادیان گذشته، نام یهود و نصارى و صابئین برده شده، چون از ادیان الهى هستند که از سایرین براى قبول دعوت حقّ سزاوارترند. پیام ها 1- از اصول مشترک همه ادیان آسمانى، ایمان به خدا و قیامت و رسالت انبیا است. «مَن آمن باللّه ...» 2- ملاک سعادت در همه ادیان آسمانى، ایمان و عمل صالح است، نه ادّعا و نام. «مَن آمن باللّه و الیوم الاخر...» 3- ایمان از عمل جدا نیست. «آمن ... وعمل» 4- آرامش واقعى، در سایه‏ى ایمان و عمل صالح است. «مَن آمن... و عمل صالحا فلاخوف علیهم و لا هم یحزنون» سوره 45. جاثیه آیه 24 آیه وَقَالُواْ مَا هِىَ إِلَّا حَیَاتُنَا الدُّنْیَا نَمُوتُ وَنَحْیَا وَمَا یُهْلِکُنَآ إِلَّا الدَّهْرُ وَمَا لَهُم بِذَلِکَ مِنْ عِلْمٍ إِنْ هُمْ إِلَّا یَظُنُّونَ‏ ترجمه و گفتند: جز همین زندگى دنیایى، زندگى دیگرى نیست، مى‏میریم و زنده مى‏شویم (یک گروه مى‏رویم و یک گروه مى‏آییم) و ما را چیزى جز طبیعت و روزگار نابود نمى‏کند، در حالى که هیچ گونه علمى بر این ادّعا ندارند. آنان جز گروهى خیالباف نیستند. نکته ها «دهر» به معناى گذر زمان دنیا است، گویا مادّیون معتقدند که گذر عمر، مایه‏ى مرگ و هلاکت انسان است.(50) 50) مفردات راغب. پیام ها  1- هوى‏پرستى، چنان چشم و دل انسان را کور مى‏کند که قیامت را منکر مى‏شود و زندگى را در حیات کوتاه دنیا محصور مى‏داند. «اتّخذ الهه هواه... حیاتنا الدنیا»  2- منکران معاد براى انکار خود، منطق و علم ندارند. «مالهم بذلک من علم»  3- در عقاید، پندار و گمان بى‏ارزش است، عقاید باید بر اساس علم باشد. «ان هم الا یظنون» درس پنجم سوره 4. نساء آیه 87 آیه اللَّهُ لَآ إِلَهَ إِلَّا هُوَ لَیَجْمَعَنَّکُمْ إِلَى یَوْمِ الْقِیَمَةِ لَا رَیْبَ فِیهِ وَمَنْ أَصْدَقُ مِنَ اللَّهِ حَدِیثاً ترجمه خداوند که معبودى جز او نیست، همه شما را در روز قیامت که هیچ شکّى در آن نیست جمع مى‏کند، و راستگوتر از خدا در سخن کیست؟ پیام ها 1- مبدأ و معاد هر دو به دست یک خداست. «اللّه لااله الا هو لیجمعنکم...» 2- قیامت روز جمع شدن همه براى حسابرسى است، پس باید در راه جلب رضاى او کوشش کرد و تنها او را پرستید. «لیجمعنّکم الى یوم القیامة» 3- با آن همه دلایل بر معاد (مثل عدالت خدا، حکمت او، نشانه‏هاى رستاخیز در طبیعت و حیات آن پس از مرگ در زمستان، خواب و بیدارى، تجدید سلول‏هاى بدن و ...) جایى براى تردید در قیامت نیست. «لاریب» 4- هرجا که غفلت بیشتر باشد، مربّى باید هشدارهاى قاطع‏ترى دهد. (نشانه‏هاى تأکید در آیه: حرف لام، نون تأکید ثقیله، جمله «لاریب»، جمله «اصدق حدیثاً»، همه به خاطر غفلت انسان از قیامت است.) سوره 23.‏ مؤمنون آیه 115 آیه أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْنَکُمْ عَبَثاً وَأَنَّکُمْ إِلَیْنَا لَا تُرْجَعُونَ ترجمه پس آیا گمان مى‏کنید که ما شما را بیهوده آفریده‏ایم، و شما به سوى ما بازگردانده نمى‏شوید؟ نکته ها قرآن براى آفرینش انسان اهدافى را بیان کرده است از جمله: 1- عبادت. «و ما خلقت الجنّ والانس الاّ لیعبدون» [120] من جن و انس را نیافریدم جز براى این که عبادتم کنند (و از این راه تکامل یابند و به من نزدیک شوند). 2- آزمایش. «خَلَق الموت والحیاة لیَبلوکم ایّکم احسن عملاً» [121] (خداوند) مرگ و حیات را آفرید تا شما را بیازماید، که کدام یک از شما بهتر عمل مى‏کنید. 3- براى دریافت رحمت الهى. «الاّ مَن رحم ربّک و لذلک خلقهم» [122] مگر کسى که پروردگارت به او رحم کند و(خداوند) براى همین (رحمت) مردم را آفرید. حضرت على‏علیه السلام فرمود: «رحم اللّه امرء عرف قدره» خداوند رحمت کند کسى را که ارزش و اعتبار خود را بشناسد. [123] و بداند از کجا آمده، اکنون در کجاست وسپس به کجا مى‏رود. امام حسین علیه السلام فرمود: «انّ اللّه ما خلق العباد الاّ لیعرفوه فاذا عرفوه عبدوه فاذا عبدوه استغنوا بعبادته عن عبادة من سواه» خداوند متعال بندگانش را نیافریده است مگر براى این که او را بشناسند، آن گاه که او را شناختند، عبادتش کنند و چون خدا را عبادت کردند، با پرستش و عبادت او از پرستش غیر او بى‏نیاز شوند. [124] حضرت على‏علیه السلام فرمود: «الدّنیا خُلقت لغیرها ولم‏تخلق لنفسها» [125] دنیا براى دیگرى آفریده شده و براى خود آفریده نشده است. (دنیا وسیله‏اى است براى رسیدن به آخرت) آرى، کسانى که همه‏ى هدف‏هاى خود را در درون دنیا جستجو مى‏کنند، زمین‏گرا و زمین‏گیر مى‏شوند. چنانکه در آیه‏ى 176 سوره اعراف آمده است: «اخلد الى الارض» هر دم از عمر گرامى هست گنج بى‏بدل‏ مى‏رود گنجى چنین هرلحظه بر باد آه آه 120) ذاریات، 56 . 121) ملک، 2 . 122) هود، 119. 123) غررالحکم. 124) بحار، ج‏5، ص‏312. 125) نهج‏البلاغه، حکمت 463. پیام ها 1- آفرینش انسان، هدفدار است. «أفحسبتم انّما خلقناکم عبثا» 2- همه‏ى محاسبات انسان، واقع بینانه نیست. «أفحَسِبتم» 3- در کار خداوند عبث و بیهودگى راه ندارد. «أفحَسِبتم... عَبَثا» 4- زندگى دنیا بدون آخرت، بیهوده ولغو است. «عَبَثا» 5 - انسان مسئول و متعهّد است. (باید خود را براى پاسخ گویى در قیامت آماده کنیم). «أفحسبتم ... لا ترجعون» 6- هدف آفرینش انسان، در این جهان خلاصه نمى‏شود. «أفحسبتم...لاترجعون» سوره 38. صاد آیه 28،27 آیه وَمَا خَلَقْنَا السَّمَآءَ وَالْأَرْضَ وَمَا بَیْنَهُمَا بَاطِلاً ذَلِکَ ظَنُّ الَّذِینَ کَفَرُواْ فَوَیْلٌ لِّلَّذِینَ کَفَرُواْ مِنَ النَّارِ أَمْ نَجْعَلُ الَّذِینَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ کَالْمُفْسِدِینَ فِى الْأَرْضِ أَمْ نَجْعَلُ الْمُتَّقِینَ کَالْفُجَّارِ ترجمه و ما آسمان و زمین و آن چه را میان آنهاست بیهوده نیافریدیم، این، پندار کسانى است که کفر ورزیدند، پس واى از آتش (دوزخ) بر کسانى که کافر شدند! آیا کسانى را که ایمان آورده و کارهاى شایسته کرده‏اند همانند فسادگران در زمین قرار مى‏دهیم، یا اهل تقوا را مانند فاجران قرار مى‏دهیم؟ پیام ها 1- در جهان بینى الهى، آفرینش هدفدار است. «ما خلقنا... باطلا» و در بینش غیر الهى، آفرینش بى هدف است. «ذلک ظن الّذین کفروا»  2- چون نظام هستى بر اساس حقّ است پس داورى نیز باید بر اساس حقّ باشد تا نظام قانون با نظام آفرینش همسو باشند. «فاحکم... بالحقّ... و ما خلقنا... باطلا»  3- در تمام هستى، هیچ ذرّه‏اى بیهوده خلق نشده است. «ما خلقنا السماء و الارض و ما بینهما باطلا»  4- کفّار براى اعتقادات خود دلیل ندارند بلکه تکیه‏گاهشان ظن و گمان است. «ظن الّذین...»  5 - چون آفرینش هدفدار است، هرگز رها نمى‏شود و تا روز قیامت و رسیدن مؤمن و مفسد به پاداش و کیفر ادامه دارد. «و ما خلقنا... باطلا... فویل للّذین کفروا من النار»  6- دلیل معاد، حکمت و عدالت الهى است. حکمت: هیچ چیزى بیهوده خلق نشده است. امّا عدالت: آیا ما فجّار و متّقین را یکسان قرار مى‏دهیم؟ «ما خلقنا... باطلا - ام نجعل المتّقین کالفجّار»  7- تقوا، کناره‏گیرى و گوشه‏نشینى نیست، بلکه به میدان آمدن و کار کردن است، البتّه کار نیک. «الّذین آمنوا و عملوا الصالحات... المتّقین»  8 - فساد، تنها قتل و جنایت نیست، بلکه گناه نوعى فساد است. «کالمفسدین... کافجار»  9- اگر کسى صالحان و مفسدان را به یک چشم بنگرد، گویا هستى را باطل شمرده است. «ام نجعل الّذین آمنوا... کالمفسدین» سوره 23.‏ مؤمنون آیه 99, 100 آیه حَتَّى‏ إِذَا جَآءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ رَبِّ ارْجِعُونِ‏ لَعَلِّى أَعْمَلُ صَلِحاً فِیمَا تَرَکْتُ کَلَّا إِنَّهَا کَلِمَةٌ هُوَ قَآئِلُهَا وَمِن وَرَآئِهِم بَرْزَخٌ إِلَى‏ یَوْمِ یُبْعَثُونَ‏ ترجمه (آنها همچنان به توصیف‏هاى ناروا و کردارهاى زشت خود ادامه مى‏دهند) تا زمانى که مرگ به سراغ یکى از آنان آید، مى‏گوید: پروردگارا! مرا بازگردان. شاید در آنچه از خود به جاى گذاشته‏ام (از مال و...) کار نیکى انجام دهم. (به او گفته مى‏شود:) هرگز. این گفته سخنى است که (به ظاهر) مى‏گوید (ولى اگر برگردد، به آن عمل نمى‏کند) و در پى آنان برزخى است تا روزى که برانگیخته شوند. نکته ها پیام ها 1- غرور و غفلت براى گروهى دائمى است. «حتّى اذا» 2- منحرفان روزى بیدار خواهند شد و تقاضاى بازگشت به دنیا خواهند کرد، امّا آن تقاضا نشدنى است. «ربّ ارجعون» 3- ضایع کردن عمر وفرصت، سبب حسرت در هنگام مرگ است. «ربّ ارجعون» 4- تقاضاى بازگشت از سوى کفّار جدى است ولى قول آنان در مورد صالح شدن مشکوک است. «لعلّى اعمل» 5 - عمل صالح، زاد و توشه‏ى بعد از مرگ است. «ارجعون لعلّى اعمل صالحا» 6- کسانى که مُکنت و امکاناتى دارند، باید بیشتر عمل صالح انجام دهند. «اعمل صالحا فیما ترکت» اى که دستت مى‏رسد کارى بکن‏ پیش از آن کز تو نیاید هیچ کار 7- دنیا مزرعه‏ى آخرت است. «اعمل صالحا فیما ترکت» 8 - اقرار کافران به اشتباه، تنها با زبان است و پشتوانه‏ى قلبى ندارد. «انّها کلمة هوقائلها» سوره 75. قیامة آیه 7-15 آیه فَإِذَا بَرِقَ الْبَصَرُ وَخَسَفَ الْقَمَرُ وَ جُمِعَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ یَقُولُ الْإِنسَانُ یَوْمَئِذٍ أَیْنَ الْمَفَرُّ کَلَّا لَا وَزَرَ إِلَى‏ رَبِّکَ یَوْمَئِذٍ الْمُسْتَقَرُّ یُنَبَّؤُاْ الْإِنسَانُ یَوْمَئِذٍ بِمَا قَدَّمَ وَ أَخَّرَ بَلِ الْإِنسَانُ عَلَى‏ نَفْسِهِ بَصِیرَةٌ وَلَوْ أَلْقَى‏ مَعَاذِیرَهُ ترجمه پس آنگاه که (در آستانه قیامت) چشم‏ها خیره گردد. و ماه تاریک شود و خورشید و ماه جمع شوند. در آن روز انسان خواهد گفت: گریزگاه کجاست؟ هرگز، ملجأ و پناهگاهى نیست. آن روز قرارگاه فقط نزد پروردگار توست. آن روز انسان به آنچه پیش فرستاده و آنچه به جا گذاشته است خبر داده مى‏شود.  با آن که انسان بر (نیک و بد) نفس خویش بینا است (که چه کرده و چه مى‏کند). اگر عذرهایى بتراشد. نکته ها کلمه «برق» آنگاه که به چشم نسبت داده مى‏شود به معناى حالتى برخاسته از ترس و وحشت شدید است.  «وَزَرْ» به معناى پناهگاهى چون کوه و قلعه است و گشتن انسان به دنبال پناهگاه در قیامت، یا به خاطر شرم و حیا از خداوند است و یا به خاطر فرار از حساب و کتاب، یا دوزخ و یا رسوایى و شاید همه اینها باشد. «معاذیر» جمع معذرت به معناى پیدا کردن چیزى است که آثار گناه را محو کند، خواه بجا و خواه عذر به جا باشد و یا بى‏جا. معمولاً انسان براى توجیه کارهاى خلاف خود عذرتراشى مى‏کند که به نمونه‏هایى از آن در قرآن اشاره مى‏کنیم: گاهى مى‏گوید: غفلت کردیم: «انّا کنّا عن هذا غافلین»(169) گاهى مى‏گوید: بزرگان و سران قوم، ما را گمراه کردند: «هؤلاء اضلّونا»(170) گاهى مى‏گوید: شیطان ما را گمراه کرد، امّا شیطان پاسخ مى‏دهد: مرا ملامت نکنید زیرا خودتان مقصّر هستید: «فلا تلومونى و لوموا انفسکم»(171) امام باقرعلیه السلام در توضیح آیه «بما قدّم و اخّر» فرمود: «فما سنّ من سنّة لیستنّ بها من بعده فان کان شرّاً کان علیه مثل وزرهم... و ان کان خیراً کان له مثل اجورهم»(172) هر کس راه و روش بد یا خوبى را پایه‏گذارى کند، پس از او هر کس به آن عمل کند، اگر بد باشد کیفرى مثل کیفر گناهکار و اگر خوب باشد، پاداشى همانند عمل کننده آن نیز به او داده مى‏شود. 169) اعراف، 172. 170) اعراف، 38. 171) ابراهیم، 22. 172) تفسیر کنزالدقائق. پیام ها 1- نظام موجود جهان، در قیامت از هم فرو مى‏پاشد. «و جمع الشمس و القمر» 2- وحشت ناشى از وقوع قیامت، هم وجود انسان را فرامى‏گیرد: چشم: «برق البصر» دیدگان را برق مى‏گیرد. دل:  «قلوبهم واجفة» دل‏ها را لرزه فرامى‏گیرد. عقل: «ترى النّاس سُکارى» مردم را مست مى‏بینى. 3- در قیامت، خلافکارى‏ها به مجرمان تفهیم مى‏شود.«ینبّوء الانسان بما قدّم و اخّر» 4- انسان علاوه بر اعمالى که خود انجام داده، مسئولیّت اعمالى را که دیگران، پس از او و به پیروى از او انجام مى‏دهند، به عهده دارد. «قدّم و اخّر» 5 - وجدان انسان بهترین شاهد علیه او در دادگاه قیامت است. «بل الانسان على نفسه بصیرة» 6- انسان، خودش هم به عذرهایى که مى‏آورد ایمان ندارد. «و لو القى معاذیرة» درس هفتم سوره 82. انفطار آیه 6-12 آیه  یَآ أَیُّهَا الْإِنسَانُ مَا غَرَّکَ بِرَبِّکَ الْکَرِیمِ الَّذِى خَلَقَکَ فَسَوَّاکَ فَعَدَلَکَ فِى  أَىِّ صُورَةٍ مَّا شَآءَ رَکَّبَکَ کَلَّا بَلْ تُکَذِّبُونَ بِالدِّینِ وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحَافِظِینَ کِرَاماً کَاتِبِینَ یَعْلَمُونَ مَا تَفْعَلُونَ‏ ترجمه اى انسان! چه چیز تو را در برابر پروردگار بزرگوارت مغرور و فریب داده است؟ همان که تو را آفرید و (اندامت را) استوار ساخت و متعادل کرد. و به هر صورت که خواست، تو را ترکیب کرد. با این همه، (شما روز) جزا را دروغ مى‏پندارید. در حالى که قطعاً بر شما نگهبانانى (از فرشتگان) گمارده شده‏اند. نویسندگانى بزرگوار، که به آنچه انجام مى‏دهید آگاهند. نکته ها «غَرّ» از «غرور» به معناى غفلت، فریب و مغرور، «سوّاک» به معناى استوارى و استقامت و دورى از اعوجاج است و «عدلک» بیانگر تعادل و توازن میان اعضا و جوارح انسان است. به عمل خود تکیه کنید نه بر کرم خداوند، انبیا از کرم خدا آگاه بودند امّا اهل عمل بودند. خداوند کریم است: «ربّک الکریم» فرشتگان مأمور او کریم‏اند: «کراماً کاتبین» رسولان او کریم‏اند: «رسول کریم»(1) کتاب او کریم است: «انّه لقرآن کریم»(2) و پاداش او کریمانه است. «اجر کریم»(3) خداوند کریم است؛ هم گناهان را مى‏بخشد، هم عیب‏ها را مى‏پوشاند و هم پاداش را چند برابر مى‏دهد. 1) حاقّه، 40. 2) واقعه، 77. 3) یس، 11. پیام ها  1- انسان، موجودى غافل و فریب خورده است و خود را از عواقب کار و قهر خدا در اَمان مى‏پندارد. «یا ایّها الانسان ما غرّک بربّک»  2- چرا انسان با آن همه نیاز و ضعف، مغرور باشد؟ «یا ایّها الانسان ما غرّک»  3- بدترین نوع کبر و غرور، آن است که در برابر پروردگار کریم و هستى بخش باشد. «غرّک بربّک الکریم الّذى خلقک»  4- غرور و غفلت انسان، سوء استفاده از لطف و کرم و پرده‏پوشى خداست. «ما غرّک بربّک الکریم»  5 - لطف و کرم ابتدایى خدا تنها نسبت به مؤمنان نیست، بلکه نسبت به همه انسان‏هاست. «یا ایّها الانسان.... بربّک الکریم»  6- غرور انسان، بیانگر غفلت او از نعمت‏هاى الهى و عظمت آفریدگار است. «ما غرّک بربّک الکریم»  7- درمان غرور، توجّه به الطاف کریمانه است. «الکریم... خلقک فسوّاک فعدلک»  8 - آفرینش، نشانه قدرت، «خلقک» تسویه، نشانه حکمت، «سواک» و اعتدال، دلیل علم او به تمام نیازهاست. «عدلک»  9- آفرینش انسان و هماهنگى و تعادل میان اعضاى او، جلوه‏اى از کرم خداوند است.«الکریم الّذى خلقک فسوّاک فعدلک»  10- تنوّع شکل و قیافه انسان‏ها، براساس خواستِ حکیمانه خداوند است. «فى اىّ صورة ما شاء رکّبک»  11- براى شکستن غرور، باید نعمت‏هاى الهى را پى‏درپى گوشزد کرد. «خلقک، سوّاک، عدلک، رکّبک»  12- آنکه در دنیا تو را آفرید، در آخرت نیز تو را خلق مى‏کند، پس تکذیب چرا؟ «کلاّ بل تکذّبون بالدین»  13- کسى که به دنیا مغرور شود، آخرت را انکار مى‏کند. «غرّک - تکذّبون»  14- گرچه شما قیامت را منکر مى‏شوید، ولى فرشتگان کار خود را انجام مى‏دهند. «تکذّبون... انّ علیکم لحافظین»  15- فرشتگان متعدّد، مسئول حفظ و حراست از انسان‏ها هستند. «لحافظین»  16- فرشتگان، مسئول ثبت و ضبط کارهاى انسانند. «کراماً کاتبین»  17- فرشتگانِ مراقب، در ثبت اعمال برخوردى کریمانه دارند. «کراماً کاتبین»  18- فرشتگان هم متعدّدند، هم تیزبین و هم ریزبین. «یعلمون ما تفعلون»  19- توجّه به ثبت اعمال توسط فرشتگان معصوم، سبب حیا و تقواى انسان مى‏شود. «یعلمون ما تفعلون» سوره 41. فصلت آیه 21 آیه وَقَالُواْ لِجُلُودِهِمْ لِمَ شَهِدتُّمْ عَلَیْنَا قَالُواْ أَنطَقَنَا اللَّهُ الَّذِى  أَنطَقَ کُلَّ شَىْ‏ءٍ وَهُوَ خَلَقَکُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَإِلَیْهِ تُرْجَعُونَ‏ ترجمه و دوزخیان به پوستشان گویند: «چرا علیه ما گواهى دادید؟» گویند: «خدایى که همه چیز را به نطق آورده ما را نیز به سخن آورد، او که نخستین بار شما را آفرید و فقط به سوى او برگردانده مى‏شوید». نکته ها در قیامت، گواهان متعدّد هستند، از جمله: خداوند، انبیا، زمین، زمان، فرشتگان، اعضاى بدن و... که براى هر کدام، آیه و حدیث آمده است. روز محشر هر نهان پیدا شود هم ز خود هر مجرمى رسوا شود دست گوید من چنان دزدیده‏ام‏ لب بگوید من چنان بوسیده‏ام‏ چشم گوید غمزه کردستم حرام‏ گوش هم بشنیده‏ام سوء الکلام(25) هستى نوعى نطق دارد. «انطق کل شى‏ء» خداوند درباره‏ى دوزخ مى‏فرماید: «تقول هل من مزید»(26) جهنّم مى‏گوید: آیا باز هم مجرم دارى؟ و درباره‏ى زمین و آسمان مى‏فرماید: «قالتا اتینا طائعین»(27) ما با رغبت به سوى تو مى‏آییم. نطق آب و نطق خاک و نطق گل‏ هست محسوس حواس اهل دل‏ جمله ذرّات زمین و آسمان‏ با تو مى‏گویند روزان و شبان‏ ما سمیعیم و بصیریم و هُشیم‏ با شما نامحرمان ما خامشیم‏ 25) مثنوى معنوى. 26) ق ، 30. 27) فصّلت، 11. پیام ها  1- قیامت صحنه‏ى جدال و ستیزِ انسان با خود است. «و قالوا لجلودهم»  2- شاید رسوایى گناهانى که انسان با پوست بدن انجام داده بیشتر است. («و قالوا لجلودهم» و نفرمود: «قالوا لابصارهم و...»)  3- گواهى اعضاى بدن در قیامت، همواره علیه انسان است و هرگز به نفع انسان نیست. (در قرآن هر کجا سخن از گواهى اعضاست مربوط به گناهان است). «لم شهدتم علینا»  4- کفّار اصل گناه را مى‏پذیرند ولى از گواهى اعضاى بدن خود ناراحت مى‏شوند. «لم شهدتم علینا»  5 - گواهى دادن و نطق کردن، نشانه‏ى علم اعضاى انسان به عملکرد اوست. «انطقنا اللّه»  6- آن که قدرت آفریدن دارد، قدرت به سخن در آوردن نیز دارد. «انطق کل شى‏ء و هو خلقکم»  7- آفرینش آغازین، بهترین دلیل بر امکان معاد است. «خلقکم اول مرّة و الیه ترجعون» درس هشتم سوره 4. نساء آیه 10 آیه إِنَّ الَّذِینَ یَأْکُلُونَ أَمْوَ لَ الْیَتَمَى ظُلْماً إِنَّمَا یَأْکُلُونَ فِى بُطُونِهِمْ نَاراً وَسَیَصْلَوْنَ سَعِیراً ترجمه همانا، آنان که اموال یتیمان را به ستم مى‏خورند، در حقیقت، آتشى را در شکم خود فرو مى‏برند و بزودى در آتشى افروخته وارد خواهند شد. نکته ها علامه طباطبایى این آیه را دلیل بر تجسّم اعمال در قیامت دانسته است، زیرا قرآن مى‏فرماید: مال یتیم به صورت آتش مى‏شود و خورنده‏ى آن را مى‏سوزاند. پیام ها 1- چهره‏ى واقعى خوردن مال یتیم در دنیا، به صورت خوردن آتش در قیامت آشکار خواهد شد. «یأکلون اموال الیتامى... یأکلون... نارا» 2- حضور در منزل ایتام و خوردن از مال آنان، در صورتى که مایه‏ى ضرر و زیان به آنان نباشد، اشکالى ندارد. «یأکلون... ظلما» درس دهم سوره 39. زمر آیه 37،36 آیه أَلَیْسَ اللَّهُ بِکَافٍ عَبْدَهُ وَیُخَوِّفُونَکَ بِالَّذِینَ مِن دُونِهِ وَمَن یُضْلِلِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِنْ هَادٍ وَمَن یَهْدِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِن مُّضِلٍّ أَلَیْسَ اللَّهُ بِعَزِیزٍ ذِى انتِقَامٍ‏ ترجمه آیا خداوند براى بنده‏اش کافى نیست؟ و مردم تو را از غیر خدا مى‏ترسانند و هر که را خدا گمراه کند پس هیچ راهنمایى براى او نخواهد بود. و هر که را خداوند هدایت کند، پس هیچ گمراه کننده‏اى براى او نیست، آیا خداوند، نفوذناپذیر و صاحب انتقام نیست. نکته ها بت پرستان به پیامبر اسلام مى‏گفتند: اگر بت‏هاى ما را تحقیر کنى، به تو بلا و آزار مى‏رسد. این آیه نازل شد و به حضرت دلدارى داد که: «ألیس اللّه بکافٍ عبده» قرآن، با تعبیرهاى گوناگونى مصونیّت پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله را از انواع توطئه‏ها مطرح کرده است: نظیر آیه‏ى «و اللّه یعصمک من الناس»(33) و «انّا کفیناک المستهزئین»(34) چنانکه خداوند نوح را از غرق شدن و ابراهیم را از آتش و موسى را از خطر فرعون و عیسى را از به دار آویخته شدن حفظ کرد. وظیفه‏ى ما در هر شرایطى بندگى خداست. در حدیث مى‏خوانیم: «مَن أصبح و همومه هَمٌّ واحد، کفاه اللّه هموم الدنیا والآخرة»(35) کسى که همه‏ى تلاش و همتش بندگى خدا باشد، خداوند خواسته‏هاى دنیا و آخرتش را برآورده مى‏کند. 33) مائده، 67. 34) حجر، 95. 35) تفسیر روح البیان. پیام ها  1- اگر انسان بنده‏ى خدا شد، بیمه مى‏شود و خداوند امور او را کفایت و کفالت مى‏کند. «ألیس اللّه بکاف عبده»  2- در برابر تهدیدهاى دشمنان، با یاد امداد و تکفّل الهى، خود را آرام کنیم. «ألیس اللّه بکافٍ عبده و یخوّفونک»  3- ابزار کافران، ایجاد محیط رعب و وحشت است. «یخوفونک بالّذین من دونه»  4- هدایت و ضلالت به دست خداست، «یضلل اللّه - یهد اللّه» لکن مقدّمات دریافت هدایت یا محروم شدن از آن، به دست انسان است. چنانکه در آیات دیگر مى‏خوانیم: «یهدى اللّه من ینیب»(36) و «لا یهدى من هو مسرف کذّاب»(37)  5 - از کمى تعداد و امکانات نترسید، از این بترسید که از مدار بندگى خدا بیرون روید، که اگر بنده‏ى او باشید هیچ قدرتى شما را نمى‏شکند. «فما له من مضل»  6- انسان موجودى است که در سنگدلى به جایى مى‏رسد که هیچ راهنمایى در او مؤثّر نیست. «فما له مِن هاد» و در ایمان به جایى مى‏رسد که هیچ حادثه‏اى او را منحرف نمى‏کند. «فماله من مضل»  7- گمراه شدن انسان از سوى خداوند بى مقدّمه نیست، کیفر عملکرد خود انسان است. «ذى انتقام»  8 - حمایت خداوند گاهى در قالب تکفل بنده است و گاهى در قالب انتقام از مخالفان. «ذى انتقام» 36) شورى، 13. 37) غافر، 28. سوره 65. طلاق آیه 3 آیه وَیَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لَا یَحْتَسِبُ وَمَن یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِکُلِ‏ّشَىْ‏ءٍ قَدْراً ترجمه  و او را از جایى که گمان ندارد روزى مى‏دهد و هر کس بر خدا توکل کند، او برایش کافى است. همانا خداوند کار خود را محقق مى‏سازد. همانا خداوند براى هر چیز اندازه‏اى قرار داده است. نکته ها مراد از رسیدن اجل «بلغن اجلهنّ»، رسیدن به اواخر مدّت عدّه است نه پایان آن، زیرا اگر مدّت عدّه پایان یافت، امساک و نگهدارى زن حرام است.(15) در قرآن، سى و هشت مرتبه کلمه معروف به کار رفته که پانزده مرتبه آن مربوط به خانواده و همسردارى است، یعنى شیوه برخورد زن و مرد در زندگى باید شایسته و پسندیده باشد. گواهى دو شاهد عادل بر طلاق، منافعى دارد. از جمله آن که دو شاهد عادل، به خاطر عدالت و محبوبیتى که دارند، به طور طبیعى با موعظه سعى مى‏کنند به جاى طلاق، طرفین را به آشتى ترغیب کنند. پیامبر اکرم‏صلى الله علیه وآله فرمودند: «انّى لأعلم آیة لو اخذ بها النّاس لکفتهم» من آیه‏اى را مى‏شناسم که اگر مردم به آن عمل کنند، تمام مشکلاتشان حل مى‏شود و سپس آیه «و من یتق اللّه یجعل له مخرجاً» را تلاوت فرمودند.(16) در روایات مى‏خوانیم: هنگامى که آیه 3 نازل شد، جمعى از یاران پیامبر، کار و تجارت را رها کردند و گفتند: خداوند روزى ما را ضمانت کرده است، پس به کار و تلاش نیازى نیست. پیامبرصلى الله علیه وآله آنان را احضار و توبیخ کرد و فرمود: هرکس کار و تلاش را رها کند، دعایش مستجاب نمى‏شود. «انّه من فعل ذلک لا یستجاب له»(17) در قرآن، هم مهر الهى با جمله، «من حیث لا یحتسب»(18) آمده است و هم قهر الهى. «فاتاهم اللّه من حیث لم یحتسبوا»(19) یعنى گاهى مهر و قهر الهى غیر منتظره و به شکلى که گمان نمى‏رود به انسان مى‏رسد. أثر تقوا فقط در آخرت نیست. امام صادق‏علیه السلام در مورد جمله، «من حیث لا یحتسب» فرمود: این گشایش روزى، براى تقوا پیشه‏گان در دنیاست.(20) 15) تفسیر المیزان. 16) تفسیر مجمع البیان. 17) تفسیر نور الثقلین. 18) طلاق، 3. 19) حشر، 2. 20) تفسیر نور الثقلین. پیام ها 1- زمان‏بندى احکام دینى، باید به دقت مراعات شود. (هم آغاز زمان عدّه: «فطلقوهنّ لعدتهنّ» و هم پایان آن: «اذا بلغن اجلهن» ذکر شده است.)  2- کارها باید از ابتدا داراى برنامه و زمان مشخص باشند. «اجلهنّ»  3- هم ادامه زندگى باید به نحو پسندیده باشد و هم جدایى و طلاق. «امسکوهنّ بمعروف او فارقوهنّ بمعروف»  4- رفتار شایسته چه در حال صلح و آشتى و چه در حال قهر و جدایى، از حقوق همسر است. «امسکوهنّ بمعروف...»  5 - نگاه دارى همسر، مقدّم بر جدایى است. ابتدا فرمود: «امسکوهنّ» و سپس «فارقوهنّ»  6- آیین همسردارى یا طلاق باید مورد پذیرش شرع و پسند عقل باشد. «بمعروف»  7- به دلیل ضعف جسمى و نارسایى، آداب و رسوم اجتماعى و تاریخى، حقوق زنان بیشتر پایمال شده و مى‏شود. لذا بیشترین خطاب‏هاى قرآن در مورد مراعات حقوق به مردان است. «امسکوهنّ بمعروف، فارقوهنّ بمعروف»  8 - جدایى و طلاق، همراه با کرامت و به دور از هر گونه تحقیر صورت گیرد. «فارقوهنّ بمعروف»  9- شرط صحت طلاق، حضور دو شاهد عادل است. «و اشهدوا ذوى عدل منکم»  10- براى حفظ حقوق طرفین، گرفتن دو شاهد عادل، نشانه محکم کارى و دقّت است. «و اشهدوا ذوى عدل منکم»  11- کسانى‏که در محضر آنان طلاق جارى مى‏شود، باید عادل باشند. «ذوى عدلٍ منکم» یعنى عدالت سرمایه آنان باشد.  12- افراد عادل نیز به تذکّر نیازمندند. «اشهدوا ذوى عدل منکم و اقیموا الشهادة للّه»  13- حبّ و بغض‏ها نباید در قضاوت ما تأثیرگذار باشد. «اقیموا الشهادة للّه» (مشابه این جمله، در آیه 135 نساء آمده است که مى‏فرماید: «کونوا قوامین بالقسط شهداء للّه و لو على انفسکم او الوالدین والاقربین»)  14- گواهى دو شاهد عادل باید همراه با حفظ حقوق مردم و اخلاص باشد. «اقیموا الشّهادة للّه» (در کلمه «اقیموا» برپاداشتن حقوق مردم و در کلمه «للّه» اخلاص در عمل نهفته است).  15- اقامه حقوق مردم، ارزشى هم وزن اقامه نماز و دین دارد. (در قرآن کلمه «اقیموا» درباره نماز، دین، شهادت و وزن مطرح شده است. «اقیموا الدین»(21)، «اقیموا الصّلاة»(22)، «اقیموا الوزن»(23) و «اقیموا الشّهادة»(24)  16- موعظه تنها تذکرات اخلاقى نیست، بلکه دستورات فقهى نیز نوعى موعظه است. «امسکوهنّ... فارقوهنّ... اشهدوا... ذلکم یوعظ به»  17- پند پذیرى، نشانه ایمان واقعى است. «یوعظ به من کان یؤمن»  18- به جاى پیمودن راه‏هاى ناشناخته سیر و سلوک، عمل به احکام الهى بهترین موعظه و راه سازندگى انسان است. «یوعظ به من کان یؤمن»  19- حل مشکلات از طریق گناه، رفتن به بیراهه است. تقوا و خدا ترسى موجب خروج انسان از مشکلات و تنگناهاى زندگى است. «و من یتّق اللّه یجعل له مخرجاً»  20- راه رهایى از تمام بن بست‏ها، (که از جمله آن اختلافات زن و شوهر است، تقواست. «و من یتّق اللّه یجعل له مخرجاً»  21- در مدیریّت بحران‏ها و فتنه‏ها، دو چیز راه نجات است:  الف) تقوا. «و من یتّق اللّه یجعل له مخرجاً»  ب) تمسک به قرآن. «اذا التبست علیکم الفتن کقطع اللیل المظلم فعلیکم بالقرآن»(25)  22- زن و شوهرى که به ناچار با طلاق از هم جدا مى‏شوند، اگر تقوا را مراعات کنند، مشمول لطف ویژه خداوند مى‏شوند. «یرزقه من حیث لایحتسب»  23- کسانى که با گناه زندگى خود را تأمین مى‏کنند، راه دریافت روزى‏هاى پیش بینى نشده را به روى خود مى‏بندند. «و من یتق اللّه... یرزقه من حیث لایحتسب»  24- اراده خدا در چارچوب محاسبات انسان نیست. «یرزقه من حیث لایحتسب»  25- رعایت امور معنوى، در زندگى مادّى اثر گذار است. (امدادهاى غیبى، در زندگى انسان نقش مؤثرى دارند.) «من حیث لایحتسب»  26- انسان متقى، خواست خود را در مسیر خواست و اراده خدا قرار مى‏دهد و چون اراده الهى بن بست ندارد، انسان متقى نیز به بن بست نخواهد رسید. «و من یتق اللّه یجعل له مخرجاً»  27- همیشه رزق زیاد وابسته به کار زیاد نیست. «و من یتق اللّه... یرزقه» (همان گونه که همیشه مقدار و کمّیت آن مهم نیست. امام صادق‏علیه السلام در تفسیر «یرزقه من حیث لایحتسب» فرمود: خداوند در آنچه به او داده برکت مى‏دهد.(26))  28- تقوا و توکل دو اهرم براى خروج از بن بست است. «و من یتق اللّه... و من یتوکل على اللّه...»  29- براى تأمین زندگى امروز، تقوا «و من یتق اللّه... یرزقه» و براى آینده، توکل لازم است. «و من یتوکل على اللّه فهو حسبه»  30- تقوا، مقدّم بر توکل است. «و من یتق اللّه... و من یتوکل على اللّه»  31- بدون لطف خداوند، هیچ عامل دیگرى کارآمد و کافى نیست. «فهو حسبه»  32- در اراده و خواست تمام افراد و حکومت‏ها، احتمال شکست و ناکارآمدى و بن بست وجود دارد. تنها امرى که شکست در آن راه ندارد، خواست و اراده خداوند است. «انّ اللّه بالغ امره»  33- دلیل توکل ما، قدرت بى نهایت الهى است. «و من یتوکل ... انّ اللّه بالغ امره»  34- معناى توکل ما و قدرت خداوند آن نیست که انسان به همه خواسته‏هاى خود مى‏رسد، زیرا تمام امور هستى قانونمند است و حساب و کتاب دارد. «و من یتوکل على اللّه فهو حسبه ان اللّه بالغ امره قد جعل اللّه لکل شى‏ءٍ قدراً» 21) شورى، 13. 22) بقره، 43. 23) الرّحمن، 9. 24) طلاق، 2. 25) کافى، ج‏2، ص‏598. 26) تفسیر نور الثقلین. سوره 2. بقره آیه 216 آیه کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِتَالُ وَهُوَ کُرْهٌ لَکُمْ وَعَسَى‏ أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئاً وَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَعَسَى‏ أَنْ تُحِبُّوا شَیْئاً وَهُوَ شَرٌّ لَکُمْ وَاللَّهُ یَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ‏ ترجمه جهاد بر شما مقرّر شد، در حالى که براى شما ناخوشایند است و چه بسا چیزى را ناخوش دارید، در حالى که خیر شما در آن است و چه بسا چیزى را دوست دارید، در حالى که ضرر و شرّ شما در آن است. و خداوند (صلاح شما را) مى‏داند و شما نمى‏دانید. نکته ها کلمه «کُره» به مشقّتى گفته مى‏شود که انسان از درون خود احساس کند، مانند ترس از جنگ. و «کَره» به مشقتى گویند که از خارج به انسان تحمیل شود، مانند حکم اجبارى در آیه‏ى «اتینا طَوعاً او کَرهاً قالَتا اَتینا طائعین» [612] به آسمان‏ها و زمین گفتیم: یا با رغبت بیایید یا با اکراه، گفتند: ما با رغبت مى‏آییم. آیه قبل مربوط به مال دادن بود واین آیه مربوط به جان دادن است. اکراه از جنگ، یا به خاطر روحیّه‏ى رفاه‏طلبى است ویا به جهت انسان دوستى و رحم به دیگران ویا بخاطر عدم توازن قوا و برترى دشمن است. قرآن مى‏فرماید: شما آثار و نتایج جهاد را نمى‏دانید و فقط به زیان‏هاى مادّى و ظاهرى آن توجّه مى‏کنید، در حالى که خداوند از اسرار و آثار امروز وفرداى کارها در ابعاد مختلفش آگاه است. جنگ با همه‏ى سختى‏هایى که دارد، آثار مثبت و فوایدى نیز دارد. از جمله: الف: توان رزمى بالا مى‏رود. ب: دشمن جسور نمى‏شود. ج: روح تعهّد و ایثار در افراد جامعه بوجود مى‏آید. د: قدرت و عزت اسلام و مسلمین در دنیا مطرح مى‏شود. ه: امدادهاى غیبى سرازیر مى‏گردد. و: روحیّه‏ى استمداد از خدا پیدا مى‏شود. ز: اجر و پاداش الهى بدست مى‏آید. ح: روحیّه‏ى ابداع و اختراع و ابتکار بوجود مى‏آید. جهاد در ادیان دیگر برخلاف تبلیغاتى که دنیا براى صلح و علیه خشونت دارد، مسئله جهاد در راه دین، در تمام ادیان آسمانى بوده و یک ضرورت حتمى است. در تورات مى‏خوانیم: * ساکنان شهر را بدم شمشیر بکش و اموالشان را جمع نماى. [613] * همگى ایشان را هلاک ساز و ترحّم منما. [614] * چون براى مقاتله بیرون روى و دشمن را زیاد بینى، نترس. [615] * برادر و دوست و همسایه خود را بکشد تا کفّاره گوساله‏پرستى باشد. [616] * موسى جمعیّتى را به سوى جنگ حرکت داد و مقاتله مهمّى صورت گرفت. [617] در انجیل متى‏ آمده است: * گمان مبرید که آمده‏ام تا سلامتى بر زمین بگذارم، نیامده‏ام تا سلامتى بگذارم، بلکه شمشیر را. [618] * هرکه جان خود را دریابد )و به جنگ نیاید) آنرا هلاک سازد و هرکه جان خود را به خاطر من هلاک کرد آنرا خواهد یافت. [619] در انجیل لوقا مى‏خوانیم: * دشمنان را که نخواستند من بر ایشان حکمرانى کنم، در اینجا حاضر ساخته، پیش من به قتل رسانید. [620] * هرکس شمشیر ندارد، جامه خود را فروخته آنرا بخرد. [621] در قرآن نیز در سوره‏هاى آل عمران، [622] مائده [623] و بقره [624] از وجود جنگ و جهاد در ادیان گذشته، سخن به میان آمده است. 612) فصّلت، 11. 613) تورات، سِفر تثنیه، باب 13، جمله 15. 614) تورات، سفر تثنیه، باب 7، جمله 3. 615) تورات، سِفر تثنیه، باب 20، جمله 1. 616) تورات، سِفر خروج، جمله 26. 617) تورات، سِفر اعداد، باب 31، جمله 34. 618) انجیل متى، باب‏10، جمله‏7. 619) انجیل متى، باب 10، جمله 39. 620) انجیل لوقا، باب‏19، جمله‏28. 621) انجیل لوقا، باب‏22، جمله‏36. 622) آل‏عمران، 147. 623) مائده، 24. 624) بقره، 246. پیام ها 1- ملاک خیر وشر، آسانى و سختى و یا تمایلات شخصى نیست، بلکه مصالح واقعى ملاک است ونباید به پیشداورى خود تکیه کنیم. «عسى ان تکرهوا شیئاً وهو خیر لکم» 2- کراهت و محبّت نفسانى، نشانه‏ى خیر و شرّ واقعى نیست. «تکرهوا... و هو خیر لکم... تحبوا... و هو شرّ لکم» 3- جنگ و جهاد در راه دین، مایه‏ى خیر است. «کُتب علیکم القتال... و هو خیر لکم» 4- تسلیم فرمان خدایى باشیم که بر اساس علم بى‏نهایت به ما دستور مى‏دهد، گرچه ما دلیل آنرا ندانیم. «واللّه یعلم و انتم لا تعلمون» سوره 39. زمر آیه 38 آیه وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّنْ خَلَقَ السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضَ لَیَقُولُنَّ اللَّهُ قُلْ أَفَرَأیْتُم مَّا تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ إِنْ أَرَادَنِىَ اللَّهُ بِضُرٍّ هَلْ هُنَّ کَاشِفَاتُ ضُرِّهِ أَوْ أَرَادَنِى بِرَحْمَةٍ هَلْ هُنَّ مُمْسِکَاتُ رَحْمَتِهِ قُلْ حَسْبِىَ اللَّهُ عَلَیْهِ یَتَوَکَّلُ الْمُتَوَکِّلُونَ‏ ترجمه و اگر (از مشرکان) سؤال کنى: «چه کسى آسمان‏ها و زمین را آفرید؟» قطعاً خواهند گفت: «خدا» بگو: «پس آیا در آن چه از غیر خدا مى‏خوانید نظر و اندیشه کرده‏اید؟! (راستى) اگر خداوند نسبت به من ضررى را اراده کند آیا این بت‏ها مى‏توانند آن ضرر را برطرف کنند، یا (اگر) خداوند براى من لطف و رحمتى را بخواهد، آیا آنها مى‏توانند مانع آن رحمت شوند؟» بگو: «خداوند براى من کافى است. اهل توکّل تنها بر او توکّل مى‏نمایند.» نکته ها در قرآن بارها از اعتقاد مشرکان به خالق بودن خداوند سخن به میان آمده است. علاوه بر آیه‏ى مورد بحث، بنگرید به: سوره‏ى عنکبوت، آیات 61 تا 63 و سوره‏ى لقمان آیه‏ى 24 و سوره‏ى زخرف آیات 9 و 87. کلمه‏ى «ضُرٌّ» در برابر رحمت، به معناى هر گونه گرفتارى است. ضمیر «هُنّ» براى مؤنث است و در این جا براى بت‏ها به کار رفته، زیرا عرب‏ها بت‏هاى بزرگ را به نام مؤنث مى‏خواندند. نظیر: «لات»، «مناة»، «عُزّى‏» پیام ها  1- بت پرستان خالقیّت خداوند را قبول داشتند. (لکن براى بت‏ها نقش ربوبیّت و شفاعت را قائل بودند). «لیقولنّ اللَّه»  2- بت‏ها هیچ نقشى در برابر اراده‏ى خداوند ندارند. «هل هنّ کاشفات - هل هنّ مُمسِکات»  3- کسى لایق پرستش است که قدرتِ رساندن سود و دفع زیان را داشته باشد. «هل هنّ کاشفات - هل هنّ مُمسِکات»  4- دفع ضرر مهم‏تر از جلب منفعت است. («کاشفات ضُرّ» قبل از «مُمسِکات رحمته» آمده است).  5 - توکّل تنها بر خداوند جایز است. (کلمه‏ى «علیه» قبل از «یتوکّل» آمده که بیانگر انحصار است).  6- خداوند از هر جهت پیامبرش را تکفّل و کفایت مى‏کند. «حَسْبى اللّه»(کلمه «حَسْبى» مطلق آمده که شامل همه چیز مى‏شود). درس یازدهم سوره 2. بقره آیه 165 آیه وَمِنَ الْنَّاسِ مَنْ یَتَّخِذَ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَنْدَاداً یُحِبُّونَهُمْ کَحُبِّ اللَّهِ وَ الَّذِینَ ءَامَنُواْ أَشَدُّ حُبّاً لِلَّهِ وَلَوْ یَرَى الَّذِینَ ظَلَمُواْ إِذْ یَرَوْنَ الْعَذَابَ أَنَّ الْقُوَّةَ لِلَّهِ جَمِیعاً وَأَنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعَذَابِ‏ ترجمه و بعضى از مردم کسانى هستند که معبودهایى غیر از خداوند براى خود برمى‏گزینند و آنها را همچون دوست داشتن خدا، دوست مى‏دارند. امّا آنان که ایمان دارند، عشقشان به خدا (از عشق مشرکان به معبودهاشان) شدیدتر است و آنها که (با پرستش بت به خود) ستم کردند، هنگامى که عذاب خدا را مشاهده کنند، خواهند دانست که تمام نیروها، تنها به دست خداست و او داراى عذاب شدید است. نکته ها امام باقر علیه السلام مى‏فرماید: مراد از »دون اللَّه« و »انداد« در این آیه، بت‏ها نیستند، بلکه مراد پیشوایان ستمکار و گمراهند که مردم آنان را همچون خداوند دوست دارند. [497] از جهت ادبى نیز کلمه «هم» در «یحبّونهم»، براى انسان بکار مى‏رود، نه اشیاء. ریشه‏ى محبّت، کمال دوستى وجمال دوستى است. مؤمنان تمام کمالات و جمال‏ها را در خداوند مى‏بینند، لذا بیشترین عشق را به او ابراز مى‏دارند. عشق و محبّت مؤمنین، بر اساس شایستگى ولیاقت معشوق است وهرگز به سردى و خاموشى نمى‏گراید. امّا عشق مشرکان، براساس خیال وجهل وتقلید وهوس‏هاى بیهوده است. 497) کافى، ج‏1، ص 374. پیام ها 1- پرستش و محبّت غیر خدا، ممنوع است. «یتّخذ من دون اللَّه انداداً یحبّونهم» 2- احساسات باید در رابطه با اعتقادات باشد. «الّذین آمنوا اشدّ حُبّاً للّه» 3- برخى از مردم تا وقتى پرده‏ها کنار نرود و قیامت را مشاهده نکنند، به پوچى و بیهودگى راه و فکر خویش پى نمى‏برند. «ولو یرى الّذین» 4- قدرت در جذب نیرو مؤثر است. «انّ القوّة للّه جمیعاً» پس جذب غیر او نشوید. سوره 3. آل‏عمران آیه 31 آیه قُلْ إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِى یُحْبِبْکُمُ اللَّهُ وَیغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ‏ ترجمه (اى پیامبر!) بگو: اگر خداوند را دوست مى‏دارید، پس مرا پیروى کنید، تا خدا نیز شما را دوست بدارد و گناهانتان را بر شما ببخشد و خداوند بسیار بخشنده ومهربان است. نکته ها درباره جایگاه پیامبر ولزوم اطاعت از او، در قرآن مى‏خوانیم: «مَن یطع الرّسول فقد اطاع اللّه»[34] هرکس از پیامبر پیروى کند، قطعاً از خدا پیروى کرده است. و در جاى دیگر: «انّ الّذین یبایعونک انّما یبایعون اللّه»[35] بیعت با تو بیعت با خداست. شخصى به امام صادق‏علیه السلام عرض کرد: جانم فدایت، ما فرزندان خود را به نام‏هاى شما و پدرانتان مى‏نامیم، آیا براى ما مفید است؟ حضرت فرمودند: مگر دین غیر از محبّت است، خداوند فرموده: «ان کنتم تحبّون اللّه فاتّبعونى»[36] 34) نساء، 80. 35) فتح، 10. 36) تفسیر عیّاشى، ج‏1، ص‏167. پیام ها 1- هر ادّعایى با عمل ثابت مى‏شود.[37] «ان کنتم تحبّون اللّه فاتّبعونى» 2- لازمه‏ى ایمان به خدا، پیروى از اولیاى خداست. «فاتّبعونى» (آرى، اسلام منهاى روحانیّت واقعى، محکوم است.) 3- هر کس در عمل سست است، در حقیقت پایه‏ى محبّت او سست است. «تحبّون... فاتّبعونى» 4- در راه اصلاح جامعه، از عواطف کمک بگیریم. «ان کنتم تحبّون اللّه» 5 - عمل، سخن و سکوت رسول خدا، حجّت و قابل پیروى است. «فاتبعونى» 6- پیامبر معصوم است، زیرا فرمان پیروى عام و بى‏چون وچرا براى غیر معصوم، حکیمانه نیست. «قل... فاتبعونى» 7- اگر مى‏خواهید خداوند شما را دوست بدارد، باید از سنّت رسول اللّه پیروى کنید. «فاتّبعونى یحببکم اللّه» 8 - انسان مى‏تواند به جایى برسد که رضاى او، رضاى خدا و پیروى از او، پیروى از خدا باشد. «فاتّبعونى یحببکم اللّه» 9- امتیاز دین الهى بر قوانین بشرى، وجود عنصر محبّت، الگوى عملى و صلاحیّتِ قانون‏گزار است. «تحبّون... فاتبعونى یحببکم اللّه» 10- بهترین پاداش‏ها، پاداشِ معنوى است. محبوبیّت نزد خدا ودریافت مغفرت، بهترین پاداش براى مؤمنان است. «یحببکم اللّه» 11- نشانه‏ى دوستى، سرپوش گذاردن روى بدى‏ها و برخورد با عفو و رحمت است. «یحببکم... یغفر لکم» 12- کارهاى نیک، مایه‏ى آمرزش گناهان است. «فاتبعونى... یغفرلکم ذنوبکم» 13- اطاعت وپیروى از پیامبر، موجب دریافت عفو الهى است. «فاتّبعونى... یغفر لکم» 37) کار با سعى است نى با ادّعالیس للانسان الاّ ما سعى درس دوازدهم سوره 29.‏ عنکبوت آیه 45 آیه اُتْلُ مَآ أُوْحِىَ إِلَیْکَ مِنَ الْکِتَابِ وَأَقِمِ الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهَى‏ عَنِ الْفَحْشَآءِ وَالْمُنکَرِ وَلَذِکْرُ اللَّهِ أَکْبَرُ وَاللَّهُ یَعْلَمُ مَا تَصْنَعُونَ ترجمه آنچه را از کتاب (آسمانى قرآن) به تو وحى شده تلاوت کن و نماز را به‏پادار، که همانا نماز (انسان را) از فحشا و منکر باز مى‏دارد و البتّه یاد خدا بزرگ‏تر است و خداوند آنچه را انجام مى‏دهید مى‏داند. نکته ها در این آیه خداوند به پیامبرش دستور تلاوت قرآن و نماز را در کنار هم داده و این به خاطر آن است که قرآن و نماز دو منبع نیروبخش مى‏باشند. خداوند که به پیامبرش از یک مسئولیّت سنگین خبر مى‏دهد، «انّا سنلقى علیک قولاً ثقیلاً»(143) به او مى‏فرماید: براى انجام این مسئولیّت سنگین، از دو منبع نیروبخش کمک بگیر: یکى تلاوت قرآن. «و رَتّل القرآن ترتیلا»(144) و دیگرى نماز شب. «اِنّ ناشئة الیل هى اَشدّ وَطاً و أقوم قیلاً»(145) البتّه علاوه بر این آیه، نماز و قرآن، بارها در کنار هم آمده است؛ از جمله: «یتلون کتاب اللّه و اقاموا الصّلاة»(146) و «یمسّکون بالکتاب و اقاموا الصّلاة»(147) براى جمله «لذکر اللّه اکبر» چند معنا بیان شده است: الف: نماز، بزرگ‏ترین ذکر الهى است. به دلیل آیه‏ى «أقم الصّلاة لذکرى»(148) که نماز را ذکر خداوند مى‏داند. ب: یاد خدا (و حضور قلب)، بالاتر از ظاهر نماز است. ج: یاد خدا براى انسان از همه کارها برتر است. د: یاد خدا، براى جلوگیرى از فحشا و منکر بالاتر از هر اهرم دیگر است. ه: یاد خدا از شما، بزرگتر از یاد شما از خدا است. (البتّه این معنا با توجّه به روایات در ذیل آیه «فاذکرونى اذکرکم»(149) برداشت شده است.(150)) به پیامبر اکرم‏صلى الله علیه وآله گفته شد: فلانى هم نماز مى‏خواند و هم خلاف مى‏کند، فرمود:«انّ صلاته تنهاه یوماً»(151) بالاخره نماز او روزى نجاتش خواهد داد. امام صادق‏علیه السلام فرمود: هر کسى دوست دارد قبولى یا ردّ نمازش را بداند، ببیند نمازش او را از فحشا و منکر باز داشته است یا نه. سپس امام‏علیه السلام فرمود: «فبقدر ما منعته قبلت منه»(152) به اندازه‏اى که نماز، انسان را از منکرات باز مى‏دارد، به همان اندازه قبول مى‏شود. 143) مزمّل، 5. 144) مزمل، 4 . 145) مزمل، 6 . 146) فاطر، 29 . 147) اعراف، 170 . 148) طه، 14. 149) بقره، 152 . 150) تفسیر نورالثقلین. 151) تفسیر مجمع‏البیان. 152) تفسیر مجمع‏البیان. پیام ها  1- تنها آشنایى با مفاهیم، تلاوت و آموزش قرآن کافى نیست، بلکه عمل لازم است. «اُتلُ - أقِم»  2- قرآن و نماز، در رأس برنامه‏هاى تربیتى است. «اُتلُ - أقِم»  3- رابطه پیامبر با مردم از طریق تلاوت آیات قرآن و ابلاغ اوامر خداوند به آنان و رابطه او با خدا از طریق عبادت و نماز است. «اُتلُ - أقِم»  4- در تبلیغ و ارشاد، حکمت و آثار دستورها دینى را بیان کنیم. «أقِم الصّلاة انّ الصّلاة تنهى عن الفحشاء و المنکر»  5 - در پیشگاه خداوند، نماز از عظمت و جایگاه خاصّى برخودار است. «أقم الصّلاة اِنّ الصّلاة» (تکرار کلمه‏ى «صلاة»)  6- نقش اصلاحى نماز در فرد و جامعه حدسى و پیشنهادى نیست، بلکه قطعى است. «اِنّ الصّلاة» (کلمه‏ى «انّ» و جمله‏ى اسمیه)  7- اگر نمازِ انسان، او را از فحشا و منکر باز نداشت، باید در قبولى نماز خود شک کند. «اِنّ الصّلاة تنهى»  8 - گسترش کارهاى نیک و معروف، به طور طبیعى مانع رشد منکر است. «الصّلاة تنهى»  9- علم خداوند، ضامن اجراى صحیح دستورهاى اوست. «واللّه یعلم ما تصنعون»  10- در نماز، انواع راز و رمزها، هنرها و سلیقه‏ها نهفته است. «ما تصنعون»  نماز و بازدارندگى از منکرات‏  سؤال: چگونه نماز فرد و جامعه را از فحشا و منکر باز مى‏دارد؟  پاسخ: 1. ریشه‏ى تمام منکرات غفلت است و خداوند در آیه 179 سوره‏ى اعراف، انسان غافل را از حیوان بدتر شمرده است. «اولئک کالانعام بل هم اضلّ اولئک هم الغافلون» و نماز چون یاد خدا و بهترین وسیله‏ى غفلت‏زدایى است، پس زمینه‏ى منکرات را از بین مى‏برد. 2. اقامه‏ى نماز و داشتن رنگ الهى، مانع گرفتن رنگ شیطانى است. چنانکه کسى‏که لباس سفید بپوشد، حاضر نیست در جاى کثیف و آلوده بنشیند.  3. در کنار نماز، معمولاً توصیه به زکات شده است، که فرد را از منکر بخل و بى‏تفاوتى در برابر محرومان و جامعه را از منکر فقر که زمینه‏ى رویکرد به منکرات است، رها مى‏سازد.  4. نماز، داراى احکام و دستوراتى است که رعایت هر یک از آنها انسان را از بسیارى گناهان باز مى‏دارد، مثلاً: * شرط حلال بودن مکان و لباس نمازگزار، انسان را از تجاوز به حقوق دیگران باز مى‏دارد. * رعایت شرط پاک بودن آب وضو، مکان، لباس و بدن نمازگزار، انسان را از آلودگى و بى‏مبالاتى دور مى‏کند. * شرط اخلاص، انسان را از منکر شرک، ریا و سُمعه باز مى‏دارد. * شرط قبله، انسان را از منکر بى‏هدفى و به هر سو توجّه کردن باز مى‏دارد. * رکوع و سجده، انسان را از منکر تکبّر باز مى‏دارد. * توجّه به پوشش مناسب در نماز، انسان را از منکر برهنگى و بى حیایى حفظ مى‏کند. * توجّه به عدالت امام جماعت، سبب دورى افراد از فسق و خلاف مى‏شود. * نماز جماعت، انسان را از گوشه‏گیرى نابجا نجات مى‏دهد. * احکام و شرایط نماز جماعت، بسیارى از ارزش‏ها را زنده مى‏کند از جمله: مردمى بودن، جلو نیافتادن از رهبر، عقب نماندن از جامعه، سکوت در برابر سخن حقّ امام جماعت، نظم و انضباط، ارزش‏گذارى نسبت به انسان‏هاى با تقوا، دورى از تفرقه، دورى از گرایش‏هاى مذموم نژادى، اقلیمى، سیاسى و حضور در صحنه که ترک هریک از آنها، منکر است. * لزوم تلاوت سوره حمد در هر نماز، رابطه‏ى انسان را با آفریننده‏ى جهان، «ربّ العالمین»، با تشکّر، تعبّد و خضوع در برابر او، «ایّاک نعبد» با توکّل و استمداد از او، «ایّاک نستعین»، با توجّه و یادآورى معاد، «مالک یوم الدین» با رهبران معصوم و اولیاى الهى، «انعمت علیهم»، با برائت از رهبران فاسد، «غیرالمغضوب» و رابطه‏ى انسان را با دیگر مردم جامعه «نعبد و نستعین» بیان مى‏کند که غفلت از هریک از آنها منکر، یا زمینه‏ساز منکرى بزرگ است. سوره 2. بقره آیه 183 آیه یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ کُتِبَ عَلَیْکُمْ الْصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى‏ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ‏ ترجمه اى کسانى که ایمان آورده‏اید! روزه بر شما مقرّر گردید، همانگونه که بر کسانى که پیش از شما بودند مقرّر شده بود، باشد که پرهیزگار شوید. نکته ها تقوى، به معناى خویشتن دارى از گناه است. بیشتر گناهان، از دو ریشه غضب و شهوت سرچشمه مى‏گیرند. و روزه، جلوى تندى‏هاى این دو غریزه را مى‏گیرد و لذا سبب کاهش فساد و افزایش تقواست. [538] به نظر مفسّران و دانشمندان علوم قرآنى، آیاتى که با خطاب «یا ایّها الّذین آمنوا» شروع شده‏اند، در مدینه نازل شده و جزء آیات مدنى مى‏باشند. فرمان روزه نیز همچون دستور جهاد و پرداخت زکات در سال دوّم هجرى صادر گردیده است. آثار و برکات روزه تقوى و خداترسى، در ظاهر و باطن، مهم‏ترین اثر روزه است. روزه، یگانه عبادت مخفى است. نماز، حج، جهاد، زکات و خمس را مردم مى‏بینند، امّا روزه دیدنى نیست. روزه، اراده انسان را تقویت مى‏کند. کسى که یک ماه نان وآب وهمسر خود را کنار گذاشت، مى‏تواند نسبت به مال وناموس دیگران خود را کنترل کند. روزه، باعث تقویت عاطفه است. کسى که یک ماه مزه‏ى گرسنگى را چشید، درد آشنا مى‏شود ورنج گرسنگان را احساس ودرک مى‏کند. رسول خدا صلى الله علیه وآله فرمودند: روزه، نصف صبر است. [539] روزه‏ى مردمان عادّى، همان خوددارى از نان و آب و همسر است، امّا در روزه خواص علاوه بر اجتناب از مفطرات، اجتناب از گناهان نیز لازم است، و روزه‏ى خاصّ‏الخاص علاوه بر اجتناب از مفطرات و پرهیز از گناهان، خالى بودن دل از غیر خداست. [540] روزه، انسان را شبیه فرشتگان مى‏کند، فرشتگانى که از خوردن و آشامیدن و شهوت دورند. [541] رسول خدا صلى الله علیه وآله فرمودند: هرکس ماه رمضان را براى خدا روزه بدارد، تمام گناهانش بخشیده مى‏شود. [542] چنانکه در حدیث قدسى نیز آمده است که خداوند مى‏فرماید: «الصوم لى و اَنَا اَجزى به» روزه براى من است و من آن را پاداش مى‏دهم. [543] اهمیّت روزه به قدرى است که در روایات پاداش بسیارى از عبادات را همچون پاداش روزه دانسته‏اند. [544] هرچند که روزه بر امّت‏هاى پیشین نیز واجب بوده، ولى روزه‏ى ماه رمضان، مخصوص انبیا بوده است و در امّت اسلامى، روزه رمضان بر همه واجب شده است. [545] از رسول خدا صلى الله علیه وآله نقل شده است که فرمود: براى هر چیز زکاتى است و زکات بدنها، روزه است. [546] 538) کافى، ج‏2، ص‏18. 539) تفسیر المنار، ذیل آیه. 540) تفسیر روح‏البیان. 541) صاحب جواهر، نقل از آیةاللَّه جوادى. 542) و 4. تفسیر مراغى، ج‏2، ص‏69. 543) 544) کافى، ج‏2، ص‏100. 545) تفسیر نورالثقلین، ج‏1، ص‏136. 546) بحار، ج‏69، ص‏380 . پیام ها 1- خطابِ زیبا، گامى براى تأثیر گذارى پیام است. «یا ایّها الّذین آمنوا» در حدیثى از تفسیر مجمع‏البیان مى‏خوانیم: لذّت خطاب «یا ایّها الّذین آمنوا» سختى روزه را آسان مى‏کند. اگر والدین بخواهند که فرزندشان به سخنانشان گوش دهند، باید آنان را زیبا صدا زنند. 2- از شیوه‏هاى تبلیغ آن است که دستورات مشکل، آسان جلوه داده شود. این آیه مى‏فرماید: فرمان روزه مختص شما مسلمانان نیست، در امّت‏هاى پیشین نیز این قانون بوده است. و عمل به دستورى که براى همه امّت‏ها بوده، آسان‏تر از دستورى است که تنها براى یک گروه باشد. «کما کُتب على الّذین من قبلکم» 3- قرآن، فلسفه بعضى احکام همچون روزه را بیان داشته است. زیرا اگر مردم نتیجه‏ى کارى را بدانند، در انجام آن نشاط بیشترى از خود نشان مى‏دهند. «لعلّکم تتّقون» درس چهاردهم سوره 33. احزاب آیه 59 آیه یَآ أَیُّهَا النَّبِىُّ قُل لاَِّزْوَاجِکَ وَبَنَاتِکَ وَنِسَآءِ الْمُؤْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِن جَلاَبِیبِهِنَّ ذَلِکَ أَدْنَى‏  أَن یُعْرَفْنَ فَلَا یُؤْذَیْنَ وَکَانَ اللَّهُ غَفُوراً رَّحِیماً ترجمه اى پیامبر! به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو: روسرى‏هاى بلند بر خود بیفکنند، این (عمل) مناسب‏تر است، تا (به عفّت و پاکدامنى) شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند، و خداوند آمرزنده مهربان است. نکته ها «جلابیب» جمع «جِلباب»، به معناى مقنعه‏اى است که سر و گردن را بپوشاند،(439) و یا پارچه بلندى که تمام بدن و سر و گردن را مى‏پوشاند.(440) در آیات گذشته سخن از اذیّت و آزار مؤمنان به دست منافقان بود. این آیه مى‏فرماید: براى آنکه زنان مؤمن مورد آزار افراد هرزه قرار نگیرند، به گونه‏اى خود را بپوشانند که زمینه‏اى براى بى‏حرمتى آنان فراهم نشود. بر اساس این آیه، نوعى روسرى مورد استفاده‏ى زنان آن زمان بوده، لیکن زنان در پوشاندن خود از نامحرم دقّت نمى‏کرده‏اند. لذا سفارش این آیه، نزدیک کردن جِلباب به خود است، نه اصل جلباب که امرى مرسوم بوده است. این آیه که فرمان حجاب مى‏دهد، با تهدید مطرح نشده بلکه فلسفه‏ى حجاب را چنین تبین مى‏کند: زنان و دختران، اگر بخواهند از متلک‏ها، تهمت‏ها، تهاجم‏ها و تهدیدهاى افراد آلوده و هرزه در امان باشند باید خود را بپوشانند. آفات بى‏حجابى‏ 1. رونق گرفتن چشم چرانى و هوسبازى. 2. توسعه‏ى فساد و فحشا. 3. سوء قصد و تجاوز به عنف. 4. باردارى‏هاى نامشروع و سقط جنین. 5. پیدایش امراض روانى و مقاربتى. 6. خودکشى و فرار از خانه در اثر آبروریزى. 7. بى مهرى مردان چشم چران نسبت به همسران خود. 8. بالا رفتن آمار طلاق و تضعیف روابط خانوادگى. 9. رقابت در تجمّلات. 10. ایجاد دلهره براى خانواده‏هاى پاکدامن. 439) تفسیر مجمع‏البیان. 440) تفسیر المیزان. پیام ها 1- در امر به معروف، اوّل از خودى‏ها شروع کنیم سپس دیگران. «قل لازواجک و بناتک و نساء المؤمنین»  2- در احکام الهى، تفاوتى میان همسران و دختران پیامبر با دیگر زنان نیست. «لازواجک و بناتک و نساء المؤمنین»  3- پوشیدن لباسى که معرّف شخصیّت زن براى تأمین عفّت و آبرو باشد، لازم است. «یعرفن فلا یؤذین»  4- بهانه به دست بیماردلان و مزاحمان عفّت عمومى ندهید. (در آیات قبل هشدار به اذیّت کنندگان بود، در این آیه تکلیف اذیّت شوندگان را مطرح مى‏کند.) «یعرفن فلا یؤذین»  5 - رفت و آمد زنان در خارج از منزل، با حفظ عفّت عمومى مانعى ندارد. «یعرفن فلا یؤذین»  6- در امر به معروف و نهى از منکر، دلیل امر و نهى خود را بیان کنید. «فلا یُؤذین»  7- نوع لباس مردم در جامعه، مى‏تواند معرّف شخصیّت، مکتب و هدف آنها باشد. «یعرفن فلا یؤذین»  8 - سرچشمه‏ى بسیارى از مزاحمت‏هاى هوسبازان نسبت به زنان و دختران، نوع لباس خود آنهاست. «یعرفن فلا یُؤذین»  9- زنان با حجاب باید با حضور خود در صحنه، جوّ عمومىِ عفاف و پاکدامنى را حفظ کنند و فرصت مانور را از هوسبازان بگیرند. «یعرفن فلا یؤذین»  10- بد حجابى‏هاى گذشته قابل عفو است. «غفوراً رحیماً»  11- مغفرت خداوند همراه با رحمت اوست. «کان اللّه غفوراً رحیماً»

دانلود کتاب دین زندگی

  دانلود کتاب دین زندگی رشته علوم انسانی

دانلود کتاب دین زندگی رشته علوم بقیه رشته ها (تجربی ، ریاضی ، فنی حرفه ای ، کار و دانش)

سرفصل‌های کتاب دین و زندگی پایه دهم

این کتاب شامل دو بخش زیر می‌باشد؛

• تفکر و اندیشه
• قدم در راه

و این دو بخش هر کدام به شش درس تقسیم می‌شود.

دروس بخش تفکر و اندیشه

• هدف آفرینش
• پر پرواز
• پنجره‌ای به روشنایی
• آینده روشن
• منزلگاه بعید
• واقعه بزرگ

دروس بخش قدم در راه

• فرجام کار
• آهنگ سفر
• دوستی با خدا
• یاری از نماز و روزه
• فضیلت آراستگی
• زیبایی پوشیدگی

تصویر جلد کتاب دین و زندگی پایه دهم

جلد کتاب دین و زندگی پایه دهم

ارزشیابی درس دین و زندگی (۱)

ارزشیابی این درس به شرح زیر می‌باشد؛

ارزشیابی مستمر

1. قرائت صحیح آیات قرآن: ۴ نمره
2. انجام فعالیت‌های داخل درس و پرسش از متن: ۷ نمره
3. مشارکت در کارگروهی و گفتگوها: ۵ نمره
   
4. پاسخ به سوال‌های بخش اندیشه و تحقیق:  ۴نمره

ارزشیابی پایانی

1. آزمون کتبی
2. قرائت قرآن

در آزمون کتبی، سوال‌ها باید بر اساس رویکرد کلی محتوای آموزشی؛ یعنی فهمیدن، نه حفظ کردن، استوار باشد. باید محورهای کلیدی و اصلی محتوای کتاب، محور آزمون باشد و از نکات حاشیه‌ای و فرعی نباید برای طرح سؤال استفاده شود.

آزمون کتبی ۱۶ نمره دارد. ۴ نمره از ارزشیابی پایانی به قرائت صحیح دانش آموزان اختصاص دارد.

دریافت کتاب دین و زندگی پایه دهم

برای دانلود این کتاب می‌توانید از باکسی که زیر مطلب مشاهده می‌کنید، اقدام فرمایید.

لطفا توجه کنید این کتاب در همه رشته‌های نظری، فنی و حرفه‌ای و کاردانش به جز رشته ادبیات و علوم انسانی و علوم و معارف اسلامی تدریس خواهد شد.

لینک دانلود: http://up.madrese3.ir/download/1795754/islamic-o.pdf

رمز فایل: ندارد

دانلود فایل مربوطه

نمونه سوالات دینی دهم

 1 ـ چرا انسان مسؤل سرنوشت خویش است؟

2 ـ انسان سعادت مند کیست؟

3 ـ چرا انسان ها هدف ها دل بستگی های مختلف دارند؟

4 ـ چراصفات موجودات دیگر را نمی توان با صفات خداوند مقایسه کرد؟

5 ـ معیار و ملاک توصیف خداوند به برخی از صفات چیست؟

6 ـ چه تفاوتی میان صفات خدا و صفات انسان ها وجود دارد؟

7ـ چرا حرکت به سوی خدا و کسب سعادت الهی در جوانی و نوجوانی اسان تر از بزرگ سالی است؟

8ـ چگونه می توان دل را حرم همیشگی خدا ساخت؟

9ـ عهد میان چه کسانی بسته می شود؟

10ـ عهد درباره چیست؟

11ـ عاقبت عهد شکاندن چه بوده است؟

12ـ چچه کسانی به عهد وفادار بوده اند و به چه نتیجه ای رسیده اند؟

13ـ چرا مراقبت در ابتدای اجرای هر برنامه ضروری تر است؟

14ـ چراباید از نیت و قصد خود در هنگام عمل مراقبت کنیم؟

15ـ خداوند به چه چیزی سوگند خورده است؟ چرا؟

16ـ به نظر شما چه خُسرانی انسان را تهدید می کند؟

17ـ راه رهایی از این خسران چیست؟

18ـ مقصود از این که رسول خدا(ص) برای مسلمانان اُسوه است، چیست؟

19ـ خوردن غذای غصبی چه حکمی دارد؟

20ـ هدف از نزول قرآن کریم چیست؟

21ـ ازمیان اب مطلق واب مضاف ،کدام یک پاک کننه است؟

22ـ وضوی جبیره درچه مواردی و چگونه انجاممی گیرد؟

23ـ چرا روزی پنج بار نماز می خوانیم؟

24ـ ترک نماز چه اثارو نتا یجی برای ما دارد؟

25ـ عهد وپیمان میان انسان و خدا در چند مرحله انجام می پزیرد؟هر کدام را توضیح دهید.

26ـ عوامل تقویت کننده عزم را نام ببرید؟

27ـ برنامه واداب خوردن و اشامیدن رسول خدا (ص) چگونه بود؟(ازهر کدام دو مورد)

28ـ ویژگی های یک دوست واقعی چیست؟

29ـ ازوظایف دوست نسبت به هم (توقع بجا ومنصفانه )را توضیح دهید؟

30ـ امام علی (ع) عاجز ترین افراد را چه کسی معرفی می کند؟

31ـ چه صفاتی را می توان به خدا نسبت داد و چه صفاتی را نمی توان نسبت داد؟

32ـ پوشش زن در هنگام نماز چگونه باید باشد؟

33ـ حقیقت زندگی برای انسان در چیست؟

34ـ چه حیواناتی حرام گوشت هستند؟

35ـ تنوع و گستردگی استعداد های انسان مفید است یا مضّر؟چرا؟

36ـ چهار مورد از عوامل تقویت کننده عزم را نام ببرید؟

37ـ دو مورد از ویژگی دوستان خدا را طبق آیات قرآن کریم نام ببرید؟

38ـ چرا حفظ دوستی از پیدا کردن دوست مشکل تر است؟

39ـ چهار مورد از ویژگی های دوست واقعی را بنویسید ؟

40ـ مقصود از اینکه رسول خدا (ص) برای مسلمانان اسوه است چیست؟

41ـ انسان سعادتمند چه کسی است ؟

42ـ درجات بعشت متفاوت است ؟چرا؟

43ـ منظور از صفات ثبوتی وسلبی خداوند چیست ؟

44ـ کمال انسان در چیست وغایت و مقصود ما کدام است؟

45ـ حکمت نماز پنجگانه در چیست؟

46ـ انتخاب بزرگ حضرت ابراهیم چه بود؟

47ـ چه ویژگی در ماه ،ستاره و خورشید است که سبب می شود لایق پرستش نباشند؟

48 ـ چرا هر انسانی خواستار خوبی ها و زیبایی هاست؟

49 ـ چرا بعضی لحظه ها برای انسان زیبا و دل پذیر و برخی نا خوشا ینداست؟

50ـ قدرت تفکر و انتخاب هر،یک،چه نقشی در حرکت کمالی انسان دارند

 دانلود کتاب دین و زندگی پایه دهم

فایل بخش های کتاب دینی دهم ( برای رشته ریاضی و تجربی و فنی ): 

ضمیمه	حجم
مقدمه	677.91 کیلوبایت
بخش اول	11.03 مگابایت
بخش دوم	9.45 مگابایت
بخش سوم	7.34 مگابایت

فایل کامل کتاب دینی دهم ( برای رشته ریاضی و تجربی و فنی ): 

ضمیمه	حجم
دین و زندگی (1)	26.87 مگابایت

فایل بخش های کتاب دینی دهم ( برای رشته انسانی ) : 

ضمیمه	حجم
مقدمه	697.95 کیلوبایت
بخش اول	13.05 مگابایت
بخش دوم	9.46 مگابایت
بخش سوم	9.05 مگابایت

فایل کامل کتاب  دینی دهم ( برای رشته انسانی )  : 

ضمیمه	حجم
دین و زندگی (1)	30.63 مگابایت

دانلود پیام آیات + نمونه سوال درس 1 دین و زندگی پایه دهم

دریافت رایگان نمونه سوال درس 1 دین و زندگی دهم :

رمز : class-10.rozblog.com

دریافت رایگان پیام آیات + تست و مفهوم درس :

باسمه‌تعالی

با عرض سلام و تبریک سال تحصیلی جدید خدمت همه همکاران گرامی

به اطلاع می‌رسانم که دوره ضمن خدمت کتاب جدید التألیف دین و زندگی

سال دهم إن‌شاءالله در مهرماه برگزار خواهد شد. روز و تاریخ دقیق آن متعاقباً

اعلام خواهد شد. ضمناً برای دریافت فایل  کتب می‌توانید روی لینک‌های زیر کلیک

نمایید:

دین و زندگی(1) رشته انسانی فایل کامل کتاب30.63 مگابایت

دین و زندگی(1) رشته‌های غیر از انسانی فایل کامل کتاب26.87 مگابایت 

پرسشهایِ امتحاناتِ نهایی دین و زندگی

پرسشهایِ امتحاناتِ نهایی دین و زندگی  (4)  همراه با  پاسخ  به تفکیکِ دروس

( بیش از  436  پرسش از 42 نمونه سوال در  7 سال  امتحانات نهایی -  از سال 87 تا دی93)

جهت  مشاهده اینجا مراجعه کنید .

آمادگی کنکور جهت مشاهده سوالات آمادگی کنکور به تفکیک درس به درس اینجا مراجعه کنید .

متن اصول کافی جلد اول جهت مشاهده متن کتاب اصول کافی به      اینجا        مراجعه کنید .

سوالات نهایی دینی 3

جهت مشاهده سوالات امتحان نهایی دین و زندگی 3 ( 8سال گذشته ) که توسط دبیرخانه راهبری  تهیه شده است به فایلهای مربوط مراجعه کنید (هر دوفایل را در یکجا دریافت نموده و سپس فایل را باز کنید ): 1- فایل شماره یک  2- فایل شماره دو